Groot gebedenboek ten gebruike van katholieke christenen voor alle dagen en tijden van het jaar en alle omstandigheden des levens

[p. 418]

Het sacrament van het vormsel

Zoals Pinksteren, het feest van de volheid van den Heiligen Geest, volgt op het Paasfeest, waarin wij de verlossing in Christus vieren, zo volgt het sacrament van de uitstorting des Geestes op het doopsel. Reeds in de Handelingen der Apostelen vinden we beide sacramenten duidelijk onderscheiden. Petrus en Joannes reisden naar Samaria, om hun, die daar door den diaken Philippus waren gedoopt, de handen op te leggen en den Heiligen Geest te schenken (Hand. 8, 14). Dit is het sacrament van het vormsel (van het oude werkwoord vormen of vermen: sterken), in het Latijn confirmatio (bevestiging) genoemd.

In de oude Kerk ging de pasgedoopte van de doopvont recht naar den bisschop, die hem de handen oplegde, zalfde met gewijde olie en in een kort gebed den Geest over hem afriep. Nu nog wordt in het Oosten het vormsel onmiddellijk na het doopsel door den priester toegediend.

In de Westerse Kerk is de gewone bedienaar van dit sacrament de bisschop gebleven, en ook om die reden is het allengs van het doopsel verwijderd geraakt, zodat het als regel nu wordt toegediend aan kinderen die reeds tot de jaren des onderscheids zijn gekomen. Deze latere toediening rust echter ook voor een gedeelte op de betekenis van het sacrament, niet alsof dit niet uit zichzelf de kracht van genade zou werken welke er door wordt aangeduid, maar omdat het vormsel inderdaad is: het sacrament van de voltooiing, van de innerlijke volwassenheid, van de geestelijke meerderjarigheid. Het is de Pinksteruitstorting van den Geest in de ziel van den gedoopten christen. Door het bewust ontvangen van het vormsel getuigt de christen bovendien, dat hij de verantwoording welke hem door het doopsel werd opgelegd, van harte aanvaardt.

De Geest deelt ons in het vormsel in onze tijd geen buitengewone genadegaven meer uit, zoals dit in de oude Kerk geschiedde: de charismen van profetie en talen (Hand. 19, 6). Veel belangrijker zijn de innerlijke gaven - de ‘zeven gaven’ zoals wij ze noemen in navolging van Is. 11, 2-3 - welke door het vormsel worden medegedeeld. Wij ontvangen de kracht ons geloof te belijden; Christus zelf heeft het ons beloofd dat de Geest ons voor de rechtbanken der godlozen het juiste antwoord in de mond

[p. 419]

zal leggen (Mt. 10, 19-20). Wij ontvangen het instinct voor de Waarheid en het juiste inzicht in den Heer, de Kerk en de Schrift (1 Cor. 1, 21-22 en 1 Jo. 2, 20).

Over het tijdstip waarop Christus dit sacrament heeft ingesteld, hebben de evangelisten ons niets medegedeeld. Maar in de Handelingen en brieven der apostelen vinden wij het vermeld. En reeds volgens de oude traditie der Kerk werd de Geest afgeroepen door gebed, het opleggen der handen en de zalving met olie. Dit is de wijze waarop het vormsel nog altijd door de Kerk wordt toegediend.

De gewone bedienaar van het sacrament is in de Westerse Kerk de bisschop, daar het passend is dat de opneming tot volwaardigen christen en strijder Gods geschiedt door hem, die door den Heer als leider der Kerk is aangesteld. Paus Pius XII heeft echter bepaald, dat de pastoors in hun parochie het vormsel mogen en moeten toedienen aan kinderen of ouderen, die in stervensgevaar verkeren en het sacrament nog niet hebben ontvangen. Ook zij moeten daarbij gebruik maken van het heilig chrisma, dat ieder jaar door den bisschop op Witte Donderdag wordt gewijd. Het is de olie der sterkte, waarmee de christenen worden gezalfd als kampvechters die de goede strijd gaan strijden. Het is de olie van vreugde (een mengsel van olijfolie en geurende balsem), waarvan sprake is in het Oude Testament (Ps. 44, 8; vgl. Hebr. 1, 9). Het is ook de olie der uitverkiezing, niet langer van de zalving der priesters, koningen en profeten onder de wet der voorafbeelding (gebed van de chrismawijding), maar de uitverkiezing van het koninklijke priesterschap der christenen, gelijk ook van Christus, den ‘Gezalfde’, geschreven staat, dat Hij door zijn Vader werd gezalfd (Hand. 4, 27).

Wie in staat van zware zonde het sacrament van het vormsel ontvangt, maakt zich schuldig aan een heiligschennis.

Ook bij het vormsel treden een of meer borgen op. Evenals bij het doopsel ontstaat tussen hen en den vormeling een geestelijke verwantschap.