Verdrag van Fès getekend
PARIJS, 30 maart - Marokko is vanaf vandaag een Frans protectoraat. In de Marokkaanse hoofdstad Fès ondertekende daartoe sultan Mawlai Hafid een verdrag, dat Frankrijk het recht geeft het land te pacificeren en het binnenlands bestuur onder zijn controle te brengen.
In feite is de beslissing niet in de Marokkaanse hoofdstad gevallen, maar werd zij in verschillende etappes uitgewerkt op de ambassades en ministeries van Buitenlandse Zaken in de Europese hoofdsteden. Sinds de conferentie van Berlijn in 1885 over Afrika zijn de Europese mogendheden bezig geweest het continent onder elkaar te verdelen. Dat is met veel twisten, dreigementen en diplomatieke crises gepaard gegaan, maar thans lijkt men erin geslaagd een voor ieder bevredigende regeling te hebben uitgedokterd. Het sluitstuk in dit diplomatieke verdeelspel vormt Marokko.
Aanvankelijk leek al in 1906 voor dat gebied een oplossing te zijn gevonden op de conferentie in het Spaanse Algeciras, waar de speciale rechten van Frankrijk en Spanje in Marokko werden erkend door de westerse mogendheden. Maar achteraf nam Duitsland geen genoegen met deze uitkomst. Dat leidde vorig jaar nog tot een gevaarlijke crisis tussen Berlijn en Parijs, die echter door de voorzichtige houding van de Franse minister-president Joseph Caillaux werd opgelost. Caillaux bereikte na geheime onderhandelingen, die hij zelf leidde, een overeenkomst: in ruil voor een gebied in Frans Equatoriaal Afrika erkende Berlijn de rechten van Frankrijk in Marokko. Tegen de overeenkomst werd in Frankrijk fel geprotesteerd door rechtse nationalisten, die er een knieval voor de Duitse keizer in zien. Kort na het ondertekenen van het akkoord werd Caillaux in het Franse parlement door de centrum-rechtse meerderheid ten val gebracht.
Sultan Mawlai Abd al-Hafid kon weinig anders doen dan het verdrag aanvaarden. Het Franse leger is overal in Marokko aanwezig. De centrale regering functioneert nauwelijks en heeft zeer weinig invloed in het land. De laatste jaren heeft het Franse leger een steeds groter gedeelte van Marokko in zijn bezit gekregen.
De pre-protectoraatperiode kan verdeeld worden in verschillende stadia. In juli 1907 kregen de Franse troepen de Atlantische haven van Casablanca in handen en tijdens de twee daaropvolgende jaren brachten ze het gebied Chaouia ook onder hun controle. De machtsovername van Mohammed Oufkir in plaats van Mawlai Lahsin al-Saba kan als het tweede stadium worden gezien. Deze nieuwe leider veranderde de onafhankelijkheid van het zuidoosten van het land in een positie van afhankelijkheid ten opzichte van Frankrijk. De situatie daar was toen te vergelijken met die van een kolonie. Een ander belangrijk stadium was de nederlaag van de verschillende verzetsgroepen in het land tussen 1909 en 1912. Deze nederlagen hadden tot gevolg dat de Fransen meer greep kregen op de binnenlandse politiek. Het volk steunde het verzet, met name rond Fès. En een groot deel van de bevolking had gehoor gegeven aan de oproep van Mawlai Ahmad al-Habir tot het voeren van een jihad (heilige oorlog). Maar nu Mawlai Abd al-Hafid het verdrag van Fès ondertekend heeft, betekent dat voor velen dat de werkelijkheid geaccepteerd moet worden.
Auteursrechtelijk beschermd