Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde

[Philips van Marnix]

Marnix (Philips van), werd geb. te Brussel in 1538, was door erfenis van zijne moederlijke grootouders heer van St. Aldegonde in Henegouwen, door huwelijk ook van West-Souburg en Touwink, dat in zijn tijd tot de overstroomde deelen van Borssele behoorde; zijne eerste vrouw was verwant aan de eerste gemalin van Prins Willem. In 1559 werd hij stud. te Geneve, was in het volgend jaar in de Nederl. terug en voegde zich bij de tegenstanders der Spaansche regeeringswijze, stelde in 1565 het compromis op, werd daarom verbannen, schreef het Wilhelmuslied, en hield zich te Emden en in Heidelberg op tot 1572. Als gemachtigde van den Prins verscheen hij in de Statenverg. te Dordrecht en te Haarlem, vatte daarna de wapenen op, werd in 1573 bij Maassluis krijgsgevangen, bevorderde ondertusschen den vredehandel, dien hij na zijne uitwisseling te Breda voortzette in 1575. In het volgend jaar was hij in gezantschap te Londen en te Parijs; te Gent hielp hij de bevrediging tot stand brengen en volbracht verder verschillende lastgevingen van den Prins binnenslands. In 1577 werd hij lid van den Raad van State, arbeidde ook aan het sluiten der Utr. Unie; in 1578 sprak hij de beroemde redev. op den rijksdag te Worms uit, was in 1580 gezant in Frankrijk, een jaar later in Engeland. Als burgemeester en bevelhebber van Antwerpen, 1583-'85, werd hij door de baatzucht der gilden zeer bemoeilijkt, zoodat de stad verloren ging. Hij betrok, miskend en verlaten, niet meer gehandhaafd door Oranje, het huis te Souburg, werd van 1587-'96 andermaal tot diplomatieke werkzaamheden geroepen, was

[p. 495]

in 1594 door de Staten-Gen. aangesteld tot het vertalen van den Bijbel; daartoe had hij zijn verblijf te Leiden en onder Voorschoten en overl. in de gen. stad 15 Dec. 1598. Op de plaats, waar tot in 1832 de kerk van West-Souburg stond, hebben eenige vereerders nit Antwerpen in Sept. 1872 een gedenkteeken toegewijd ‘aan hunnen Burgemeester’.

Evenals zijne daden, zijn de geschr. van Marnix hoog vereerd en zwaar veroordeeld; zijne werken staan in hunne onbetwistbare verdienste ter beoordeeling van iedereen, vooral door den veeljarigen arbeid, de onvermoeide nasporingen, de grondige studiën en de voortreffelijke uitgaven van prof. J.J. van Toorenenbergen. Het meest bekend is De Byencorf der H. Roomsche kercke, het eerst verschenen in 1569, vertaald, herdrukt, nog in onzen tijd door Alf. Willems, 2 dln., Brussel 1858, en door dr. Alb. van Toorenenbergen, 2 dln., Gron. 1862. Van het overige is eene volledige verzameling in de: Godsdienstige en Kerkelijke geschriften, voor het eerst of in herdruk uitgegeven met hist. inleiding en taalk. opheldering door J.J. van Toorenenbergen, 2 dln. en een deel: Verscheidenheden uit- en over de nalatenschap, 's-Grav. 1871-'78. Zij bevatten: Dl. I. Van de Beelden afgheworpen in de Ned. in Augusto 1566; Vraye Narration et Apologie des choses passées aux Pays-Bas en l'An 1566; Advys aengaende den twist in de Nederd. kercke tot London Ao 1568; De CL Psalmen Davids overgeset in dichte uit den Hebreisschen; Het Boeck der heylighe schriftuerlicke Lof-Sangen uit den O. en N. Testamente; Trouwe Vermaninge aen de Christelicke ghemeynten van Brabant, Vlanderen, Henegou ende andere omliggende landen, 1589. Dl. II. Ondersoeckinge ende grondelijcke wederlegging der Geestdrijvische leere, 1595; Traicté du Sacrement de la Sainte Cêne du Seigneur, 1599 en Fragmenten van Bijbelvertaling, 1591-'96. Behalve eene Inleiding bestaat de Verscheidenheden uit: Brieven en fragmenten, 1590-'97; Verspreide gedichten; den Catalogus der Bibl. van Marnix; eene hgd. vert. en tegenhanger van het Wilhelmus-lied; Bibliogr. van den Biënkorf en van het Tableau des différens de la Religion, en een tiental kleinere artikelen van den uitgever als aanhangsel.