Het schoonste land ter wereld

[p. 211]

Naschrift
Portret door een echtgenote

Zijn eerste liefdesbrieven waren lessen in marxisme, wat hij zich later wel zal hebben beklaagd, want bij al wat aan mijn oordeel onderworpen werd verwees ik steeds naar die lessen. En zo kon ik vaststellen dat theorie en praktijk niet altijd overeenstemden.

Jonge mensen zien alleen wit en zwart en als René ‘ne plastron’ droeg, vond ik dat uit den boze en schold hem uit voor vuile bourgeois, en dreigde met echtscheiding als hij zich nog zo in mijn bijzijn zou vertonen. Iets wat ik natuurlijk niet echt meende. Het gevolg is dat er een doos met een hoop dassen en een strik ergens in een verloren hoek in onze kleerkast staat.

Bij zijn eerste bezoek aan mijn ouders verklaarde René dat alle mensen boven de 45 jaar moesten worden gefusilleerd, nu hij zelf 77 jaar is, stelt hij die grens wel wat verder. Niet te verwonderen dat mijn vader twijfelde aan zijn aanstaande schoonzoon als hij al die lijken daar op bergen bij mekaar zag liggen.

Het eerste geschenk dat ik kreeg was een metalen buisstoel van Breuer, ontdekt bij Galler (rond 1935). René bracht hem zelf mee op het platform van de remorque van tram 8. We zouden ons inderdaad modern inrichten. We kochten dan ook niet het geëikte: salon, slaapkamer, enzovoort, maar met het geld dat René gewonnen had met de Godecharleprijs en de Rubensprijs lieten wij naar eigen tekening twee divans en een lange lage kast maken. De slaapkamer werd ingericht als tekenkamer. De divan stond half verscholen onder de tekenplank. Toen ik ziek werd tijdens de oorlog, kon de huisdokter mij daardoor wel wat moeilijk bereiken. ‘In welk nest ligt gij daar nu?’ vroeg hij. Hij was een zeer goedhartige man. Toen mijn man zo geel als een pee thuiskwam na zijn gevangenschap, wou hij ons voor zijn vele bezoeken niets aanrekenen. Van toen af moest René een bril dragen en later werd die dokter oogspecialist.

Ten gevolge van al onze gesprekken over architectuur zag ik tijdens mijn ijlkoorts na een operatie een prachtige glazen hoogbouw, geheel doorzichtig, midden een oneindige, blauwe zee. Toen ik ontwaakte in

[p. 212]

het ziekenhuis zat René naast mijn bed met tien ‘pateekes’. Wie die allemaal heeft opgesmuld weet ik niet meer, maar ik in alle geval niet. Het juiste geschenk op de juiste plaats? Om de keuze te vergemakkelijken wou ik later als geschenk altijd een tekening van René, waarvan ik wel eens het onderwerp durfde bepalen.

De moeilijkste klant die hij heeft gehad zal ik wel geweest zijn, toen wij eindelijk besloten onze eigen woning te bouwen. Hij bekommerde zich vooral om de esthetiek en ik natuurlijk om de praktische kant. Moest dit raam nu open kunnen of niet? Was een schuifdeur beter? En ze leefden er lang en gelukkig. Met de jaren kwamen er wel barsten en lekken, zoals overal. Ik ontdekte ze het eerst, mijn architect verstaat de kunst ze niet te zien.

Als ik in de tuin begon te werken om de hagen in golvende lijnen te snoeien, elk struikje naar mijn zin te doen groeien, vergat ik de tijd en moest René van boven op het terras roepen: ‘Els, 't is al 3 uur. Zouden we niet wat eten?’ Nu ik oud en stram ben tracht ik ook maar wat door de vingers te zien in onze tuin.

Picasso zei eens: ‘Je ne cherche pas, je trouve.’ Dat kan René niet zeggen, want hij heeft ten minste een derde van zijn leven al zoekend doorgebracht. Hij vertrekt bijna nooit naar zijn chantier zonder terug naar boven te komen om op de onmogelijkste plaatsen te beginnen zoeken: naar zijn andere bril, zijn sleutels, zijn schipperspet. Dan komt mijn onderzoeksrechterstalent boven. Waar zijt ge het laatst geweest? Wat hadt ge aan? Daarna ga ik doodbedaard naar de meest aangewezen plaats en daar ligt dan wat hij zoekt! Picasso bedoelde dit zoeken natuurlijk anders.

Als er voor de zoveelste keer iets aan een project moest worden veranderd door het advies van een van de vele administraties, gaf René de moed nooit op, iets wat ik wel moet bewonderen. 's Avonds na de kantooruren als ‘de mannen’ weg waren kreeg ik dan de uitleg over de nieuwe gevel of de gewijzigde planindeling. Met de moed der wanhoop trachtte hij me dan te overtuigen dat de nieuwe oplossing even goed kon worden. Mijn commentaar bleef: uw eerste gedacht is altijd het beste. Nu we zijn bureau als schilder- en beeldhouwersatelier hebben ingericht vind ik in alle schuifjes, hoekjes en kantjes een onmogelijke rommel, vooral kleine restjes van gommen. Ik denk dat de tekenaars als ze René naar beneden hoorden komen gauw een gom ter hand namen.

Reisplannen maken was de specialiteit van het agentschap ‘Severin’.

[p. 213]

Vernam ik maar een plaatsnaam, dan begon ik onmiddellijk met een vergrootglas de kaart te bestuderen en de mooiste wegen die in het groen aangeduid zijn aaneen te lijmen. Het werd dan onvermijdelijk middernacht. Een landkaart is voor mij even boeiend als een roman. Ik kende de wegen al uit het hoofd voor we vertrokken. Gezeten naast mijn chauffeur die helemaal op mij rekende, moest ik dan de commando's geven. Kwamen we door een stad met eenrichtingsverkeer, dan liep het gewoonlijk mis en verzeilden we in een of ander voorgeborchte. Nam René een zijstraatje links, dan was ik zeker dat het rechts had moeten zijn, mijn inwendig kompas volgend. Het schijnt dat hij als linkshandige in de school moest leren rechtshandig schrijven. Ook een uitleg!

Bij onze vele wandeltochten ging het schetsboek in het speciale zakje dat ik gemaakt had altijd mee. Ik mocht de voorhoede zijn, hij volgde met de zware rugzak. Van tijd tot tijd keek ik kwaad om bij het minste geluid achter mijn rug, en kreeg hij te horen: ‘Zijt gij nu een indiaan met al dat lawaai dat ge maakt?’ Als we na lang zwoegen zo ver en zo hoog mogelijk waren geraakt werd er gerust. Ik veroverde me na veel wikken en wegen een plaatsje in de zon, beschut achter een rots, effende het terrein, vlijde me als een marmot tussen de bergflora. René koos instinctief het mooiste plekje uit de omgeving en begon te tekenen, gezeten in de ijskoude wind of de schaduw. Het duurde nooit lang of ik kreeg verder nog een andere rots in het oog, controleerde of de potloodjes naast hem niet naar beneden konden vallen en trok eropaf. Maar achter die rots was er nog een andere... Mij kennende riep René dan: ‘Niet te ver hé, en blijf in 't zicht.’ We spraken af om welk uur ik terug zou zijn. Hij stond ongerust op de uitkijk als ik dan eindelijk toch besloot terug te keren met de nieuwe vondsten om de verzameling eigenaardige stenen thuis aan te vullen. In het beruchte tekenzakje zaten ook twee plankjes waarmee we in de sneeuw of op de gletsjers een warme, droge zitbank konden maken.

Onze grasmachine stond eens meer dan een jaar in de garage lelijk in de weg. Na vergeefse trekpogingen van René had ze de geest gegeven. We dachten eraan de machine voor een zacht prijsje van de hand te doen. Ik zei: ‘Als Jul van Anneke ons nog eens komt helpen in de tuin, vraag hem dan er eens naar te kijken.’ Jul kwam en had het rap gevonden: er was geen benzine meer in. Dit ter illustratie van René zijn allergie voor alles wat iets te maken heeft met machines. Een boekje met gebruiksaanwijzingen schuwt hij als de pest.

Neergevleid voor onze open haard kan hij nooit weerstaan, of zijn been

[p. 214]

nu pijn doet of niet, aan de mysterieuze ritmische klanken van de Indianen uit het Andesgebergte. Hij veert recht en mijn parket moet het ontgelden (gelukkig ben ik geen kuismadam). Hij creëert op die muziek een soort steppendans, maar houdt dit natuurlijk geen week aan een stuk vol zoals zijn broeders ginder ver tijdens het Boliviaanse carnaval. Hij heeft dan een zeer speciale gelaatsuitdrukking, zijn neus lijkt iets langer te worden. Zijn uitdrukking en houding passen zich aan de muziek aan. Bij Mozart fladdert hij als een vlinder, bij soldatenliederen wordt er fiks gemarcheerd, het geweer op de schouder. Dat is natuurlijk allemaal strikt privé en alleen voor mij bedoeld. Het is trouwens het laatste geheim dat ik verklap.

Het zal wel duidelijk geworden zijn dat ik hier samenleef met een ‘veelzijdig genie’, met zijn goede en minder goede gaven. Maar hoe vervelend zou de wereld zijn als iedereen perfect was en daarbij zichzelf altijd au sérieux nam.

Elza Severin