Kroniek van de 20ste eeuw [tot en met 1940]

[p. 464]

Hitlers eisen zijn ingewilligd

BERLIJN/PRAAG, 29 september - Het Sudetenland wordt losgemaakt van Tsjechoslowakije en aan het Duitse Rijk toegevoegd. De Tsjechen in het gebied zullen een onderdak dienen te vinden in Tsjechoslowakije.

Deze afspraak hebben Hitler en Mussolini en de Britse en Franse premier Chamberlain en Daladier vandaag gemaakt in München. De regeringsleiders waren vandaag voor deze inderhaast belegde topconferentie naar de Beierse hoofdstad gekomen, nadat de afgelopen dagen een acute dreiging van een wereldoorlog had bestaan. In de belangrijkste Europese landen was al een mobilisatie afgekondigd.

‘Duitse Volksgenoten’

Op 12 september liet Hitler in een snerpende toespraak tijdens het NSDAP-congres in Neurenberg weten dat de Sudetenkwestie ‘een zaak van Duitse volksgenoten’ was. Hitler maakte tevens duidelijk dat hij geen vage regelingen van allerlei staatslieden wenste te aanvaarden. ‘Ik ben niet van plan hier een tweede Palestina te laten ontstaan door toedoen van andere staatslieden,’ aldus Hitler toen.

Korte tijd later vloog de Britse premier Chamberlain in aller ijl naar Hitlers Oberalszberg om te onderhandelen over een autonomie voor Sudetenland op basis van volledige zelfbeschikking voor de inwoners daar. Deze suggestie had ook de Britse diplomaat Lord Runciman na een onderzoeksmissie gedaan. Intussen echter was Hitler alweer een stap verder gegaan en verlangde van de Tsjechen niet alleen autonomie maar eenvoudigweg aansluiting van het Sudetenland bij Duitsland. De Fransen stemden hiermee in - zij wilden evenmin als Engeland omwille van Sudetenland een oorlog.

Appeasement

Toen Chamberlain enkele dagen later in het Rijnhotel Dreesen in Bad Godesberg Adolf Hitler opnieuw ontmoette om over diens voorstel te spreken, eiste Hitler meer: hij formuleerde een ultimatum waarbij de Tsjechen per! oktober het gebied moeten hebben ontruimd. Hierop reageerden Frankrijk en Groot-Brittannië met mobilisatie. Ook Italië mobiliseerde maar Benito Mussolini deed tevens nog een laatste voorstel tot topoverleg. Dit voorstel werd gehonoreerd en zo is men vandaag in München bijeengekomen en heeft daar de eisen van Hitler ingewilligd.

Overal in Europa is met grote opluchting gereageerd op deze appeasement; een oorlog lijkt te zijn vermeden. Voor Tsjechoslowakije betekent het echter nagenoeg het einde: het land is zijn verdedigingslinie kwijt en ligt bijna onbeschermd

Links: Neville Chamberlain: ‘I bring you peace with honour’. Rechts: deelnemers aan de vredesconferentie van München. Vlnr: Chamberlain, Daladier, Hitler, Mussolini en graaf Ciano.

open voor de Duitse troepen. De Tsjechoslowaakse buitenlandse politiek van de afgelopen twintig jaar is zodoende ineengestort. Ze was geheel op het democratische Westen gericht en baseerde zich hoofdzakelijk op het verdrag met Frankrijk, gesloten in 1924 en bedoeld om Tsjechoslowakije in geval van oorlog te verdedigen. Daarnaast bestaat tussen Frankrijk en de Sovjet-Unie vanf 1932 een niet-aanvalsverdrag dat in 1935 uitgebreid werd met een bijstandspact in geval van een Duitse aanval. Frankrijk en de Sovjet-Unie kwamen bovendien overeen dat de Sovjet-Unie Tsjechoslowakije in geval van oorlog te hulp zou komen onder de voorwaarde dat Frankrijk dit als eerste zou doen. Met deze twee verdragen waande Tsjechoslowakije zijn veiligheid gewaarborgd. Dit was des te noodzakelijker omdat Tsjechoslowakije de enige democratische staat in Midden-Europa is, bedreigd door expansief nazi-Duitsland en verder slechts omringd door min of meer vijandig gezinde buren.

‘Fall Grun’

Al in april 1935 zei de Tsjechoslowaakse president Beneš tegen de Engelse minister van Buitenlandse Zaken Eden: ‘Als ik met Duitsland alleen gelaten word, zal ik het met hem eens moeten worden. Een oorlog met Duitsland kan Tsjechoslowakije nooit alleen voeren.’

Uit hetzelfde jaar dateert het begin van de Duitse voorbereidingen voor de aanval op Tsjechoslowakije. In mei 1935 verrichtte het Duitse ministerie van Oorlog onder de codenaam ‘Schulung’ een onderzoek naar de situatie in Tsjechoslowakije. De resultaten van dit onderzoek leidden in 1936 tot een concreet plan, het zogenaamde ‘Fall Grün’. Het doel van de actie ‘Fall Grün’ was een snelle bezetting van Bohemen en Moravië met gelijktijdige inlijving van Oostenrijk bij het Duitse Rijk. De definitieve versie van de tekst van ‘Fall Grün’ met betrekking tot de verovering van Tsjechoslowakije ondertekende Hitler anderhalve maand (op 27 mei) na de annexatie van Oostenrijk. Al deze plannen waren streng geheim.

Als voorwendsel voor een mogelijke bezetting van Tsjechoslowakije gebruikt Hitler de grote Duitse minderheid (drie miljoen op ongeveer acht miljoen Tsjechen) binnen de Tsjechoslowaakse grenzen. De Engelse en Franse regeringskringen, die in het kader van de ‘appeasement’-politiek een modus vivendi met Duitsland nastreven, lieten zich door Hitler de stelling opdringen dat Midden-Europa een ‘Pulverfass’ is en Tsjechoslowakije zelf ‘das Mutterschiff des Bolschewismus’, en dat hiervoor een oplossing moet komen. Bovendien heeft, volgens Hitler, het Derde Rijk ‘Lebensraum’ nodig. Engeland heeft er niets op tegen dat deze ‘Lebensraum’ Midden-Europa zal worden. Zoals de Britse premier Chamberlain het op de zitting van het parlement twee dagen geleden formuleerde: ‘Al moeten we nog zo meevoelen met een kleine natie, we kunnen onder geen voorwaarde het hele Britse Rijk in een oorlog storten vanwege zo'n natie. Als we al moeten vechten, dan moet het om iets belangrijkers gaan.’

Verraad

Voor de Tsjechoslowaken komt het verraad van de Franse bondgenoot in München zo mogelijk nog harder aan, alhoewel ze achteraf moeten constateren dat er genoeg tekenen aan de wand zijn geweest die op zijn minst twijfels hadden moeten wekken omtrent de Franse kracht, loyaliteit en bereidheid de democratie te verdedigen: 1. In oktober 1934 werd de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Louis Barthou, in Marseille vermoord nadat hij getracht had een Europese coalitie tegen het nazisme te vormen - Frankrijk eiste van Duitsland zelfs geen afdoende verklaring. 2. Barthous opvolger Laval sloot een jaar later weliswaar een verdrag met de Sovjet-Unie over de hulp aan Tsjechoslowakije, maar weigerde dit met een militaire clausule aan te vullen. 3. In 1936 bezette Hitler het Rijnland - en Frankrijk ondernam niets. 4. Tijdens de Spaanse burgeroorlog riepen Engeland en Frankrijk hun ‘politiek van neutraliteit en non-interventie’ uit. 5. Defaitisme en pacifisme maakten zich steeds meer van Frankrijk meester. - Hitlers propaganda slaagde erin om Tsjechoslowakije internationaal te isoleren en tot fatale consessies te dwingen. Maar vooral verlamde zijn politiek de westerse democratische mogendheden zodat Tsjechoslowakije uiteindelijk niet door zijn vijand maar door zijn vrienden werd verslagen.