Des wereldts proef-steen ofte de ydelheydt door de waerheyd beschuldight ende overtuyght van valsheydt
(1643)–Anton van Bourgoingne, Petrus Gheschier–
Auteursrechtvrij
[pagina 2]
| |
Ydelheydt.
| |
Waerheydt.
| |
[pagina 3]
| |
VVaerheydt.Ghister was ick uyt gaen eten
En by seker man gheseten,
Die my docht een happigh gast
Daer ick mé wel scheen ghepast.
Hy verhaelde wonder dinghen
Die-der elders omme-ghinghen
Die-men dickwils siet en leert
Als-men onder 't volck verkeert.
Onder ander prees hy seere
Het verstandt van seker Heere,
Dat soo scherp was ende fijn
Als de Spinne-webben zijn.
En hy quam soo uyt te vallen,
Dat hy sloot door al sijn kallen,
Datter niet en was in't landt
Nutter als een fijn verstandt.
Hola vriendt, en wilt niet segghen
Dat men licht can wederlegghen,
Seyd' ick hem; want soo-men siet,
'T fijnst en is het beste niet.
Hollandt seyndt ons heel fijn gaeren
En de fijnste lijnwaet-waeren,
Camerijck en Corterijck
Toonen ons oock desghelijck
| |
[pagina 4]
| |
En wy scheppen groot vermaecken
In dat net-gheweefde laecken,
VVant het door den vasten draet
Is bequaem tot dracht en naet.
Maer oft iemandt wilde hebben
Dat de fijnste Spinne-webben
Die daer hanghen in den hoeck
Beter zijn als Hollandts doeck?
Soud'-men niet terstondt met reden
Naerder in dit stuck te treden,
Konnen toonen dat in't landt,
Dit is een groot mis-verstandt?
Fijn verstandt en scherpe sinnen
Zijn maer webben van de spinnen,
Noyt en vondt-men vasten draet
In een spinne-cops ghewaet.
Soo de alderfijnste reden
Is seer kranck en swack van leden,
Scherp verstandt te fijn gheschroyt
En begrijpt de wijsheydt noyt.
Gheeft u stucken eens te riecken
Aen de wijse-vijfse Griecken;
Vraeght eens op u saken raet
VVat dat u te doene staet.
Niemandt van de slimme grijsen
Sal een vaste reden wijsen:
| |
[pagina 5]
| |
Dat sy segghen is wel fijn,
Maer 'ten can niet dienstigh zijn.
Fijne raden, fijne woorden
Zijn maer rechte spinne-koorden;
Bindt den esel daer mé vast,
Hy sal wesen haest ontlast.
VVegh dan met die fijne guyten,
Sluyt die hayre splijters buyten;
Fijn verstandt en spinne-draet,
Niemandt nut, en ieder quaet.
Hierom eertijdts de Poëten
Hebben ieder laten weten,
Hoe dat Pallas de goddin
Is den vijandt van de spin
Om dat sy te fijn wilt spinnen
En begaet het huys van binnen,
Noch en doet door haren draet
Iemandt op de wereldt baet.
Even soo zijn aen de landen
Al die dobbel-fijn verstanden,
Die met wonder groot ghevaer,
Handel doen in dese waer.
VVilt ghy van alsulcke leeren
VVat dat u betaemt ter eeren,
Ghy sult worden fijn, en vijs,
Maer de rechte leer niet wijs.
| |
[pagina 6]
| |
VVant sy selver altijdt missen,
En hoe wel sy konnen vissen,
'tSchoonste dat sy trecken uyt
Is een slimme palincks huyt.
Wie sal konnen hier verhalen,
Hoe die sijne leeraers dwalen,
En noyt vinden vasten standt
In den dool-hof van 't verstandt.
Desen doet de schole beven,
Daer hy comt de lessen gheven,
En hy maeckt een groot gheraes
Erghens om een vijse-vaes.
D'ander wilter teghen streven
En een fijnder streke gheven
Om te seylen in den grondt
VVat den ouden grieck bestondt.
Desen noch wat meer hervaren,
Spint noch al wat fijnder garen,
En door sotte waen ghewieght,
Seght dat d'een en d'ander lieght.
Ghinder schijnter een te rijsen
Als een meester van den wijsen,
Heel gherompelt en ghefronst,
'tSchijnt den vader van de konst.
Desen met sijn hasse-bassen
Doet de jonckheydt op hem passen,
| |
[pagina 7]
| |
'tSchijnt dat hy met groot bescheydt
Groote wijsheydt heeft gheseydt.
Maer wanneer de jonghe gasten
Dieper in de lessen tasten,
Vinden niet dat hen verheugt,
Oft can leyden tot de deught.
'tZijn alleen maer visigh-heden
Die noch eertijdts, noch op heden,
Noch soo langh de wereldt stondt,
Konnen gheven standt oft grondt.
Sulcke wil ick verghelijcken
By de wijsers van de wijcken,
Die ons moeten vroegh en laet
VVijsen hoe het uer-werck gaet.
Dese ('tis een kluchtigh dinghen)
Konnen op en neer soo springhen,
Dat-se noyt en wijsen aen
VVijl oft tijdt soo 't dient ghedaen,
VVijst den eenen neghen ueren,
D'ander is al verre vueren;
VVijst den andren halver thien.
Desen staet al op den drien.
En so slaet den een den ander,
Noch en buyghen voor malckander,
Maer dit is in hen ghemeen
Noyt te comen over een.
| |
[pagina 8]
| |
Dit's een beeldt ghemaeckt naer 'tleven
Dat de VVAerheydt heeft ghegheven
Van die botte-wijse lien,
Die te samen altijts strien.
Die den tandt ghedurigh slijpen,
Om malckander te begrijpen,
En ghedurigh onder een
Kijven om een esels been.
En naer hondert duysent twisten,
Daer sy mé den tijdt verquisten,
Anders niet en brenghen voort,
Dan een onverstandigh woordt.
En ten laetsten moeten segghen,
Hoe sy 't heffen, hoe sy't legghen,
Dat hun al te fijn verstandt
Staegh is teghen een ghekant.
Maer al wat ick heb gheschreven,
En met reden voort-ghedreven,
Is al weynigh, hier is 't al,
Fijn verstandt naeckt groven val.
Alle Steden, alle scholen
Hebben vele sien verdolen
Om hun al te fijn verstandt,
Valschen val-steen van het landt.
Iae, ick heb een spreuck ghelesen,
Die hier kan seer dienstigh wesen,
| |
[pagina 9]
| |
Die een groot meester siet,
Siet oock wel een deughe-niet.
VVatter af is laet ick blijven,
Maer dit moet ick hier oock schrijven;
Ons verstandt is steke-blindt,
End'en siet niet wat het vindt.
Al dat iemandt siet van buyten,
Zijn al dickwils waere sluyten,
Onse dinghen voor en naer,
Steken dickmael vol ghevaer.
Hier zijn twijfelachtigheden,
Daer veel ander dobbelheden,
Om de broosheydt van dit lijft
Vroeten wy in dit bedrijf.
Hy magh wel gheluckigh heeten,
Die daer noyt en pooght te beeten
Op de scherpheydt van't verstandt,
Dat hem Godt heeft ingheplant.
VVantter veel verstanden branden,
Om haer al te fijne tanden,
Die nu waren in de vreught,
Hadden sy wat meer ghedeught.
Tot besluyt dan eer wy scheyden,
Laet u van de VVaerheydt leyden,
VVacht u van te fijn verstandt,
VVant het is on-nut in 't landt.
|
|
