Briefwisseling 1930-1940. Deel 2

544. M. ter Braak aan E. du Perron
den Haag, 23 Febr. '34

aant.

Beste Eddy Heinz Liepmann heeft gisteren voor zijn zonden een maand gevangenisstraf gekregen. De rechtzitting schijnt exemplarisch te zijn geweest; ik heb in Forum eenige citaten van de lyriek der juristen opgenomen. Maar men gaat in hooger beroep. Ik heb inmiddels een protest onderteekend. van Coenen, van Suchtelen en nog eenige lieden, maar daarvan heb ik niets meer gehoord. (zal misschien nog loskomen). De Officier van Justitie heeft Hindenburg geëerd als iemand, ‘die de jongens in de loopgraven toesprak’ en de politierechter heeft gezegd dat hij, juist omdat hij voor de vrijheid was, ‘de wilde loten der vrijheid wilde uitsnoeien’. Verder is vrij cynisch door het O.M. erkend, dat de Duitsche regeering achter de aanklacht zat, die ingediend is door reserveluitenant Brandenburg. (symbolische naam! waarom niet dadelijk Hohenzollern?) Ik heb nu van de hoofdred. een ‘wenk’ gekregen, om verder over de zaak te zwijgen: ‘er is geen eer mee te behalen, wachten tot een volgende gelegenheid, komt nu op strafrechterlijk terrein’ etc. In zooverre is Liepmann mij niet ‘ter wille geweest’, dat hij zijn passage heeft willen schrappen en zich nogal respectueus over Hindenburg heeft uitgelaten ter zitting. Kramers en ik overwegen nu het beste moment om een soort ‘vrijheidsliga’ of I.C. te stichten. Ik heb in ieder geval vast mijn ‘protest’ in Forum tot hoofdartikel gepromoveerd om er de aandacht voor te vragen; er volgt dan nog een panopt. over de rechtzitting zelf.

[p. 341]

Voor het holland-nummer van Die Sammlung zal ik nog een stuk schrijven over het begrip ‘vrijheid’, de holheid en de rijkdom van dat begrip. Het is zaak, dat wij ons momenteel absoluut met de emigranten identificeeren, want dan kan men hen niet zoo gemakkelijk treffen zonder ons te treffen; en aan ons zit weer veel meer vast voor de regeering. Jouw stuk is naar Thelen. Klaus Mann heb ik nog te oppervlakkig leeren kennen om een zuivere diagnose te stellen; zeker is, dat hij een betrouwbaren indruk maakt. Maar tot ‘de onzen’? dat moet ik afwachten. Hij komt misschien binnenkort hier eten. Hij is geen communist en geen jood, maar protesteert individueel.

Het is niet noodig om (voorloopig) Mussert aan te spreken, alsof wij hem au sérieux namen. Voorloopig is het veel meer waard, de algemeene ‘faschiseering’ van Nederland te bestrijden. Het gevaar is de nette Haegsche mentaliteit, die zich nu gerechtvaardigd gaat voelen door de principes van het fascisme. Schrijf over dat boek van Mussolini een paar pagina's, als je wilt: scherp, niet te veel eer bewijzen, maar in een paar voorbeelden afdoend.

Eén ding vind ik jammer: dat Bep de Gids heeft bedankt, en jij den Gulden Winckel. Vooral het laatste, omdat Kramers zich in de tegenwoordige omstandigheden 100-karaats gedraagt en hij voor zijn uitgever toch niet kan aankomen met een ‘nur-Forum-G.W.’ Ook de Gids-redactie kan er niets aan doen, dat Donker een slapzwans is, en, zelfs al zijn die heeren het met hem eens, is het alleen maar een nadeel, dat dergelijke posten verloren gaan, zonder tot het uiterste te zijn volgeschreven tegen die mentaliteit! Als het een ‘c'est plus fort que moi’ is, zal ik er niets van zeggen, maar het lijkt mij een slag in de lucht. Overigens: een zekere concentratie is best. Maar verzoen je in ieder geval met Den Gulden Winckel; in dat blad wordt anti-fascistisch geregeerd, zie dit nummer, waarin Kramers zelf geen blad voor den mond neemt.

Eén ding gaf mij wat hoop: ik las laatst voor de Delftsche studenten en zij waren fel anti-Mussert, lazen daarom zelfs Het Vaderland in plaats van andere kranten. Volgens hen was er

[p. 342]

geen sprake van dat Mussert in hun kringen eenigen aanhang zou krijgen. Het is te hopen.

Het gekke van de zaak is, dat wij morgen aan den dag gewoon met de arbeiders gemeene zaak zullen moeten maken. De bourgeoisie hier wordt mij hoe langer hoe meer ‘zum Kotzen’. De algemeene domheid en beschetenheid van den ‘intellectueelen Hagenaar’ gaat alle perken te buiten, en het lukt mij allerminst dat ‘sub specie aeternitatis’ te zien. Men is hier altijd ‘fascist’ geweest, en wordt dat nu met een goed geweten.

In England heeft de Manchester Guardian een hoofdartikel over Liepmann gepubliceerd, vrij scherp. Ik heb het natuurlijk in de krant flink geciteerd. - v. Kampen (brief van jou aan hem ontving ik) gaat het boek, meen ik, werkelijk uitgeven zonder de bladzijde.

Nu, spoedig nader! Hart. gr. voor jullie beiden en van Ant je

Menno

Het onderhoud met Huizinga was leerrijk in hoogen mate. Ook hij behoort compleet tot de ‘wilde-loten-snoeiers’. Eigenlijk een bourgeois met 100% smaak en belezenheid, maar geen duit meer. Dat heet dan scepsis.