|
| |
| |
| |
Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
Torquatus, Juliane.
ZOn zinkt gy niet, aanzietge 't schrikkelyk geschitter
Der bruilofttoortzen van den dwingelandt! hoe bitter
Is 't nood lot Juliaan? Byrrheen zal over ons,
En Noron heerschen. moet dan 't Persiaansche dons
Een troon verstrekken voor een vrouw? lydt Room
't Wyfachtige Aziën laat onder vrouwen steenen,
Hun past dat lastig juk, wy zyn 't hier ongewoon.
Bandt hy myn moeder heel in 't kille Noorden? goo'n
Versterkt my, nu ik die Porsenna ga bespringen:
'k Zal als een Scevola dwars door zyn lyfwacht dringen.
Vaar wel, dat alles met my neêrstort, dat ik sterf
Als hy gestorven is, 'k wil alles ten bederf
Der haatelyke twee inbrokken, en myn leven
Opofferende aan Room', en u de vryheidt geven
Die flus de dootsnik gaf. Myn Juliaan, ey vlie
Tot dat hy is van kant of ik.
Myn lichaam niet dat het haar ziel navolg. Neem listen
Te hulp, uw macht is wech. Dat dit de Romers wisten
In Pizoos heir, dat nu ontwaapent en omringt
Van Noron is. 't geweldt dat dwingelanden dwingt
Is 't laaste dat 'er is. de list zie eerst zyn leven
T'ontneemen. 'k heb een rok die 't Griekfche ryk deed weven
Van Sidons purper, een schenkaadje, die de vorst
Van 't oudt Micenen aan myn vader gaf, be morst
Die met vergift, of ik zal zelf naar Volux vliegen,
Die d' oppergooden zou om't glinstrend goudt bedriegen;
Die zalze met vergift bestryken, en ik dan
Aan Noron schenken, trekt hy die schenkaadje an,
| |
| |
Zoo zal het toovergift hem dryven naar beneeden.
Ik zal my eerst verkleeden;
Een waapenrok zal my onkenlyk maaken. 'k ga
En haal de tabberdt, wacht myn lief.
Gelyk bedwelmt. ô goôn! had ik nu duizent tongen,
En duizent monden, die elk duizent zangen zongen,
En dat de wint die galm door alle landen dreef,
Ze zouden al gelyk haar kracht verliezen, beef
Tong, onuitspreeklyk is 't, wilt gy haar lof verhaalen?
Virgiel, Homeer, zou 't zelf met 't puik van al de taalen
Naar eisch niet konnen doen. Minerve, ey dat uw hant
Nu haar lofwaarde deugt in harde diamant
Met goude lettren sny. maal met uw phenixveeder
Destrydbre Juliaan, een maagd zoo schoon, als teeder.
Ja al zoo wys als gy, maal hoez' een tabberd trekt
Aan heur besneede leên, en 't landt veel meer verstrekt
Dan voor een Brutus; want Tarquinius was buiten,
Nu is hy binnen Room'; toen kon de stadt hem stuiten,
Nu niet; want Noron zelf in 't Kapitool zyn staat
Verdeedigt, en vernielt de wetten en den Raat.
Zie daar isze al verkleedt: zoo Venus ooit met luste
Ontstak op Myrrhaas zoon, en u nu zagh, ze kuste
U voor heur lieve Adoon, wat wellust zouze niet
Genieten wen zy u omhelsde?
Daar komt Byrrhene al om met Noron nu te trouwen.
Zy tree vry vrolyk voort, het knaagend naaberouwen
Volgt haar van achtren. 'k Ga nu strak naar Volux om
Ontmoet hen by den tempel, ga: ik kom
| |
| |
U voort te hulp. 'k zal zien terwyl de burgeryen
Te winnen op myn zy; dan den tyran ter zyen,
Van acht'ren, en van vent bezet, wel aan, dat hy
Vry vreez'; ik zal nu myn geveinsde razery
Afleggen, en als Vorst den Raadt myn wil inscherpen,
En doen hen 't lastig juk des dwingelandts verwerpen,
My hulden in zyn plaats. Maar zacht, hoor Juliaan.
Met welk een schyn zult gy dees Grieksche tabbert aan
Hoor. ik heb daar toe dees list gevonden.
'k Zal zeggen dat ik ben met deze gift gezonden
Daar 's Noron, stil, verzelt met zyn Byrrheen.
Gaan wy naar binnen, en zeg my uw list alleen.
| |
Tweede tooneel.
Noron, Byrrhene, Julius, Marcellus, Pamphile, Sabinus, en al 't hofgezin.
HEt onweer ruischt niet meer, wat zyn wy anxst ontvlooden!
Ik wederstreef niet meer de wetten van de gooden.
Flus veinsde Noron dat hy u beminde, nu
Is 't ernst; naadien ik zagh dat d'Echtgoodin zelf u
Haar Iris zondt, om my u trouw te doen herdenken.
Wie zouw niet vliegen opde Huwlyk maaksters wenken?
| |
Derde tooneel.
Juliane, Noron, Byrrhene, Julius, Marcellus, Pamphile, en al 't hof.
GUn my gehoor, ô Vorst! de schoone dochter van
De strydb're Partinax Vestiliane, kan
Nu op de bruiloftseest door ongeval niet koomen.
| |
| |
Zoo dra had d'eedle maagdt uw huwlyk niet vernomen,
Uit uw gezonde brief, of daatlyk trok zy aan
Haar cierelykst gewaadt, haar rok met goude draên
Als van Minerv' gestikt, om heerelyk te praalen
Daar Romen hoochtydt houdt; maar zoo zy neêr quam daalen
Van d' heuvel, die beplant met Bacchus is, en by
Haar lusthof staat, zoo roeptze schielyk: ach! ei my,
Ze zucht', en zwymd', en viel: want treend' op felle slangen
Verdween de daageraadt van haar bedaaude wangen,
Door een vergifte tong, die 't levend' hartebloedt
Toen inzoog; ach! een slang hadt haar gevat, ze doet
Noch d'oogen pynlyk op, terwyl datze onder 't klaagen
Wert op de ledekant in haar vertrek gedraagen;
Daar zat de Droef heidt op de drempel, maar ze lacht
Om onze traanen, nu haar elk beweent; zoo acht
Zy 't geen elende dat de ziel haar gaat ontslippen.
Nu smeektz' op 't lest door my met haar bestorven lippen,
Dat Cezar haar ter eer toch trek dees tabberd aan,
Op 't keizerlyk banket. vernoegt zal zy dan gaan
Naar 't nooit vernoegde ryk, zo wenscht z'u met elkander
Een eeuw'ge eendracht. Vorst, den grooten Alexander
Droeg eer dees tabberd zelf, en toen haar vader met
Het Romulische heir den intocht hadt verplet
Van d' Aziaanen, zondt de Nyl om hem te streelen
Dit koninglyk geschenk, met Indische juweelen
Op 't cierelykst bezaait.
Lang hier de tabberd. ga, en zeg haar dat ik al
Gedaan heb 't geen zy wil.
‘Ik moet my gaan versteeken,
Tot dat Torquatus komt. is 't nu maar wel bestreeken.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Huwlykszang.
Hymen groote bruiloftsgodt,
Gun de vorst Thalassus lot,
Dien de Venus der Sabynen,
Schoonder dan de zonneschynen,
Kuisch gelyk de Jachtgodin,
Toeviel tot een gemaalin.
Juno help de Bruiloftgodt,
Gun de Vorst Thalassus lot.
Noron, Byrrhene, Pamphile, Julius, Marcellus, Sabinus, Servius.
AL lang genoeg, houdt op, Pamphiel, waar bleef hy daar
Die my dees tabberd gaf, zacht, hoor, kom zeg my waar
Hy heen is. help, ô pyn! de tabberd is bestreeken,
Geloof ik, met vergif, aan wie zal ik my wreeken?
Help uit, laat staan, laat staan, gy trekt het vel meê af.
Wat ongeluk is dit, moet myn gemaal in 't graf.
Zyt gy 't Vestiliaan? zyn dit haar schelmeryen?
Vervolgt hem overal, gy door de waterpoort.
O heemel! wat een spyt dat d'aardt my zuchten hoort.
Ja zelf ook weenen ziet. de traanen blyven hangen,
Gestremtdoor hitte op myn ontsteeken gloende wangen.
Wat dagh of weerelt zagh ooit dat ik traanen liet
Uit d'oogen druppelen, en zaagt gy oogen niet
De gruwlen, die 'k bedreef al lachende aan? dit trotze
En streng gezicht zoo hardt gelyk Matynsche rotzen
Leert weenen, ach! zie een vergifte tabberd parst
My traanen uit. ey my het middelrif dat barst,
| |
| |
Moet zulk een ongeval my voor de scheenen springen,
Gy placht het sterflot wel te dwingen,
Indien 'tr sterflot is, en laat gy uw gemaal
Zelf sneuvelen; waar is uw kracht, uw toovertaal?
Wie heeft dit dus gemengt, zyn 't de gezengde Mooren?
Of is het uit het schuim van Cerbrus muil gebooren?
Of uit het bloedt geteelt van 't giftige gedrocht
Van Lerna? of zyt gy van Tethys voortgebrocht?
Of is 't uit d'yszee in het yzerryke Noorden
By de bevroozen' asch? nu dringt het gift dwars door de
Ontsteeke leeden, de besmette lever staat
En zwelt door hitte die my om het harte slaat.
Onzaalige Vorstin, wat moet de Vorst bezuuren!
De bruiloftseest komt op een uitvaart uit. uw uuren
Elendig opgeleit van angst, zorg, haat, en min,
In d'aadren ziedt het bloet, en 't merrig in de schonkken.
O smart, ô pyn, ô wee! zyn al de helsche vonkken
In Norons bange borst? treurt, onderzaaten treurt.
Wat raazende ondier zit in Norons boezem? scheurt.
Gy 't ribben vlies van een, ik voel, 't dart tanden zetten,
En 't slaat zyn klaauwen in myn long; ik zal 't beletten.
Voort scheur uw boezem op, en 't ongediert 'er uit.
El my, ô wee, ach, ach! ô keizerlyke bruidt
'k Moet voort, ik die Jupyn kon op de weerelt strekken
Voor blixem, daal nu naar de hel, en my bedekken
Geen Quirinaal, of Viminaal, neen. noch de punt
Van een verglfte schicht en treft my niet. hoe kunt
Gy 't heemel zien? ik sterf, ach! Noron wort verwonnen,
En ziet geen vyand dat my 't meeste quelt nu konnen
Myn leste stonden niet den schelm ter needer slaan.
| |
| |
Dit strekt een dubble dood, 'k moet wraakeloos vergaan-
Bedaar, ô gooden, ach! hoe zyn wy dus bedroogen!
Myn trouwe Noron, ik die als met Lynceus oogen
De list zach deur en deur, kon dit bedrogh niet zien.
Wat gaat my aan? gy sterft.
En ach! Byrrheen, door wien?
Een vrou zal zich, ô pyn! van Norons doodt beroemen.
'k Sterf eereloos; want als de nazaat my zal noemen
Zoo zal 't maar Noron zyn, die Noron dien een vrouw
Bedroog, ach! lyden dit de groote gooden? wouw
Het onverbidlyk lot dan dat ik neêr zou storten
Door 't vrouwelyk bedrogh, en dat een vrouw zou korten
De draaden, die door een vervloekt' heilooze handt
Gesponnen zyn? zoo kou my Junoos haat van kant
Geholpen hebben, die een koningin der gooden,
En menschen is, maar nu lyd ik wel duizend dooden,
En door een aardsche hoer. ey Phebus, ey dryf uw
Bez weete paarden ras te rug, en zend ons nu
Een sterrelooze nacht, nadien hier is bedroogen
De Roomsche Herkules; verbie de nydige oogen
Van Juno, datze my aanschouwen afgemat,
En lachen, om dat my een vrouw, ô spyt! fy, dat
Een Nubiaansche leeuw zich in myn bloet had dronken
Gezopen, of was my bedekt vergift geschonken
Van d'een of d'andre vorst; 'k ging welgemoet naar dis:
Maar nu, ach! groote spyt. Wie schreeuwt daar, wat of 't is?
De listige Fortuin, met wreede treurtooneelen.
En bloedt vermaakt, is heel hartnek kig in het speelen
Van ongewoonlyk spel. verzet d'onzeekere staat.
Wy zyn verrast van List, van Vienzery, en Haat.
Kom myn godin, ey hoor, verzeldme, 'k zal strak daalen
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Noron, Byrrhene, Pamphile, Julius, Marcellus, Juliane, Torquatus, met Oorlogsvolk en 't Hofgezin.
ZOo noch niet: kom hier, waar toe dit draalen.
Ga woed nu lang genoeg, 'k heb dit rontom bezet
Door 't oorlogsvolk, dat van Noron afviel, met
Ziet hoe deez' Herkles zwerreft.
Ja 't wreedtste landtgedrocht dat al de weerelt verreft
Ik was de naam van Herkles waart
Toen ik den vyandt sloeg.
Gy waart, maar sint ontaart
Zyt gy de vyandt van uw vrunden zelf geworden.
Ik zagh hem, die daar strak verby myn oogen snorde,
Gaf my de tabberd, daar al weêr, ik heb hem vast.
Giftmenger zyt gy met een waaterslang belast?
Daar noch een ander, 'k zal eerst deeze twee vernielen.
Och! stortg' uw eigen bloed gemaal, gaat gy ontzielen
Die gy het leven gaast? ach! wort myn schoot bemorst
Met 't laauwe kinderbloet, zie voor u. wacht myn vorst,
Ik ben Byrrhene. 'k vrees, ô gooden! 'k vrees noch quaader.
Het jongsken schrikkende voor 't aanzicht van zyn vaader
Dat vol van gramschap gloeit, sterft eer het is gewont.
De vreeze dryft de ziel ten boezem uit.
| |
| |
Gy vleyen! daar, hou daar. hy sterft. kom hier Byrrhene,
Myn vyant is ontzielt, ha, ha, ha, ha! waar heene?
Hoor hier, ey zeg my toch waar dat Byrrhene zit?
Daar wentelz' in haar bloedt. zie kindermoorder, dit
Kom dondergodt nu wreeken,
D'onnoosle neven, ziet gy zulke wonden leeken,
En zie 'k uw blixem niet? Hier woondt de Raazerny,
Dit 's d'aardtsche naare hel, wat voor Megeer heeft my
Vergiftigt met 'er gift? wie zal ik eerst beweenen
Van een geslingert kroost, laat d'heele weerelt steenen,
Ze weergalm op myn klacht. Byrrheen most gy in 't graf
Door Noron daalen? 'k sterf, hy die noch nooit vergaf
Een anders misdaat zou die nu zich zelf vergeven?
Neen, neen, geef myn geweer; op dat myn smart en leven
Mach endigen, ay kom, help Noron aan d'een zy.
Ga volg nu Tiggellyn. verwyfde, flus waardt gy
Vol oorlogsdeugt, toen u gemaal en teêre kinderen
De ziel begaf, kunt gy u zonder staal niet hinderen?
O allerwreedtste, voon, terwyl d'elende port,
En dat de pyn u parst, bestorve Noron, stort
Voort in de Tiber, daar zal 't heet vergif in sissen.
Wie houdt my? wech! 'k zal al d'Hyrcynsche wildernissen
En 't schaaduwryke bosch (daar in de zon nooit ziet,
Maar altydt afstuit) dat zyn taaje wortlen schiet
In Taurus ingewandt af kappen, al de kielen
Van 't Ryk daar staaplen op, daar zal ik meê vernielen
De wreedste moederbeul. wind, die zo vreesselyk ruischt.
Ey stook myn lykvier; zie! ik ben met 't bloedt begruist
Van kind'ren, gemalin. kom Room' met my verbranden
Al de bosschaadiën verstrekken lykrys. Handen,
| |
| |
Bekladt met kinderbloedt, rukt voort de templen, met
Al d'aangebeede goo'n op deeze borst, verplet,
Verbergt my onder 't puin van 't omgekeerde Romen,
En 't stortend' Kapitool. ey hoor, wilt hier toch komen.
Als de gestorte stadt met zestien poorten al
Te licht valt, en als ik zoo donderend' een val
Noch ongekneust belach, werp Atlas dan vry needer,
En leg de weerelt op myn schouderen; al weeder
Brandt 't pynelyk vergift, ey my! ik raas door smert.
Belloon' ai werp uw speer door dit benauwde hert,
Of Mars of Phebus, op wilt Noron haastig dooden,
Doet my dees laaste dienst.
Neen, niemant van de gooden
Zal blizem, drytandt, zwaard, of speer, of schichten met
Uw zwart, en giftig bloedt besmetten, Tiphon wet
Zyn klaauwen en gebit tot dit banket.
Als ik? ras help. oy! oy! wat voor een Python woed'er
In dees bedrooge vorst? ik brand, ik brand, ik brand!
Neen Python, Hydra, en Chimeer om 't ingewandt
Nu worstlen in myn buik. hoe stel ik hen te vreeden?
Komt voor den dag, ik zal 't u met de verscheurde leden
Van duizent menschen strak vergelden. zwyg, daar zit
Een brandend Lemnos in myn boezem. help me, mit
Wat Phasis zal ik my verkoelen? al vergaarde
D'oploopende Oceaan, die grooter is dan d'aarde,
In Cezars vier'ge borst, noch konze d'Etna die
Hier gloeit niet lesseu, neen! kom hier, o Rome, zie
De schouderen, daar ik het vallend Ryk meê stutte,
Bezwyken. 'k zyg, ô wee! kan niemand my beschutten?
Hoe, is 'er geen genaâ? Jupyn laat gy uw zoon
Elendig sneuvlen? 'k wil by u met 'er woon.
De heele weerelt kan godt Noron niet bevatten,
En levert endelyk hem in 't gestarnt. Gy pratte
Jupyn, kom af, kom af. Ik sticht voor u een graf,
| |
| |
Ik zal Saturnus straks zyn banden rukken af,
En dan Jupyn met myn getergde blixem kneuzen;
Die my den heemel weêr ontzeit. verwoede reuzen,
Rust u ten oorlogh onder my, dat Chiron zie
Zyn hooge Pelion, nu onder Ossa, die
D'Olymp weêr op hem voel', en Taurus zal verstrekken
De vierde trap; daar zal myn leeger overtrekken
Door de gescheurde lucht in het bestarnde hof.
Maar nu gy vliegt van hier breek dit gebouw eerst of.
Uw vyandt schuilt 'er in. dat de geschudde zuilen
Neêr storten met het hof. waar mag hy zich verschuilen?
Myn Nemesis, 't gaat wel, Jupyn verz waar zyn straf.
't Was geen Vestiliaan' die u den tabberd gaf:
Gy zult niet meer myn vaders ryksstaf zwaajen.
Deez' offerhand vernoeg zyn zaal'ge ziel.
Nu zal hy 't niet ontvliên.
O afgerechte schelm, wat moet ik hier al zien!
Uw veinzende oppervorst, die u dit had beschooren:
Het hooft van 't Eedtgespan dat plechtig heeft bez wooren
Onkuische vorst, myn list bracht u ten val;
Uw korte wellust, die my eeuwig smarten zal.,
Baard' uw dees lange doodt.
Jupyn ey koom naar onder.
| |
| |
Uw zoon verlossen. hoe! waar blyft de schorre donder
Fortuin die 't ongenaadig treft
Geen dwingelandt, of 't is om ysselyk te vallen.
Zelf d'allergrootste deugt verschoontze niet. wat wallen
Wat yzre slooten breekt de List?
En Lentul en Popil naar d'afgrondt van de Hel.
Myn broeders doodt wort dus op 't heerelykst gewrooken.
Ik leef noch, en ô pyn! 'k voel hier myn lykvier stooken.
Ach! 't is te vroeg. Byrrheen, ik volg u als gy vaart
Naar 't Elizeesche veldt. geef my de hand. Daar waart
Uw vaders geest, d' aard splyt, hy wil my met zich slepen.
Uw wreede ziel wordt deur de snerrepende zwepen
Van 't vuil' en wroegende gemoet ter weerelt uit
Is 'er niet een die myn oogen sluit?
Waar blyft Byrrhenes schim? kan ik my dan niet wreken!
Hoe schendig heeft de List godt Noron uitgestreeken!
Hoe schendig dreef uw hand het vyandtlyke staal
In vaders borst. toen gy des keizers disch, en zaal
Och! kan men my dus dwingen?
Myn ingewandt dat trekt als of 'er nu anhingen
| |
| |
Veel duizend weerelds. ach! ondraagelyke pyn!
O wee! ik sterf. war raad? ik moet. en hoe kan 't zyn?
Ay goôn, hoe parst gy my! ik klaag 't myn ziel en oogen.
Ach! ach! ik heb volleeft, en ben op 't lest bedroogen!
Ik ben gewrooken. hy is doodt. Lukretia
Geschonden zach geen wraak, ik al. myn lief, hier na
Heb ik gewacht, dus lang most Juliaan noch leven.
Nu al genoeg, byna teveel. indien wy bleven
Hier op de weerelt, de bedrieghelyke Faam,
Het tong- en veederryk Gerucht, zouw onze naam
Ontëeren als de schelm het lichaam deê. de krachten
Van Norons yzren arm, verzelt met helsche machten,
Verkrachten Juliaan, nu komt een sterker handt
Myn eer herstellen, en met een 't Latynsche landt
Verlossen. Noron heeft wel, zonder zich t' erbarmen,
Heel schaamteloos, verwoed, met zyn Thyëstesche armen,
Myn lichaam aan het zyn gedrukt, maar niet de ziel,
Die u omhelsde, ja geen schennis leedt. ik viel
Onnoozel: 'k heb geleeft en sterf. In 't ander leven
Daar zal uw Juliaan, wort haar niet toegeschreven
De deugdt van lydzaamheit, ten minste dapper zyn
Geweest, d'onteerde smeekt, verlos haar, ach! Jupyn,
O Doodt! ik schaam my dat ik 't leven zou behouwden,
Nu d'eer verlooren is: ey my! ach!
Of nieuwe weerelt ooit doorluchter bloet gezien?
De Kuisch-en Schoonheidt doodt zich zelf. wilt gy ontvliên
Geleede elende? neen, 't schynt gy moet ook bezuuren
Het Roomsche noodlot, dat de Romulissche muuren
In 't broederlyke bloet geleit heeft, noch most een
Bedroefde zuster haar bebloede bruigoms schreên
Naatreên al zuchtende, en d'onteerde gemalinne
Van Kollarinus volgt, het ongeoorloft minnen
Van Noron dwingt nu d'aardt dat zy het vrouwebloet
| |
| |
Weêr zwelgt, geen noodt, ik zie de tyden te gemoet,
Waar in gy dus verdelgt wordt t' elkenmaal herbooren.
Ja 't Onlatynsche volk zal noch gezangen hooren
Van uw verbaasde faam. Vorstin, voor wie de zon
Van het Geluk zoo vroeg opging, alsz' immers kon,
Om na de buyen van de donkre dagh haars levens,
Een stormende avondt van veel ongevallen t' evens
Te storten op de borsten schoonheit, die ik, maar
De dwinglant was 'er veur, omhelst zou hebben, naar
Zynval, als gemalin. Nu leitz' 'er toe. ô Rome
Wat heeft zy niet verdient, die Noron heeft benoomen
De wreede ziel, en zyn geroofde septerstaf!
Ga, recht nu voor haar op een heerelyker graf,
Als dat van vorst Mausool. maar d'eer van Juliane
Besluitmen in geen tomb, ze zweeft op onze traanen,
En zuchten over al. ze vult de lucht; 't gewelf
En 't hof van godt Jupyn strek haar een graf. Zoo elf
Van d' Aziaansche trotze en wydberuchte steeden
(Na dat Augustus hier de goddelyke Vreede
Had op haar troon gezet) om d'eere twisten, wie
Van haar de tempel van August zou bouwen; 'k zie
De weerelt nu gesplist, en alle drie haar deelen
Heel blank in 't harrenas om 't heftighste krakeelen:
Elk wil voor dees godin een tempel slichten. Ach!
In d'uchtend daaldt myn zon. dit 's een verkeerde dagh.
Einde van het vyfde en laatste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij