Briefwisseling 1930-1940. Deel 3

828. E. du Perron aan M. ter Braak
Parijs, 12 juli [1935]

aant.

Beste Menno, Dank voor je 2 brieven. Ik zal probeeren er kort [zoo kort mogelijk dan altijd! Je moet het poëem zien!] en volledig op te antwoorden, want het is alles bij elkaar alweer een flink verwarde geschiedenis.

Tot op vanmorgen heb ik bij mezelf gezegd: ‘Ik wil zeker graag aannemen dat Menno de beste en eerlijkste bedoelingen heeft, waarom zou dat opeens anders zijn geworden? maar één ding is zeker: hij heeft Greshoff en mij laten vallen.’ Ik wou je er nog zelfs naar vragen waarom eigenlijk? Maar je schrijft nu dat je mij niet begrepen hebt; dus wordt alles duidelijk en heerscht hier weer het eeuwige ‘misverstand’.

Rest mijn ‘onvriendschappelijkheid’, ‘dictator’-achtigheid en ‘imperialisme’. Je kunt er wschl. andere namen voor bedenken, als ‘onhebbelijkheid’, ‘querulantisme’, enz. maar één ding alleen is juist: kwaadheid.

Ik schreef zoo omdat ik kwaad was; ik was kwaad omdat ik zeer gegriefd was; ik was gegriefd omdat ik vond dat je me had laten vallen. - Wat is hierin onduidelijk? Ik wàs nu eenmaal nooit een bezadigd iemand...

[p. 261]

Termen als ‘geschipper’ sloegen inderdaad op jou, want ik vond dàt je ‘schipperde’ om coûûte que coûte Forum te behouden. Termen als ‘gemodder’ sloegen op de heele redactie, dus oneindig meer op Vic en Vestdijk; jij werd daarin alleen opgenomen voor zoover je ‘schipperde’, dus meedeed. Voor mijn gevoel had je Vestdijk niet moeten laten doorgaan, maar hem een schrobbeering moeten maken, of hoe je 't noemen wilt, je had hem aan zijn woord moeten houden toen hij ook zoo direct zei dat Virginia er natuurlijk in zou, enz. Ik kan hier niet overbeginnen. Jouw idee was blijkbaar: dat alles in orde was als jij er uit ging, ook de medewerking van Greshoff en mij. Dat jij dit zoo inzag, dat je ons - althans mij - zóó verkeerd begrepen had, merk ik nu pas, na je verklarende brief. Misschien kan je je nu ook beter in mijn plaats denken. Ik geef je dan deze punten in herinnering:

1. Onze correspondentie toen je met de Vlamingen in zee wou (ik zat toen in Bretagne). Ik heb je toen gezegd dat het verkeerd af moest loopen, want dat die kerels natuurlijk eischen zouden gaan stellen als zij zich eenmaal sterk voelden, door hun abonnés of wat ook. Je hebt me toen bezworen dat je Forum dan ook zou laten barsten. - En je bent dit blijven zeggen tot onlangs hier, in Parijs. Kortom, tot onlangs hier, in tegenwoordigheid van Bep en Jan, heb je niet alleen gesproken van zelf eruit gaan, maar van Virginia te plaatsen. Daar komt alles op neer. Dat hebben we ook in Brussel nog besproken, toen je ons ook al vertelde van die mogelijkheid van plaatsen in De Vrije Bladen, en toen Jan zei: ‘Dààr komt het niet op aan, we kunnen het misschien ook in Gr. Ned. zetten; de zaak is: krijgen de roomschen hun zin in de holl. redactie, ja of neen?’ Jij wilde toen zoo ver gaan om desnoods een paar woorden te wijzigen, maar dat was dan ook alles. Je had het verhaal net overgelezen, en je bleef het goed vinden en het zoù er in komen.

2. Herinner je mijn brief van hier toen ik voor het eerst merkte dat de Vlamingen misschien toch hun zin zouden krijgen. Dat was kort na de historie met Slauerhoff. Ik schreef je toen dat, hoe grotesk het ook zou worden, ik mij dan achter Slauerhoff

[p. 262]

zou moeten stellen, in zooverre dat ik direct uit Forum zou gaan. Er was toen nog geen sprake van jouw uittreden. Je was toen ontsticht dat ik getwijfeld had aan het feit dat je Virginia tot het uiterste zou verdedigen.

3. Onze gesprekken in Brussel, en wat ik toen herhaald heb.

4. Onze gesprekken laatst in Parijs.

Uit je brief van een paar dagen geleden bleek mij opeens dat Virginia vrij gemakkelijk was prijsgegeven - je schreef er zelfs erg en passant over - en dat Vestdijk en Marsman de boel voort zouden zetten, niet alleen als jij eruit ging, maar om Forum voort te zetten ook nadat de roomschen hun zin hadden gekregen. - De heele boel [d.w.z. alles wat ik je nu herinnerd heb] is toen tegelijk voor mij gaan gisten. En ik herhaal het: tot op vandaag, heb ik, hoe ik het ook bekeek, maar één gevoel gehad: dat je, misschien door je ‘begrijpen’ van Vestdijk, misschien omdat je ‘geit en kool’ wilde sparen, d.w.z. mijn medewerkerschap èn de vlaamsche redactie, er op stuk van zaken zóó voor was gaan staan, dat je met de rug naar Greshoff en mij stond.

Dat is de complete verklaring; onduidelijk lijkt het mij niet. Termen als dat Forum in de Mij zou zijn ondergegaan waren evenmin nonsens, want mijn gedachtengang daar was zoo: ‘dit avontuur, door Menno en mij begonnen, eindigt compleet ten benefice van Vestdijk, die een bewijs heeft gegeven van wat hij waard is toen hij in die Mij ging, en hij wordt om zoo te zeggen meester van Forum op het eigen oogenblik waarop hij in die stal gaat.’

Nu het heden, want dit voorgaande is eig. al afgedaan.

Je zegt dat je nu ook geen medewerker zult zijn, dat Vic zonder jou, Greshoff en mij zich ook wel solidair met jou zal verklaren, dat Marsman het ook wel verdommen zal, enz. Ik juich dit alles 100% toe. Niet omdat ik eruit ga, dat is op zichzelf ook maar een gevolg. De oorzaak is: de inmenging van de vlaamsche redactie in de hollandsche. [Wij hebben die flikkers de eer aangedaan om het met hen te probeeren, maar dan ook onder voorwaarde dat ze hun eigen rotrommel zouden beheeren, met

[p. 263]

geen kik naar ons. En ik vind dit standpunt nu nog eig. ongehoord ‘liberaal’ van onze kant! Jij soms niet?] Een Forum dat dat ééns heeft toegestaan is een verrot Forum, en als het voortgezet wordt met een schijn van het oude Forum, is het verrot en hypocriet. Als Vestdijk Forum voort wil zetten, laat hij het dan doen met medewerkers waardoor iedereen duidelijk begrijpt dat er van het oude Forum geen spaan meer over is, met Nijhoff bijv. Kortom, ik wil niet tot iedere prijs dit tijdschrift, omdat het dit tijdschrift is! Ik heb geen enkel vertrouwen meer in de redactie als jij eruit gaat, door de meerderheid Vestdijk-Van Vriesland in Holland, en met de roomsche ‘overwinnaars’ op den achtergrond. Jij ook niet, zal je zeggen. Maar je wilde toch meewerken? Het komt er dus op neer, dat jou het totale verval (of hoe je 't noemen wilt, ‘verraad’ is misschien ook hier beter!) van Forum vrij onverschillig laat en Greshoff en mij niet. - En Marsman schreef erover als over een ‘bolwerk’!

Hij is optimistisch, omdat hij er tot dusver buiten bleef. Vóór ik dit overschotje voor een bolwerk van ons aanzie, noem ik mijzelf liever idioot.

Ik heb jou zelf gezegd om Marsman in jouw plaats te zetten, maar na de nederlaag van de roomsche kloenen.

Een bewijs dat ik jouw uittreden altijd gescheiden heb van de kwestie die hier voor Gr. en mij hoofdzaak was, want de proef op de som na onze heele correspondentie van vroeger, toen de Vlamingen erin gehaald werden: dat Virginia geplaatst zou worden.

Maar nu nog meer ‘actueels’. Je zult eens zien hoe die Vlaamsche roomsche troep bijdraait, als jullie besloten hebben om Forum te laten springen. Ik zie 80% mogelijkheid van terugkrabbelen als hun dreigement niet werkt, omdat jij er geen idee van hebt hoèzeer Forum voor hen ‘literair prestige’ beteekent in Vlaanderen. En als de 20% angst voor het episcopaat hen weerhouden, tant pis; dan hebben zij er nog 10 × meer spijt en beroerdigheid van dan wij, dààr hoef je geen oogenblik aan te twijfelen!

Nog een mogelijkheid is: dat de 3 katholieken als redacteuren aftreden en anderen ervoor in de plaats nemen, om medewerker

[p. 264]

te kunnen blijven. Want er is de karakterloosheid van Vestdijk die ‘ons’ haast allerlei dingen zou laten doen, maar er is ook hun karakterloosheid, en hun verzotheid op ‘literaire standing’, waardoor zij het noodige zullen doen, let eens op.

Hierbij overigens de brief van Vestdijk. Geldzucht schijnt voor hem minder erg te zijn dan eerzucht. Voor mij veel meer het tegendeel. Antwoorden kan ik dus niet. [...]

Ik heb Vestdijk wèl met vriendschap, èn met de royaalste bewondering, en met de hartelijkste brieven gesteund, ook in zijn gevoel van eigenwaarde. Maar als zijn neurose voor mij karakterloosheid tot plicht maakt, dan ‘begrijp’ ik niets meer en hij mag barsten aan zijn neurose of bode worden op de Maatschappij.

Nu Huizinga; ander misverstand. Ik vond zijn stuk uitstekend om de uiteenzetting erin, en ik erken de logica van zijn standpunt. (Vergeet bovendien niet dat ik verwachtte een jammerlijk gelul te zullen lezen!) Maar ik voel mij geen oogenblik solidair met hem en zijn ‘conclusies’ kunnen mij niets schelen. Ik geloof nog altijd dat het beeld dat je mij van hem gaf in dat gesprek zeer juist is, en ik vind het uitstekend als je hem wilt laten stikken. - Overigens: van de geldzak van Huizinga tot de geldzucht van Vestdijk is voor mij een graadverschil.

Hierbij ten slotte een briefk. van Greshoff, waaruit blijkt hoe hij de zaak begrepen heeft, d.w.z. precies als ik. [Ik doe die er niet bij omdat hij een brief aankondigt en deze enveloppe al zwaar genoeg is. Hij zal je trouwens zelf wel schrijven. Dit alleen citeer ik: Van Menno begrijp ik niets. Hij was zoo positief in Parijs!] En Bep vroeg zich ook, tot op vandaag af, door welk mysterie jij je houding gewijzigd had, juist omdat zij geen oogenblik ‘oneerlijkheid’ of iets dergelijks kon veronderstellen. Ik kan mijn verklaring niet overbeginnen; maar mijn kwaadheid gold de verklaring die ik zocht voor het ‘laten vallen’, d.w.z. je ‘mildheid’, verder niets.

[p. 265]

Mijn brief aan Vestdijk was niet ‘dictator’-achtig maar beantwoordde precies aan mijn gevoelens. Ook nu nog, nà zijn briefje. De heele historie smaakt ook nu nog voor mij onaangenaam, maar je uitleg van vandaag heeft althans bijna alles veranderd. Ik wacht nu met een zekere hoop af wat de Vlamingen zullen doen als ze hooren dat Virginia geplaatst wordt. En als Forum werkelijk barst, blijft mij dat oneindig liever dan het gepersonifieerd te zien door Vestdijk.

De volgende keer over wat anders!! Hartelijk je

E.