|
| |
| |
| |
De derde Dagh-reyse
Ghy sult den Heere uwen Godt beminnen...... uyt gheheel uwen Gheest. Matth. 22.
De I. Lesse.
Waer door, en hoe men in dese derde Dagh-reyse comt: Waer in sy bestaet, en vande voorgaende verschilt.
158. V. ICk bidde u my oock te willen onderwysen, en leeren het ghene dat ick behoore te weten, van dese derde Dagh-reyse.
A. Ick sal het gheerne doen, volghens dat my den Heere sal gratie daer toe gheven: Want sonder bysonder hulpe der selve, en kan-men dese materien noch leeren, noch verstaen, hoe goedt verstant datmen heeft, ende hoe seer darmen in andere wetenschappen ervaeren is. Ick hadde u op dese vraeghe wel mogen antwoorden met den H. Bernardus: Interroga Sponsum, non Magistrum: Vraeght dit aen den Bruydegom, en niet aen den Meester ofte Leeraer; maer ghemerckt dat ghy nu tot hier toe den tweeden staet ofte Dagh-reyse soo neerstelick doorwandelt hebt, en den Heere u tot hier toe gheleydt heeft, soo hope ick, dat ghy door het ghene ghy in de tweede
| |
| |
ondervonden hebt, dese derde sult eenighsins konnen begrijpen; al en is't noch niet volkommentlick: Want net principaelste dat hier ghehandelt wort, is van die saecken, van welcke gheschreven staet, nemo novit, nisi qui accipit. Niemant en kent het, dan die het ontfanght. Die den tweeden staet ofte de tweede Dagh-reyse noch niet ghewandelt ofte ondervonden en hebben, die en sullen desen niet konnen begrijpen: Sy sullen nochtans uyt 't ghene hier sal geseyt worden, groot profijt konnen trecken. Leest dan alles met aendachtigheyt, eerbiedigheyt, en met uwen Gheest tot Godt verheven, om alsoo beter te hooren wat den Heere Godt in u spreken sal, en wat den Goddelicken Gheest seght aen de levende Kercken des Heeren. Wy en konnen't maer segghen, maer hy moet het gheven, wy maer leeren, en hy inde oeffeninghe stellen.
159 V. Hoe ende waer door comt-men in dese derde Dagh-reyse: Ende door wat landt moet men hier reysen?
A. De oneyndighe Goetheyt Godts (wiens vermaeck is te zyn met de Kinderen der Menschen, Prov. 8 Die door den Propheet gheseyt heeft, dat hy in hun sal woonen, wandelen, &c.) Heeft de ziele van den mensch gheschaepen naer syn Beeldt en ghelyckenisse, om daer in te woonen, als in syn Huys en Paleys, in't welcke zyn veel Plaetsen, Wooninghen, Kamers en Stagien; principaelick drye: de leeghste, de middelste en opperste. Hy neemt sijn vermaeck inde selve te woonen, te regeren, en die met sijne gratien en jonsten te vervullen; maer syn meeste vermaeck en behaeghen heeft hy in het opperste Deel, in die opperste en beste Saletten, dat is inden Gheest. Daerom naer dat hy de ziele van haer leeghste
| |
| |
Deel ghetrocken heeft tot het middelste, wilt hy haer oock trecken tot het opperste, dat is tot den Gheest; ende dit om dat hy in den selven veel edelder is, ende bysonderlicker als inde andere leeghere krachten, als meer naeckende de bequaemheyt die de ziele heeft om hem te kennen en te beminnen. De ziele oock nu teenemael bevanghen van syne liefde, verlanght naer het selve, begeerende te passeren, en te overklemmen alle leegheden, om haer noch meer en volmaeckter te vereenighen met hem, en te overformen in hem boven al. Ende al is't saecke dat Godt over al is in alle de deelen van dit syn Paleys, soo wilt hy nochtans ons verheffen tot dat opperste deel, en naer het sop van onsen Gheest, als tot de edelste en verhevenste kracht die wy hebben, om hem aldaer door Goddelicke kennisse ende liefde veel beter en volmaeckter als te vooren te ghenieten, ende te omhelsen, ende alsoo te doen onse derde Dagh-reyse, en dat door het Landt des Gheests, tot dat wy kommen tot het eynde der selve, het welcke is: Godt te beminnen uyt gheheel onsen Gheest.
160. V. Hoedanigh is het Landt des Gheests, in't welcke ick nu moet dese reyse doen: ende eerst, wat verstaet gy door dat woordeken Gheest?
A. Dit woordeken Gheest en beteeckent hier niet de ghenegentheyt, den sin, meyninghe, ghepeys, wille, voornemen ofte verstandt vande redelicke ziele; maer het beste, edelste, ende verhevenste dat in haer is, ende in haere crachten. Den Gheest, seght den S. Albertus Magnus, is het alder-innighste, het alder-versekertste, het alder-onstervelickste, en dat alder-naerst is aen Godt. Mens humana est omnium intimissimum, securissimum, immortalissimum, & Deo propin-
| |
| |
quissimum. Den Gheest is de ziele selve, voor soo veel sy van Godt verheven is boven haer selven, in een gesteltenisse inde welcke haere crachten, ghelijck in een vergaedert zijnde, t'saemen wercken als een cracht, die soo veel edelder, volmaeckter, en crachtigher is, als sy meer vereenight is. Vis unita fortior. Door dese vereeninghe verliesen de redelicke crachten niet alleenelick hunne grouve bescheyden werckinghen, als discoursen, ghepeysen, reflexien, &c. (die sy inde tweede Dagh-reyse verlooren hadden, voor soo veel sy aldaer oock boven hun selven verheven waeren) maer oock die bescheydentheyt in't wercken, die sy onder elcander in die verheventheydt zijnde noch hadden; soo dat sy hier ghelijck maer een cracht en schijnen te zijn. Den Eerw P. Joannes Evang. in sijn boecxken Vande scheydinge van den Geest en de Ziele, seght: dat de ziele alhier een nieuwe onbekende cracht in haer gewaer wordt, door de welcke sy met Godt moet vereenight worden; maer 't en is niet noodtsaeckelick hier een nieuwe kracht te stellen, ghemerckt de ziele, inde gheseyde vereeninghe zynde, niet anders en is als die kracht, die tot noch toe onbekent was aen de ziele, soo lanck sy die vereeninghe niet verkreghen en hadde. Den S. Albertus Magnus, en den H.
Bonaventura, beschrijvende die vereeninghe der ziele mee Godt, inde welcke de opperste volmaecktheyt vanden mensch in dit leven bestaet, en versoecken daer toe niet een nieuwe kracht, maer alleen de ziele met alle haere krachten in een vergaedert, Anima cum omnibus viribus suis in unum collecta. Den Gheest wort somtijdts ghenaemt de opperste verstandenisse, Intelligentia: somtijdts apex mentis, het sop der zielen; somtyts fundus Animae, den
| |
| |
grondt der zielen, om dat hy het alder-innighste is, somtydts centrum Animae, den center der zielen.
Uyt het ghene hier gheseyt is, kont ghy mercken hoe verheven dat dit landt vanden Gheest is, ende hoe hoogh van situatie, soo datmen daer niet in gheraecken en kan, 't en zy datmen vanden Coninck des landts opghenomen, en daer in ghestelt wort. Het zyn ghelijck al berghen daer men op reysen moet, die hoogher zyn als die duyster wolcken der Creaturen, ende menschelicke werckingnen, die dickmaels het licht van die Goddelicke Sonne benemen, boven alle die winden en stormen der Passien: de locht is hier seer schoon, suyver, klaer en stille. Die hier reysen, sien dickmaels dien oppersten Coninck in syne schoonheyt; al is't noch in duysterheyt: Regem in decore suo videbunt oculi ejus, cernent terram de longè. Isai. 33. Sy sullen d'aerde, en al dat aerts is, van verre sien, ende ghelyck iet datmen van verre siet, sal het hun al duncken seer kleen, jae bynaer niet met allen te zyn.
Dit Landt is oock wydt en breedt: men wort hier somtydts ghewaer een seker verbreydinghe, ontluyckinghe, openinghe, verklaeringhe, verlichtinghe en optooghinghe van ons inwendigh gemoet, die men te vooren noyt ghekent en hadde.
Den Gheest (ghelyck den H. Bonaventura seght, de 7. Itin: Itinere 3. Dist. 4. art. 4. § 5. met de woorden vanden H. Dionisius) is van die drye Deelen, het (alder-klaerste, en besluyt in hem en verberght seer secretelick alle begrijpelicke ghepeysen, als inden eersten oorspronck van alle dese, en door dit (opperste Deel ofte Gheest) al den genen die met Godt (die boven al is) vereenight is; wort ghestelt in een verheventheyt, die noch de reden achterhaelt, noch bysonderlick het verstant: ende
| |
| |
wort van alles, jae oock ghetyck van sy selven ghescheyden: ende door de vereeninghe der liefde (waer uyt de waerachtighe kennisse spruyt) wort hy met Godt onbekendelick aen het (naturelick) verstant, vereenight, door een veel beter kennisse als in die (naturelicke) verstandige kennisse, door dien dat hy die (naturelicke) verstandige kennisse verlaet, en boven ('tnaturelick) verstant en Gheest, Godt bekent.] Dit zijn de woorden vanden H. Dionisius de Mist. Theol. cap. 2 naer 't oversetten van Vercellensis.
Den H Bernardus, en andere HH. Vaders spreken oock seer verheventlick van dit opperste deel, ofte Gheest. Sy segghen, dat hy is de rustplaetse des Bruydegoms, Thalamus Sponsi, dat hy is sijnen wijn-kelder, Cella vinaria, dat hy is die edelste Camer des Conincks, de H. plaetse en Tempel des Heeren, inde welcke hy aenbeden wort in den gheest ende waerheyt. Sy segghen oock, dat hy is het paleys ende Woon plaetse des Heeren, inde welcke hy belooft heeft Joann. 14. by ons te commen woonen met sijnen hemelschen Vader, ende hunnen H. Gheest. Hier woonen sy bysonderlick als in hun eyghen beeldt ende ghelijckenisse; dat eenvoudigh wezen der ziele corresponderende op hun alder-eenvoudighste Goddelick Wezen; en haere drye crachten (Memorie, Verstant, en Wille) uyt dat wezen der ziele vloeyende, ons claerelick vertoonende de drye Goddelicke Persoonen. Gelijck sy als Persoonen verscheyden zijn door persoonelen eygendom, maer in wezen een zijn, eenen Godt, een wijsheyt, macht, &c. alsoo zijn hier de crachten der ziele, als crachten verscheyden, maer in het wezen der ziele zijn sy een; eenen Gheest, een cracht en macht: en als soodanigh wercken sy hier t'saemen, en de ziele door haer.
| |
| |
161. V. Hoe lievelick zijn uwe tabernakelen, ô! Heere der heyr-crachten, inde welcke ghy met de kinderen der menschen u geweerdight te willen woonen en handelen: Mijne ziele begeert en beswijckt inde voorzaelen des Heeren! Wie soude connen ghelooven, dat dien grooten Godt alsoo leeft met sijne soo verworpen Creaturen, 't en waere dat hy het selve seyde? Maer ick wensche noch wat claerder te sien het verschil datter is tusschen dit opperste deel, ofte Gheest, en de twee andere.
A. Al is't saecke dat ghy dit cont bemercken uyt het ghene ick op verscheyden plaetsen hebbe gheseyt, ick sal het nochtans u noch vertoonen onder de ghelijckenisse vanden tempel, by den welcken de Heylighen dit opperste deel verghelijcken.
Den Tempel des Heeren is heyligh, den welcken ghy-lieden zijt, seght den Apostel 2. Cor. 3.17. En ℣. 16. En weet ghy-lieden niet, dat uwe lichaemen tempels zijn vanden H. Gheest? Het leven des lichaems (seght den H. Augustinus tom. 10. de verb. Apost. serm. 18.) is de ziele, het leven der ziele is Godt, en den Gheest Godts woont inde ziele, en door de ziele in't lichaem, op dat onse lichaemen souden Tempels wesen van den H. Gheest.
Wy zijn al Tempels des Heeren, ghelijck aen den Tempel van Salomon, die in drye deelen bestont. Het eerste en uytterste van dien waeren de Voor-zaelen, inde welcke het ghemeene volck mochte commen om Godt te bidden, &c. dese beteeckenen het eerste deel der ziele, in't welcke alle uytwendighe voorworpen commen, ende Godt ghebeden ende ghedient wordt op de ghemeene ende grouve maniere van't selve deel.
| |
| |
Wat innewaerts gaende was daer het tweede deel, te weten de plaetse daer de Priesters hunne offeranden deden. Dese beteeckent het tweede deel der ziele, in't welcke memorie, verstandt, en wille aen Godt hunne offeranden doen, ofte op hun naturelicke en ghemeene maniere van doen, ofte op een boven-naturelicke, als sy daer toe van Godt verheven worden boven hun selven; elck op synen tydt, ghelyck ick gheseyt hebbe. Het derde was eyghentlick den tempel, inden welcken was het Heyligh, ende het Heyligh des Heylighdoms, alwaer Godt syne teghenwoordigheyt alder- meest vertoonde. Dit beteeckent het derde, ende innighste en volmaeckste Deel der ziele (dat is den Gheest) het opperste en edelste der selve, in't welcke Godt den stoel sijnder teghenwoordigheyt stelt: in't welcke branden die seven Lampen, dat zyn de gaeven vanden H. Gheest. In't welcke die offeranden der krachten soo werckelick niet ghedaen en worden; maer meer een stille en eenvoudighe offerande des op-klemmende wieroocks van eenen brandenden en biddenden Gheest. Hier en magh niemant in commen, dan alleen Godt den oppersten Priester. Hier gheniet de ziele die verborghen omhelsinghen des Conincks ende Bruydegoms, ghelyck ick hier segghen sal.
162. V. Waerom hebt ghy gheseyt, dat de liefde en andere werckinghen inden Gheest volmaeckter zyn, en krachtigher als inde twee andere Deelen: en is't niet den selven redelicken wille, die in het herte, inde ziele, en inden Gheest Godt bemint?
A. Ghelyck iemant de selve redelicke ziele heeft, als hy een kleen kindt is, en als hy een volmaeckt verstandighman is: de welcke noch- | |
| |
tans, als hy een kindt is, geen reden noch verstant en kan ghebruycken, maer begint dit allenskens meer en meer te doen, naer de maete ofte proportie dat de beletselen gheweert worden door meerder volmaecktheyt vande lidtmaeten ofte instrumenten die daer toe uytter nature noodigh zyn: Alsoo is't hier oock den selven redelicken wille, den welcken, al is't dat hy in die hertelicke liefde van d'eerste Dagh-reyse los en vry is van toevallende beletselen, en hem tot Godt begheeft naer dat hy kan; heeft nochtans een naturelick beletsel, om dat hy alhier ghebonden is aende sinnelicke kennissen, ghevoelens, &c. door de welcke hy synen vollen swier niet en heeft om hem tot Godt te begheven, ghelyck hy heeft inde ziele, en inden Gheest.
Insghelycks, al is't dat den wille inde tweede Dagh-reyse, ofte inde ziele, noch meer los en vry is, ende meer kracht heeft; nochtans in syne werckinghen deelt hy noch mede vande beletselen van't leeghste en ghevoelick deel, als is't dat hy het groufste en onvolmaeckste verlaeten heeft: Ende de kracht der ziele is hier noch ghelyck in dryen ghedeelt, en meer verspreyt. Maer inden Gheest is den wille van die beletselen los ende vry, ende hoe meer hy afghetrocken is van al dat onder hem is, hoe krachtigher hy is; ghelyck oock hoe meer dat hy vergaedert is en vereenight met de andere krachten. Vis unita fortior est se ipsâ dispersâ. Een vereenighde kracht is stercker, als sy selve is verstroyt zynde. Nochtans ghy en moet niet peysen, dat de ziele van alle beletselen vry is, soo langh als sy met dit stervelick en bedervelick lichaem vereenight is: Corpus quod corrumpitur aggravat Animam. Sap. 9. Ende daerom hebben sommighe Heylighen, als sy waeren
| |
| |
in die volmaeckste vereeninghe met Godt, vande welcke wy handelen sullen hier naer, siende dat sy soo naer by waeren aen't beschouwen van't Goddelick wezen, datter maer ghelyck een dunne vloers ofte creppe tusschen hun en Godt en was, te weten den sack van't stervelick lichaem, een onverdraeghelicke pyne kreeghen, om dat sy dat niet en mochten verlaeten: ghelyck ick hier naer segghen sal.
163. V. Waer uytcomt het, dat de crachten alhier ghelijck vereenight worden?
A. Het is om dat sy hier soo naer by zijn aen hunnen center ende oorspronck, die het wezen der ziele is, dat uyt Godt vloeyende, aen hem wederom paelt: ghelijck men siet, als men uyt eenighen center ofte middel-poinct een ronde maeckt, ende uyt den center veel limen treckt naer die ronde, dat hoe naerder sy commen aen den center, hoe naerder sy oock commen aen malcander, en ten lesten in den center commen sy ghelijck al in een. Dit wordt hier vercreghen, en te weghe ghebracht door een ghedeurigh weder-stieren en weder keeren vande redelicke crachten in hunnen grondt, center, en oorspronck, daer Godt is boven de selve crachten, inde eenigheyt des Gheests. Daer vinden sy Godt, ende hebben eenen naturelicken invloet in hem, ende worden verafgrondight in den Goddelicken afgrondt: ende van desen invloet ende weder-keeren worden de crachten ghelijck onghedeelt in hun wercken, om dat sy vereenight worden; ende worden ghelijck eene cracht, ende wercken als soodaenigh, soo veel te crachtiger, wezentlicker en Goddelicker, als hunne vereeninghe meerder is: waer door oock alle de wercken, die daer uyt vloeyen, Goddelick worden,
| |
| |
ende ghebeeldt naer den grondt ende oorspronck daer sy uyt spruyten.
| |
De II. Lesse.
Vande drye redelicke krachten der ziele, of sy in desen staet wercken moeten, wanneer, en op wat maniere.
164. V. ICk bidde u, leert my nu hoe onse drye Pelgrims in desen staet des geests ofte derde Dagh-reyse hun draeghen moeten: ende eerst of sy in dese reyse altijdt blyven inde voorseyde verheventheyt en vereeninghe, die sy met malkanderen schijnen te hebben.
A. Gheensints: want sy (principalick in't beginsel van dese reyse) somtijdts kommen de selve te verliesen: ten eersten door hun schult, door onverstorventheyt, ofte andere fauten en ghebreken. Ten tweeden door onwetentheyt, om dat sy noch niet ghenoeghsaem en weten ofte verstaen, hoe sy hier wercken moeten. Ten derden door genegentheyt die sy hebben tot hunne voorgaende maniere van wercken, die sy niet laeten en willen om een beter te krijghen. Ten vierden door de beprouvinghe des Heeren, die de ziele hier somtijdts laet overkommen vele ende groote cruycen, en lijden, gelijck hier vooren geseyt is, ofte noch meerder; soo datmen noch in desen staet, noch in eenigen anderen, sy selven beloven magh, of verwachten eene onveranderlicke gesteltenisse, gelijck sommige dwael-gheesten hebben willen segghen.
| |
| |
165. V. Hoe moeten sy dan hun ten tijde van die nederdaelinghe, dorrigheyt, verlaetentheydt, &c. te wercke stellen?
A. Sy moeten alsdan doen naer, en volghens den staet ofte ghesteltenisse daer sy hun teghenwoordigh in vinden ghestelt; hun niet te seer uytstortende inde wercken die sy moeten doen, ende oock niet leegher daelende als het noodigh is, principaelick tot de grouve, ghemeene, ende naturelicke acten van hun leeghste deel, die gheschieden op de ordinaire maniere, humanô modô, op dat sy daer door niet en souden beletsel stellen aenden Heere, als hy hun sal willen weder-roepen tot den gheest. Sy moeten soo veel het moghelick is, hun houden inde naeste bequaemheyt die daer toe verheyscht wordt.
166. V. Waerom seght ghy principaelick tot die grouve, &c. zijn sy dan soo contrarie aen den gheest?
A. 't Is om dat sy den gheest soo seer beleten, en met hem niet en connen t'samen staen, 't en zy in een occasie die ick u segghen sal. En dit en is niet om dat de werckelickheyt aen de gratie contrarie is (ghelijck die dwael-gheesten oock hebben gheleert) maer om dat de ziele, als sy haer vrywilligh tot de selve begheeft, alle haer cracht, met de welcke sy in den gheest met Godt vereenight ofte besigh was, van hem, aldaer zijnde, aftreckt, en die stiert nederwaerts naer de nature, ende alsoo comt sy van den gheest inde nature te vallen, en te verliesen al dat sy inden gheest besat, het welcke een groot verlies ende schaede is. Ick hebbe gheseyt Vrywilligh, om dat, als die maer en gheschieden door de leegher crachten, ende de ziele haer met haere cracht inden gheest by Godt blijft vast houdende,
| |
| |
alsdan sy niet veel beschaedight en wordt. Hier door gheschiet het, dat de onvrywillighe verstroytheden en uytloopinghen der krachten niet altijdt den gheest van Godt en trecken: en vijf-en-twintigh van dese soo veel schaede niet en doen, als eenen vrywillighen toekeer der ziele tot haer leeghste deel, ofte die grouve maniere van wercken, die daer gebruyckt wordt: en daerom moet hier wel op gelet worden.
167. V. Moeten onse drye ghesellen in dese derde reyse door het landt des gheests noch iet doen, ofte wercken; ghemerckt dat desen staet noch meer als den tweeden lijdtsaem is, Passivus, boven-naturelick, en ingestort van Godt: in welcke (soo de H. Theresia seght, in den wegh der volm. c. 25.) wy niet met-allen en vermoghen van onsen t'weghen. Onsen Heere werckt hier alleen, het is sijn werck, het welcke onse naturelicke bequaemheydt verre te boven gaet; soo dat onse nature daer in gheen deel en heeft.
A. Sommighe hebben ghemeent en gheleert, dat sy hier niet te doen oft te wercken en hebben: maer sy zijn ghemist en bedroghen, om dat hun ooghen door het overvloedigh licht van dat landt verduystert zijn: ende om dat hunne werckinghen, om dat sy subtijl en gheestelick zijn, schijnen te verliesen de species ofte ghedaenten, door welcke sy connen verstaen en onthouden worden. Sy en laeten daerom niet te wercken, oock inde verhevenste vereeninghe der ziele: het welcke hier uyt claerelick blijckt, dat sy daer naer noch al weten te segghen, wat sy daer ghesien en ghevoelt hebben, het welcke niet en can geschieden, 't en zy datter eenighe species, ofte ghedaenten daer van ghebleven zijn in de memorie.
| |
| |
Desen staet is Lijdtsaem, Passivus, boven naturelick, en inghestort van Godt; maer hy en laet daerom niet Werckelick te zijn: ende al is't dat den Heere, als't hem belieft, den wille met hem vereenighen can, hem instortende eene volmaeckte liefde, sonder iet te geven aen verstant ofte memorie, hy en doet het nochtans niet ordinairelick: soo datter in desen staet geen vereeninghe met Godt gevonden en wordt, uyt de welcke het verstant en memorie, ofte hunne werckinghen t'eenemael gebannen zijn. 't Welcke hier door, ghelijck ick gheseyt hebbe, claerelick betoont wordt, door dat de memorie, oock als die vereeninghe ghepasseert is, noch indachtigh is de groote liefde, en ander omstandigheden vande selve vereeninghe, het welcke sonder voorgaende werckinghe van't verstandt niet gheschieden en can.
168. V. Is't dat de crachten hier oock werckelick zijn, waerom segghen de Heylighe ende Mystijcke Leeraers ende Schrijvers, dat onsen Heere hier alleen werckt, ghelijck de H. Theresia voorseyt? Waerom is't, dat sy de bovennaturelicke beschauwinghe ende vereeninge noemen een Ruste des gheests (gelijck de H. Theresia dickmaels doet) een Ledigheyt en inwendigh Stilswijghen (ghelijck den H. Augustinus seer dickmaels doet) eenen Slaep, een Verghetentheyt, en ontblootinghe van alle dinghen die Godt niet en zijn? Waerom segghen sy oock, dat den gheest en de crachten hier moeten vernietight zijn? dat-men hier sy selven moet houden niet anders als een Instrument, in, en door het welcke Godt werckt, &c. (ghelijck den verlichten Taulerus seght) als oock, dat de ziele hier is sonder liefde en kennisse? &c.
| |
| |
A. Sy en willen met dese maniere van spreken anders niet segghen, dan dat inde voorseyde boven-naturelicke ghesteltenissen, onse crachten niet en wercken op hunne ordinaire en naturelicke maniere, die aen onse nature eyghen is, te weten door redeneringhe, naturelicke verbeeldinghe, eyghen trachtinghe, pooghinghe, neerstigheyt, &c. (de welcke die gheestelicke Schryvers noemen Eygen werckinghe) die hier al moeten ghelaeten zyn, moeten rusten, ledigh zyn en stil, slaepen, &c. gelyck oock alle liefde en kennisse, die op de selve manieren voort-ghebracht worden. Sy willen dat de ziele haer seer wacht van door dusdanighe grouve en onvolmaeckte wercken eenigh beletsel te stellen aen Godt, als hy inden gheest boven-naturelick wercken wilt: ende om dat sy hier in dickmaels comt te faelen, daer door is't dat sy dese saecke met excessive woorden; Hyperbolicè loquendo, soo commen te verheffen.
De voorseyde nochtans door hunne soodanighe maniere van spreken en willen niet uytsluyten de Goddelicke inghestorte werckinghen van verheven kennissen, excessive liefde, ruste, vrede, &c. die Godt inde ziele werckt; en andere verheven gheestelicke wercken, die de ziele door, en met Godt is doende.
169. V. Het schynt dat den H. Dionysius in myst: Theol: niet alleenelick die grouve en ghemeene, maer oock alle andere verstandelicke werckinghen, wilt ghelaeten hebben; insghelyckx oock den H. Bonaventura, die seght, dat de verstandelicke werckinghen alhier inden gheest beletsels en vlecken zyn.
A. Dese HH. Leeraers commen seer wel over een met het gonne ick gheseyt hebbe: want den
| |
| |
H. Dionysius door die krachtighe woorden, met de welcke hy de verstandighe wercken wilt doen verlaeten, en spreeckt niet van alle soorten van soodaenighe wercken, maer vande voorworpsels der selve: ende alsmen op sijne woorden wel let, hy bevestight dat wy segghen, als hy twee soorten van verstant stelt; d'eene die ghelaeten wort, dat is het naturelick, en d'ander door welcke men Godt inden Gheest, en boven dit naturelick, kent ende verstaet, dat is het boven-naturelick: en daer en boven versoeckt hy noch een onbekende verheffinghe vande ziele tot Godt, door wille ofte liefde, dat is een feer innighe ende gheestelicke, die aende nature onbekent is; segghende, ignote consurge, &c.
Insgelijcks als den H. Bonaventura 1. de sept. itin. AEternit. seght: In hoc supernaturali exercitio operationes sensibiles & intellectuales reputantur maculae, & offendicula. In dese boven-verstandelicke oeffeninghe (dat is die boven het naturelick verstant gheschiet, ofte inden gheest) de ghevoelicke en verstandelicke werckingben worden gheacht als vlecken en beletsels. Door die verstandelicke werckinghen en verstaet hy niet die gheschieden in den Gheest, die verheven, geestelick, boven-naturelick, ende van Godt ingestort worden: want dese en zyn hier gheen beletsels noch vlecken: maer hy verstaet die andere grouve en onvolmaeckte, die door het leeghste deel des verstandts gheschieden op de ghemeene en naturelicke maniere. Dese seght hy hier Beletsels te zyn, om de redens hier vooren gheseyt.
Hy seght oock dat sy vlecken zyn, niet om dat sy sonden zyn, ofte iet dat in sy selven quaet is, maer om dat sy van leegher en slechter nature ende conditie zyn; ende als sy gevoeght worden
| |
| |
met iet dat van edelder nature ende conditie is, het selve slechter maecken, en ghelyck vuylder, volghens dat den H. Augustinus seght in Psam. 61. de puro argento sordidatur aurum, si admiscetur illi: sordescit enim aliquid, cùm inferiori miscetur naturae, quamvis in suo genere non sordidae. Van suyver silver (seght hy) wort het gout vervuylt, is't dat het daer mede ghemenghelt wort: want als iet ghemenghelt wort met een slechter nature, het wort vervuylt, al en is sy in haere soorte niet vuyl. Het selve leert ons den H. Thomas 2.2. quaest. 81. a. 8. en gheest voor exempel het silver, als het met loodt ghemengelt wort. Soo dan die onvolmaeckte en slechte verstandelicke wercken van dat leeghste deel souden den gheest besmetten en vuyl maecken op dese maniere; behalven dat sy soo groote beletsels zyn, dat, die-se noyt laeten en wilt, noyt inganck, noch voortganck, noch vreedsaemighe woonste met Godt inden gheest kryghen en sal; al is't dat sy in hun selven goet en profijtigh zyn, als sy op hunnen tydt ghebruyckt worden.
170. V. Seght my dan hoedaenigh dat zyn die werckinghen, die de redelicke krachten hebben inden gheest in die boven-naturelicke beschauwinghe, vereeninghe, ghenietinghe, &c. Die aldaer te vinden zyn.
A. Al is't dat ghy dat genoegh cont mercken uyt het ghene ick hier vooren gheseyt hebbe, principaelick inde tweede Dagh-reyse; nochtans tot meerder klaerheyt segghe ick, dat sy zyn boven-naturelick, van Godt inghestort, en van de ziele op lydender-wyse ontfangen, heel geestelick, stil, vreedsaemigh, innigh, subtyl, en in hun selven onghevoelick aende nature.
171. V. Hoedaenigh zyn hier de kennissen van het verstant?
| |
| |
A. De kennissen die het verstant hier heeft van Godt en Goddelicke saecken, die en krijght het niet door discoursen, redeninghen, &c. en daerom en hebben hier gheen plaetse de kennissen, die men van Godt heeft per viam affirmationis, dat is hem toeschryvende alles dat goet en volmaeckt is inde Creaturen; nochte oock per viam remotionis, vel negationis, dat is, alle de volmaecktheden die wy vinden inde Creaturen van Godt verworpende en loochenende, ende hem een ander, die al te boven gaende, toeschryvende: want dese twee manieren van doen commen toe aen een leegheren staet, in welcke men de kennisse Godts tracht te kryghen door werckelicke Acten van het naturelick verstant.
Het verstant dan ontfanght hier de kennissen Godts van hoogher handt, te weten van Godt selve, die-se hem gheeft ea instort, ende hem verheft, ende bequaem maeckt, om hier oock met hem, ende door hem te wercken, ende voort te brenghen Acten van eene gheestelicke kennisse, die overeenkommen met de verheventheyt van dit landt ende staet.
Hier krijght het oock soodaenighe kennissen door de inwendighe ende gheestelicke sinnen der ziele, die van hem niet seer verscheyden en zyn. Want ghelyck het lichaem syn vyf sinnen heeft (te weten 't ghesight, 't ghehoor, de smaeck, den reuck, ende het ghevoelen) door welcke het kennisse kryght vande uytwendighe dinghen of voorworpen; alsoo heeft oock de ziele haere vyf inwendighe gheestelicke sinnen (ghelyck den H. Bernardus, en den H. Bonaventura seght) door welcke sy ghelyck siet, hoort, smaeckt, rieckt, ende ghevoelt de gheestelicke dingen, ende daer van kennisse kryght. Maer principaelick
| |
| |
ontfanght sy hier groote kennisse (ghelyck de HH. Vaders segghen) van Godt en syne soetigheyt, door dien Goddelicken smaeck, die sy hier dickwils vande selve ontfanght, volghens dat den Propheet seght psalm. 33. Smaeckt ende siet hoe soet den Heere is. Hy en seght niet, siet ende smaeckt, als of den smaeck door het sien quaeme, gelyck het gheschiet inde naturelicke kennissen; maer hy seght, smaeckt ende siet, om dat hier in dese boven-naturelicke kennissen het sien comt van den smaeck: ghelyck hier oock den H. Thomas bemerckt heeft. Hoe soet dat suycker en honich is, kent-men beter door den smaeck, als door al dat ons daer van soude konnen geseyt worden, sonder den selven.
Het verstandt ontfanght hier somtijts de gaeven van den H. Gheest, die hem raecken, als van wijsheyt, wetenschap, verstandenisse, raedt, ende onderscheydinghe der gheesten. Hy druckt in't selve door sijn Goddelick licht kennisse van verborghen mysterien des gheloofs, ende vande Schrifture, ende van andere dinghen, die men naturelick niet weten en can, vande ghesteltenisse vanden gheest van andere, &c. Siet wat ick gheseyt hebbe op de 123. Vraeghe.
172. V. Waer door gheschiet het, dat sommighe in desen wegh zijnde, niet en sien dat sy soodanighe werckinghen ende kennissen hebben; jae meenen dat sy niet met allen en doen?
A. Dit gheschiet ten eersten, door dat dese (de welcke ordinairelick eenvoudighe menschen zijn, en ongeleert) nu niet meer en hebben die discoursen en grouve werckelickheyt, die sy te vooren hadden in hunne meditatien, aspiratien, ende andere manieren van bidden: ende dat sy nu Godt kennen ende beminnen met een groote
| |
| |
inghekeertheydt, stilte ende ruste, sonder dat sy op hun selven, ofte op de werckinghen haerder crachten commen te letten; en daerom niet en ghevoelen, noch en weten dat sy wercken; al is't dat het verstandt ende den wille inder daedt altijdt wercken door kennisse ende liefde.
Ick hebbe gheseyt ordinairelick eenvoudige, &c. om datter somtijts oock wel gheleerde en verstandighe zijn, die het selve niet en sien, omdat sy daer niet op en letten; ofte ghelijck niet en meenen dat sy iet doen, 't en zy dat sy dat met arbeydt en moeyte doen (ghelijck den H. Augustinus seght) het welcke hier niet en is; om dat die boven-naturelicke werckinghen seer stil, teer, ende delicaet zijn, ende boven-naturelick vloeyende inde zielen, sonder eenighe moeyte ofte aerbeyt.
Ten tweeden, om dat dese kennissen en werckinghen, die in den gheest geschieden, soo geestelick, subtijl, delicaet, en onghevoelick zijn, ghelijck ons leert den S. Joannes a Cruce lib. 2. de asc. carm. cap. 4. segghende: [Hier staet te bemercken, dat dese generaele kennisse der beschauwende zielen, daer wy van spreken, ondertusschen soo subtijl ende delicaet is, dat de ziele, die-se heeft, die gheensints ghewaer en wort, noch ghevoelt; bysonderlick als sy in haer suyverder, eenvoudigher, volmaeckter, gheestelicker ende innigen is. Ende al is't (ghelijck gheseyt is) dat het aen eene ziele dunckt, dat sy in dese gesteltenisse zijnde niet met allen en doet, noch met eenighe saecken besigh is, om dieswille dat sy met haere sinnen niet en werckt; soo moet sy nochtans waerachtelick gelooven, en haer laeten voorstaen, dat sy haeren tijt in gheender maniere vruchteloos over en brenght. Want al is't dat het goet accoort der trachten van
| |
| |
de ziele stille staet. nochtans haer verstandt ende kennisse blijft, op die maniere die wy gheseyt hebben. Ende hierom heeft de wijse Bruydt aen haer selven gheantwoordt op dese twijffelinghe, seggende Cant. 5.2. Ick slaepe, en mijn herte waeckt. Dit is te segghen: al hoe wel dat ick slaepe naer het ghene, waer in ick naturelicker-wijse ophoude te wercken, mijn herte waeckt nochtans boven-naturelicker-wijse, zijnde verheven in die boven-naturelicke kennisse.
Ten derden om dat dese kennissen dickwils onbescheyden zyn, dat is, dat sy geen dingen in't bysonder voorhouden; bysonderlick als sy van Godt zyn, van geheel syn Goddelick wezen (ghelyck is die voorseyde generaele kennisse) dat onder gheene bysonder kennisse van ons bepaelt ofte besloten kan worden; als oock met geene formen, gedaenten of beelden afgemeten of begrepen; andersins den Heere stort hier somtyts in den gheest bysonder en bescheeden kennissen van sijn Goddelicke eygendommen, ende volmaecktheden, &c.
173. V. Wat moet de Memorie doen in dese Reyse?
A. Haer principaelste werck dat sy in desen staet doen moet, is haer ydel te maecken, en te bewaeren van alle ghedenckenissen, ghedachten, ghedaenten en beelden der Creaturen, hoe schoon en goet sy schijnen te zyn, voor soo veel als sy beletten de Goddelicke vereeninghe inden geest: want dese is het eynde, ende die andere en zyn al maer hulp-middelen om die te becommen.
174. V. Is dit oock te verstaen vande inwendighe beelden vande Menscheyt ende Passie ons Heeren? Het schijnt dat de gheestelicke Leeraers, jae de Heylighe selve verscheyden van gevoelen zijn: sommighe segghen dat jae, d'ander
| |
| |
dat niet; jae sommighe schijnen oock hun eyghen selven teghenstrijdigh te zijn, leerende in d'een plaetse het een, in d'ander het contrarie.
A. Alle de Vraeghen ofte Questien die dobbel-sinnigh zyn, ofte op verscheyde manieren connen verstaen of ghenomen worden (ghelyck oock dese uwe vraeghe is) moeten eerst wel onderscheyden en verstaen zyn, eer men die wel kan beantwoorden: andersins naer veele onnoodighe disputen en teghen-segghen, bevint-men in't leste datmen over-een-comt, als alles wel uytgheleyt en onderscheyden is. aequivoca priùs distinguere oportet, quàm definire.
Ghy moet dan weten ten eersten, ghelyck'er twee soorten van inwendighe werckinghen zyn, ghelyck hier vooren gheseyt is, datter oock twee soorten van inwendighe beelden, ghedaenten, ofte Species zyn. De eerste zyn de grouve, onvolmaeckte, naturelicke en imaginaire beelden, die de imaginatie ofte het naturelick verstant maecken, ende in hun werckingen ghebruycken. De tweede zyn die gheestelicke, suyvere, subtijle, inghestorte beelden of ghedaenten die Godt inden gheest stort ofte indruckt. Dese zyn oock inde Enghelen; door dese heeft Godt die openbaeringhen ghedaen aende Propheten, en doet noch somtyts; &c.
Ten tweeden moetmen hier wel letten op twee soorten van tyden ofte ghesteltenissen. De eerste is, als de ziele van Godt verheven is boven haer selven, en ghestelt inden gheest. De tweede is, als sy die verheventheyt niet en heeft, maer op haer selven, en in haer selven ghelaeten is.
Ick segghe din ten eersten in dien eersten tydt ofte ghesteltenisse inden gheest, en heeft de ziele geen
| |
| |
beelden van die eerste soorte (want die hier niet in en mognen, nochte connen commen, sonder groote schaede, en souden't daer al bederven) maer sy heeft'er wel vande tweede soorte. Dit leert de H. Theresia in't 22. cap. van haer leven § 5. seggende: Als Godt de crachten der ziele opschort (ghelyck het gheschiet in dese ghesteltenisse) dat is seker, dat wy de teghenwoordigheyt vande menscheyt Christi (dat is de naturelicke verbeeldingen der selve van die eerste soorte) verliesen, al waer't dat wy oock niet en begheerden: maer wy en hebben gheen reden om ons te beclaeghen over soo een gheluckigh verlies: ghemerckt datmen daer door noch een veel grooter gheluck becomt, als was het gene men scheen verloren te hebben. Het selve leert sy oock in't Casteel der zielen in't 7 cap. § 3. alwaer sy seght, dat de gene die het gheluck hebben van te gaen inde sevenste wooninge, niet noodigh en hebben dese bemerckinge op de menscheyt van Christus te doen; te weten van die eerste soorte; maer moghen die wel hebben van de tweede soorte: daerom voeght sy daer by: Sy wandelen by-naer altydt inde teghenwoordigheyt van Jesus Christus op een seer wonderbaere maniere, &c. die van Godt gegheven en inghestort wort.
Ick segghe ten tweeden; Als de ziele op haer selven ghelaeten wort, en berooft wort van die verheventheyt die sy hadde in den gheest, moet sy nederdaelen tot de menscheyt Christi, als tot den besten middel, om tot de Goddelicke vereeninghe te commen inden gheest. Dit leert ons de H. Theresia, den S. Joannes à Cruce, Taulerus, en andere Leeraers, als sy soo crachtelick een yder willen indrucken, datmen noyt ooghenblick en magh laeten de menscheyt en de
| |
| |
Passie CHRISTI: dat hy onsen wegh is, ende de deure, door de welcke wy moeten ingaen, &c. maer die altijdt op den wegh blijft, en sal noyt tot het eynde commen; die altijt inde deure blijft, en sal noyt binnen gaen. De Menscheyt van onsen Salighmaecker heeft een uytnemende cracht, om ons tot de Godtheydt in te leyden; maer wy moeten-se ghebruycken als eenen middel, en niet als ons eynde, in't welcke wy ghenietender-wijse, fruitivè, rusten moeten: ghelijck den H. Augustinus leert lib. 1. de Doct. Christ. cap. 34. volgens dat den Apostel seght. 2. Corinth. 5 Al hebben wy naer den vleessche CHRISTUS ghekent, nu en kennen wy hem niet. Wy moeten-se ghebruycken als het beginsel van de weghen des Heeren, Prov. 8. waer uyt verstaen wordt, seght hy, dat gheen saecke ons op den wegh houden en moet, als den heere selve, voor soo veel als hy hem gheweerdight heeft onsen wegh te zijn, ons niet en heeft willen houden, maer passeren, &c. Ex quo intelligitur, quòd nulla res in via tenere nos debeat, quando & ipse Dominus, inquantùm via nostra esse dignatus est, tenere nos non voluerit, sed transire, &c.
Met dese leeringhe vanden H. Augustinus comt over een die vanden gheleerden Cajetanus Com. in D. Thom. 2. 2. quaest. 83. art. 13. alwaer dien enghelschen Leeraer seght, datter zijn drye soorten van aendachtigheyt in het montghebedt. De eerste op de woonden, om daer in niet te faelen; de tweede op den sin ofte bediedinghe der selve: de derde op het eynde des gebedts, dat is op Godt, &c. Welcke plaetse handelende Cajetanus, seght: dat elck van dese ghenoeghsaem is om te voldoen aen het ghebodt vande H. Kercke in't Goddelick Officie, als men
| |
| |
die eerste neemt als middels, om door de selve tot een beter te gheraecken. Hy seght oock, dat die in't geheel Officie tracht hem besigh te houden met de aenschauwinghe ende liefde Godts, ofte van dat de Godtheyt raeckt, dat dien alderbest voldoet; maer die alsdan hem becommert met te mediteren op de passie Christi, dat hy wel voldoet; maer dit met voorsichtigheyt moet doen, cum grano salis, te weten, dat hy het gene de passie aengaet, niet en neme als syn eynde, maer alleenelick als eenen middel, door welcken hy (is't dat Godt dat gheeft) magh opklemmen tot de Godtheyt.
175. V. Is hier dan in't voorseyde gheval geen ghebodt ofte obligatie in conscientie vande Meditatie vande Passie ons Heeren te nemen voor alle andere middelen?
A. Ick en vinde gheen ghebodt, noch fondament van soodanighe obligatie, door welcke men soude moeten laeten andere betere middelen, die ons beter en naerder souden connen tot Godt leyden. De middelen die tot eenigh eynde strecken, crijghen hun goedtheyt uyt het orden tot het eynde, ende daerom zijn sy soo veel beter, als sy naerder aen't eynde zijn. Ea quae sunt ad finem, sortiuntur bonitatem ex ordine ad finem: & ideo quantò sunt fini propinquiora, tantò sunt meliora D. Thom. 2.2. quaest. 81. art. 6. Het waere te wenschen, dat sommighe mystijcke Leeraers, als sy hun leeringhen willen bevestighen door de H. Schrifture, wat meer opsicht naemen op de reghels, die ons de Theologie gheeft, om uyt de selve wettelicke besluyt-redenen te trecken.
176. V. Wat moet den wille doen op dese Reyse?
A. Sommighe gheestelicke mannen seer ervae- | |
| |
ren inde verholen Godts gheleertheyt (ghelyck den gheleerden Suarez seght l. 2. de orat. ment. c. 12.) hebben gheseyt, dat het somtydts ghebeuren can, dat de ziele, in het inwendigh gebedt, ofte contemplatie gestelt, soo opgetrocken wort, dat sy van alle daedelicke wercken van verstant ende wille ophout, &c. en hy seght, dat aen dese leeringhe jonstigh is Joannes Taulerus l. 12. instit. alwaer sy handelende vande ontgheestinge, inde welcke den gheest van Godt vervoert wort in syn wonderlick licht, seght: Hier wort den gheest door licht sonder licht, door kennisse sonder kennisse, door liefde sonder liefde: en daer naer, hier is een inwendigh en stom stilswijgen, ende men magh hier niet een woordt spreken, maer noch buyten, noch binnen, en wort hier toeghelaeten iet te wercken, &c. ende hy voeght daer by, dat hy niet en is sonder liefde, &c.
Maer P. Suarez seght, dat Taulerus van dat ghevoelen niet en heeft gheweest, dat klaerlick blyckt uyt syn eyghen woorden: hy dan, ende die andere, sluyten hier alleenelick buyten die boven-gheseyde en onvolmaeckte naturelicke wercken van verstant ende wille, ende niet die geestelicke, volmaeckte, ende inghestorte werckingen.
Iae 't en is niet alleenelick seker, dat den wille hier werckt: maer my dunckt dat het oock seker is, dat hy hier seer krachtelick werckt, volgens de ghetuyghenisse van syn twee medeghesellen, ghelyck ick hier vooren gheseyt hebbe: de welcke dat ghewaer worden, al is't dat sy door het groot licht dat daer is seer overlommert worden. Syn kracht en macht om te wercken, dat is om Godt te beminnen, is door syne voorgaende inwerckinghen meer en meer gegroeyt: ende hy heeft daer toe ghedeurigh meerder en meer- | |
| |
der gheneghentheyt ghekreghen, ende is by-naer altydt inde naerste bereydinghe daer toe; soo dat hy, als hem maer werck ghepresenteert en wort, terstont daer aen valt, ende ontsteken wort, gelyck bus-poeder door het vier, ghelyck ghy sien sult door 't gene hier naer gheseyt sal worden.
De werckinghen vanden wille zyn hier seer teer, delicaet, ende ghelyck onghevoelick in hun selven, boven-naturelick vloeyende inden gheest, ghelyck hier vooren van die van het verstant geseyt is op de 166. Vraeghe
Ten lesten den wille en zyn twee ghesellen moeten hun uytwendigh en inwendigh reguleren, en schicken naer de maniere vanden lande, de Inwoonders des selfs neerstelick naervolghende.
| |
De III. Lesse.
Vande Inwoonders van het landt des Gheests.
177. V. WAt doen dese als sy nu eerst in dit landt des gheest ghekommen zyn?
A. Om dat het ongeloovelick is wat een ontblootinghe aller dingen, oock van syn eyghen selven; wat volkommen overghevinghe en peurheyt, en wackerheyt des ghemoets; wat een gestaedigh waernemen en neerstigheyt hier van noode zyn, om dese hunne veranderinghe in desen nieuwen staet wel te connen volghen; daerom is't, dat sy hun seer wachten van alle aencleventheyt aen eenighe voorgaende gratie, ofte Goddelicke ghenietinghe, hoe groot en aenghenaem sy soude moghen zyn: sy trachten hun in alles soo
| |
| |
los en vry te houden, en onghebonden, dat sy allen ooghenblick ghereet moghen zyn, om te ontfanghen al ander dinghen als Godt hun placht te gheven, in dese veranderinghe van hunnen inwendighen staet, om hun allen ooghenblick naer de selve te connen voegen ende accommoderen, om die wel te ontfanghen, en te vervolghen door wettelicke medewerckinghe: en daerom zyn sy allen ooghenblick ghereet te versaecken alle eyghenschap en aencleventheyt van alle gratien, licht, Goddelicke kennisse ende liefde, die sy te vooren gehadt hebben, om andere veel beter te kryghen.
Ende dit is hier nootsaeckelick, om dat het seer ghemeen is aen een yder, dat hy ordinairelick met eyghenschap ghehecht blyft aen het ghene daer hy ghewoon was in te zyn, ende wel wiste goet en goddelick te wesen, ende daerom het selve niet geirne en laet. Dit siet men hier oock als Godt de ziele beghint in desen wegh te stellen, hoe dat sy ghedeurigh gheneghen is om de maniere vanden tweeden staet te houden, principaelick alsmen den nieuwen treck noch niet wel en kent: waer door sommighe hier langen tydt niet voort en derven gaen: en waerom nootsaeckelick zyn dese onderrichtinghen, door welcke onderwesen zynde sy lichter moghen kennen wat dat Godt van hun versoeckt, en hoe men dat volghen moet.
178. V. Hoedanigh zijn-se, als sy hier nu lanck gheweest hebben, ende niet meer Aencommelingen, of Vremdelingen en zijn, maer Inwoonders, ende ghelijck vast ghestelt inde manieren des landts?
A. Als sy hier in dit landt wat gheweest hebben, soo worden sy allenskens meer en meer in
| |
| |
maniere van leven, soo uytwendigh als inwendigh, ghelijck enghelen: uytwendigh zijn sy stil, vreedsaemigh, oodtmoedigh, verstorven, gelaeten, vriendelick en blijde, oock in't midden van cruycen en pijnen, ghenegen tot alle deught, in alles hun voegende naer het model van den nieuwen mensch, dat ick u hier vooren vertoont hebbe.
Inwendigh zijn sy vergaedert, inghekeert, en ghemeenelick verheven in Godt tot inden gheest. Sy trachten hun selven altijdt vry te houden van alle beletsels der creaturen, ende vande inbeeldinghen der selve. Sy crijghen hier inden gheest eenen nieuwen staet in Godt, ende een verbreydinghe en een seker verheventheyt boven het leeghste ende middelste deel, waer door sy bequaem worden om Godt volmaeckter en ghedeurigher aen te hanghen. Hun verstant is altydt bereyt tot dat Goddelick licht, dat hier veel claerder en overvloedigher schijnt als in het middelste deel; insghelycks den wille is bereyt tot die liefde Godts, die hy in hun overvloedigher in-stort.
179. V. Seght my eens wat meer en breeder van eenighe van dese dinghen; en eerst, hoe sy hun draeghen ten opsichte vande deughden.
A. De deughden zyn in hun door veel voorgaende oeffeninghen ghelyck in nature verandert: Transierunt in affectum cordis: sommighe segghen, dat sy die in hun wezen besitten; soo nochtans, dat sy die neerstelick oeftenen; ofte uytwendigh, als het tydt is, ende Godt dat van hun versoeckt; ofte, ende veel meer inwendigh inden gheest, alwaer hunne acten veel volmaeckter zyn door de Goddelicke inwerckinghe die aldaer is: ende somtyts hebben sy seer verheven en volmaeckte oeffeninghen ende acten, die van
| |
| |
den gheest Godts in hun ghestort worden: want sy zyn dan waerachtighe kinderen Godts, die, ghelyck den Apostel seght, door den Gheest Godts ghedreven worden tot alle goet. Sy en doen niet ghelyck sommighe, die door hunne valsche overghevinge inden wille Godts, willen sterven aende begheerte der deughden, ghelyck aen die van tydelicke saecken, en hun selven ghelyck besluyten inde paelen van hunnen teghenwoordighen staet, sonder meer te willen becommen; maer sy doen ghelyck den Apostel, Philippen. 3.13. vergetende al dat hy ghepasseert was, altydt voorder trachten tot meerder deught en meerder volmaecktheyt. Ende dit is't, dat van ons versoeckt de waerachtighe liefde, die ghelyck is aen het vier, dat noyt en seght, het is ghenoegh, numquam dicit sufficit. Prov 30.
180. V. Hoe hebben sy hun ten opsichte vanden wille Godts?
A. In doen en laeten, in hebben en derven, is hunnen wille met sijnen ghelijck: sy souden somtijts veel liever sterven, als dien contrarieren eenen oogenblick. In te zijn arm of rijck, sieck ofte gesont, leven of sterven, en hebben sy gelijck geen verkiesen meer. Hunnen wille wort gelijck verandert in den wille Godts, al of het den hunnen niet meer en waere, en dien van Godt in hun alleen leefde. Vocaberis voluntas mea in eâ. Isai. 62.
181. V. Hoe draeghen sy hun ten opsichte van d'eyghen liefde?
A. Dese groote vyandinne vande liefde Godts schijnt in hun door de selve soo vercranckt, dat sy by-naer op haer gheen opsicht meet en hebben, hun niet laetende beweghen en drijven als door de liefde Godts: waer van het eerste teecken is,
| |
| |
dat sy inde vervolginghen ende injurien die-men hun aendoet, gheen ander pijne en schijnen te hebben, als te sien dat de eere Godts daer door verhindert wordt; soo dat sy van hun oneere of schande by-naer geen gevoelen en hebben. Het tweede is, dat sy in voorspoet, en eere, die men hun doet, hun niet en verheugen, als om de glorie Godts die daer uyt spruyt, ende het profijt dat hun daer van komt, achten sy als niet.
182. V. Hoe hebben sy hun ten opsichte vande creaturen?
A. Sy volghen seer neerstelick den raedt van den H. Albertus Magnus lib de adhaer. cap 8. seggende (Boven al is't hier krachtigh, dat gy uwen gheest houdt ontbloot van alle verbeeldinghen, en alderhande verwerringhen; soo dat ghy noch vande weireldt, noch van vrienden, noch van voorspoet, noch van tegenspoet, gepasseerde of toekommende, of teghenwoordighe dinghen, u ofte andere aengaende; nochte oock te seer voor u eyghen sonden besorght en zijt: maer met een suyver eenvoudigheyt blootelick peyst, dat ghy met Godt buyten de wereldt zijt, gelijck of uwe ziele nu waere inde eeuwigheydt, ghescheyden van u lichaem: seker sy en soude gheen weireltsche saecken handelen, noch sorghen van den staet des weireldts, noch van vrede, noch van oorloghe, noch van schoon, noch van reghenachtigh weder, noch van iet van dese weireldt: maer sy soude ghelijckformelick en gheheel aendachtigh zijn aen Godt, haer tot hem begheven en aenhanghen. Soo, soo op seker maniere verlaet u lichaem, en al dat geschaepen is, tegenwoordigh en toekommende: en vestight het strael van uwen gheest vastelick, soo veel ghy vermooght, blootelick, sonder lemmer, in dat on- | |
| |
geschaepen licht: ende alsoo sal uwen gheest aldersuyverst zijn van alle verbeeldinghen, verwerrentheden en verduystertheden, ghelijck eenen Engel in een menschelick lichaem, die door de inwerckinghe des lichaems niet belet en wort, noch verwerret door vlieghende, of ydel gepeysen.] Aldus spreeckt desen H. Leeraer.
Sy zijn soo afgetrocken, onbelemmert en ontbloot van alle ongeregelde affectie en aencleventheyt der creaturen, als oft daer gheene en waeren, jae selve van die-se noodtsaeckelick gebruycken moeten, zyn sy soo onbelemmert, onbekommert, los en vry, als oft sy waeren in't ander eynde des weireldts, gelijck den H. Vincentius Ferrerius leert. Hun verstant en memorie is van alles dat buyten Godt is soo gescheyden, afgetrocken en ontbloot, als of' er niet met-allen en waere; dickwils oock als sy zijn in't midden der menschen. Alswanneer dat sy of door hun schult, ofte door noodtsaeckelickheyt, ofte door liefde des naestens, ofte andersints uytghekeert zijn, terstont soo haest als sy konnen, loopen sy naer Godt, geen ruste vindende buyten hem: en dickmaels als sy hun inkeeren, zijn sy op eenen oogenblick alles quyt, en hebben't al vergheten, ghelijck oft sy met Godt alleen in d'ander weireldt waeren.
183. V. Zijn sy soo ghestelt, hoe konnen sy hun begheven tot uytwendighe werckinghen?
A. Sy konnen dat wel doen, als sy zijn in hun ghemeene ghesteltenisse; maer als Godt hun bysonderlick tot hem treckt, naer de maete van sijnen treck, is oock die van hunne moeyelickheyt, ofte oock somtijdts d'onmoghelickheyt van hun tot die te begheven: en als sy evenwel tegen den treck en wille Godts dat willen doen;
| |
| |
somtijdts en konnen sy niet, en worden van hem gestraft over hunne onghetrauwigheyt en wederspannigheyt, met dorrigheyt, verlaetinghe en ontreckinghe van sijne jonsten, die hy voor hun bereydt hadde. Somtijdts oock als sy met gewelt willen te wercke gaen, stellen sy hun in groot perijckel van hun selven te hinderen, en tot alles onbequaem te maecken.
184. V. Op wat maniere dan doen de Inwoonders van dit landt hunne uytwendighe wercken?
A. Sy trachten hunne uytwendighe wercken, bekommeringhen en affairens te doen op sulck een maniere, dat sy die doende t'samen oock blyven inde eenigheyt van hunnen gheest, sonder die minnelicke tegenwoordigheyt en vereeninghe Godts te verliesen, met groote vlijtigheyt en neerstigheyt de inwendighe eenvoudigheyt, blootheyt en vernietinghe bewaerende, en dat Goddelick licht en tegenwoordigheyt Godts gestaedelick plaetse gevende: door welcke sy niet alleen van hun eygen selven, maer oock van het beeldt des wercks mogen ontbloot worden, en bequaem om te blijven inde Goddelicke vereeninge.
185. V. My dunckt dat dit een moeyelicke en swaere saecke is, jae by-naer onmogelick.
A. Sy schynt soodaenigh te zyn voor ongheoeffende en onverstorven menschen; maer niet voor die in dese materien wel ghedresseert zyn, en dat Goddelick licht becommen hebben, door het welcke de krachten vergaedert en verheven worden, de memorie vervult met eene ghelyck ghevoelicke teghenwoordigheyt Godts, het verstant met verheven kennisse, en den wille met een suyver en krachtighe liefde: waer door het uytwendigh soo seer niet en vermiddelt ofte belet, al waere men inde meeste bekommeringe, alsmen
| |
| |
sy selven wel waerneemt. Hooren, Sien, Spreken, &c. gaet hier al op een ander maniere als het pleeght, sonder indruckinghe te doen inden Gheest. Men can hier wercken met de sinnen het daeghelicks werck (principaelick dat gheen groote aendachtigheyt en verheyst ) maer het herte is verre van daer. Spreeckt-men met de menschen, Godt is inwendigh altydt in't ghesichte; niet beeldelick, of werckelick, maer ghelyck wesentlick inden gheest door dat Goddelick licht, door het welcke, soo ghy siet, die voorseyde maniere soo moeyelick niet en is. Maer sy is noch veel min moeyelick, jae seer licht, als iemant verkreghen heeft een seker wonderlicke scheydinge tusschen de ziele en den gheest, en tusschen de ziele en haer leegher krachten. Vande welcke schrijft de S. Angela van Fulgineen, Hugo de S. Victore, en andere gheestelicke Leeraers. Door dese scheydinghe kan elck deel op sy selven wercken sonder bysonder beletsel van het ander, soo dat de redelicke krachten hun eyghen en bysonder werckinghen connen doen, laetende de ziele inde Goddelicke vereeninghe; jae oock de naturelicke Passien haere uytwerckinghen hebben, sonder haer te hinderen: by exempel: de droefheyt en medelyden met den lydenden CHRISTUS, &c. Dit is een groote ende wonderlicke gratie, die op't alder-volmaeckste geweest heeft in Christus, daer naer in sijne H. Moeder; inden H. Franciscus, en andere heylighe Apostolicke mannen, op dat sy t'samen souden oeffenen het deel van Magdalena, en van Martha; het eerste van binnen, het tweede van buyten, d'een d'ander niet belettende. Soodaenighe hebben oock gheweest den H. Philippus Nerius, den H. Franciscus de Sales. En den H. Antoninus Aerts-Bis- | |
| |
schop van Florentien, den welcken
(soo hy seyde) inwendigh woonde met Godt in't Celleken van synen gheest, als hy uytwendigh heele daeghen besigh was met de affairens van syn Aerts-Bisdom, met te antwoorden op de voorghehouden vraeghen, met raedt en resolutien te gheven, en andere uytwendighe wercken.
Dese gratie is verscheyden van die van inwendighe eenigheyt ofte solitude, van welcke ick hier vooren gesproken hebbe op de 127. Vraege, die meer aenden tweeden staet eygen is, als dese, die aen desen derden eyghender is. Godt gheeft nu d'een nu d'ander, naer syne beliefte.
186 V. Hoe can dat geschieden, dat sy boven blyven inde eenigheyt des geests, door welcke gy gheseyt hebt dat de krachten aldaer vereenight zynde wercken als een kracht, ende dat t'saemen de redelicke krachten beneden inde ziele bescheedelick wercken?
A. Dit can wel gheschieden; door dien dat dese krachten inden gheest zyn naer hun opperste deel vereenight, en inde ziele (door dese scheydinghe) door het ander, door welcke sy bescheedelick connen wercken.
Men soude oock moghen segghen, dat in sulck een gheval Godt alleen den wille naer hem treckt inden gheest, en vereenight hout: ende het verstant ghescheyden laet op sy selven om te wercken, en te doen dat hem toestaet: ende dit volgens dat de H. Theresia seght, dat Godt somtijdts d'een kracht tot hem verheft, en somtijts d'ander: alswanneer sy gelijck van malkanderen gescheyden zijn.
187. V. Waer mede houden de Inwoonders van 't landt des gheests hun gemeenelick besigh inwendigh, ten opsichte van Godt.
| |
| |
A. Om dit te verstaen, soo moet gy gedencken, hoe dat sy inden voorgaenden staet, door dat Goddelick licht dat in hun aldaer opghestaen is, hun doorgaen, en verheven heeft boven hun selven, geopent en verclaert hun wezen, ende ontdeckt dat oneyndigh goet, dat hun innigblicker tegenwoordigh is, als sy aen hun selven zijn, allenskens gebracht zijn tot een Godtformige wijse en maniere van het selve in hun te vinden, te genieten, en aen te hangen. Sy hebben aldaer geleert, hoe sy d'oogen huns geests tot het selve gekeert moeten houden, niet werckelick, ofte met opset haer gesichte daer op worpende, ofte vestigende; maer hun selven op een stille en eenvoudige maniere naer alle mogelickheyt en ontfanckbaerheyt verbreydende en uytstreckende tot dat goet, dat sy door dat licht hun tegenwoordigh gevoelen; ende gedeurigh alsoo voortgaende, en dat Goddelick licht gedeurigh groeyende, zijn sy door het selve gebracht tot desen derden staet; en haer redelicke krachten zijn door het selve verheven tot een bysondere eenigheyt; soo dat sy gelijck een kracht geworden zijn, en als een kracht wercken, door dese op een veel volmaeckter en inniger en krachtiger maniere gedeurigh in Godt vloeyende, hem aenhanghende, en in hem rustende. Dese maniere van die kracht te gebruycken en kent men in't eerste niet, maer men leert-se allenskens, en men bevindt, dat men op twee manieren de selve gebruycken kan; te weten, ofte sich tot Godt verheffende, ofte door de selve sy selven teenemael ontvallende, en insinckende in Godt, tot welcke twee de ziele, die hier toe gekommen is, door dat ghestaedigh genieten van dat Goddelick licht, en ontblootinge van alles dat geschaepen is, altijdt bequaem
| |
| |
is, en even bereedt, soo lanck als dese kracht gheen beletsel en heeft.
Dit is dan het werck, waer mede sy gedeurigh, soo veel sy konnen, hun besigh houden inwendigh met Godt: te weten ofte hun in hem te verheffen, ofte te ontsincken, het welcke sy seer eenvoudelick en innighlick doen, en ghelyck sonder beeldt ofte ghedaente, soo vanden toekeer, als vande teghenwoordigheyt Godts, tot wie sy ghekeert zyn; als tot eenen voorworp hun werckelick draeghende; op een ander maniere, als sy souden doen, als sy 't Goddelick licht alleen in lydender-wyse souden ontfanghen. Hun werck is dan hun tot Godt te verheffen, hem beminnen, aenhanghen, ghenieten en besitten, die al wercken van liefde en wille zyn.
188. V. En hebben sy geen ander Acten als dese?
A. Sy hebbender dickmaels van verscheyden soorten, als van lof en dancksegghinghe, van alderhande deughden, van bidden voor levende ofte doode, en andere, de welcke hun van Godt inghestort worden, door welcke sy dickmaels wonder dinghen doen inden Hemel, op der Aerden, en in't Vagevier: en gheschieden dickmaels op een maniere die sy noyt gheweten ofte ghepeyst en hadden. Alle hunne wercken, soo uytwendighe als inwendige, doen sy met een uytterste liefde en begheerte van aen Godt door de selve te gheven syn alder-beste en volmaeckste Behaeghen, Wille, Eere en Glorie. En in die hun begheerte willen sy ghelyck besluyten alle de liefde en kracht van alle de Hemelsche Gheesten en Heyligen, en van de Alder-heylighste Maghet en Moeder Godts, jae op een seker maniere oock die van Godt selve, biddende dat alle hunne wercken moghen vereenight wor- | |
| |
den met de wercken van onsen Salighmaecker, soo die hy op der aerden ghedaen heeft, als inder eeuwigheyt sal doen inden Hemel.
Ende dat die alsoo door de handen vande heylighste Maghet, aende Alder-heylighste Dryvuldigheyt op-ghedraeghen souden worden; niet alleenelick tot die voorseyde intentie van haere glorie; maer oock tot profijt en hulpe van alle levende en doode; tot verheffinghe van haere heylighe Kercke, ende eendrachtigheyt der selve; uytroeyinge der Ketterien, bekeeringhe der Sondaeren, principaelick die in doodts noodt zyn: daer en boven toeschickende aende zielen des Vagheviers alle de Aflaeten, die sy door die en alle andere wercken verdienen moghen: ende dit al doen sy niet op een ghemeene werckelicke maniere, dit al seggende of peysende, maer naer substantie en wezen.
189. V. Zyn dese voorseyde Inwoonders van 't lant des gheest noch onderworpen aen onvolmaecktheden, ghebreken, Sonden, &c. ghelyck sy dickwils van andere veroordeelt worden?
A. Wat aengaet dese materie, ghy moet weten, ten eersten datmen dickmaels meent dat iemant van dit landt is, die nochtans daer van niet en is: en dit meent-men seer lichtelick, als hy daer van geweest heeft, en daer naer dat verlaeten heeft.
Ten tweeden, dat dese Inwoonders dickwils vermetelick gheoordeelt worden van ghebreken die-se niet en hebben, ofte die gheene en zyn. Al woonen sy in soodanigh een landt, sy en zyn daer door niet vry van die ghemeene ellende, door welcke yder eens anders oordeelen lyden moet. Die boose gheneghentheyt van een ander vermetelick te oordeelen, is soo groot,
| |
| |
datter gheen onnooselheyt en heyligheyt vry van en is. De H. Theresia seght, dat de weirelt gheen ghebreck lyden en can inde dienaers Godts: ende meent dat sy ghelyck gheen menschen meer en souden moeten zyn, en noch eten, noch drincken, &c.
Ten derden, dat sy somtydts veroordeelt worden van ghebreken die sy inder daet onderworpen zyn: want al is't dat sy woonen in dit landt, daer de liefde Godts soo groot is; nochtans dit en maeckt hun soo niet, dat sy absolutelick niet sondighen en connen; maer alleenelick menschelick en redelick sprekende, moraliter loquendo, & in sensu composito. Want menschelick sprekende, 't is onmoghelick, dat staende en dominerende inden mensch soo groote liefde, die hem soo krachtelick drijft om Godt te beminnen, hy hem t'samen soude laeten vervoeren tot het ghene dat Godt contrarie ende mishaeghelick is: want dat waere ghelyck beminnen en niet beminnen. Ende naer dese maete en maniere moet-men verstaen Taulerus Serm. post nativit. segghende, dat het seker is, dat soodaenighe gheensints van Godt en souden connen gescheyden zyn, ofte afwijcken: en dat sy geen doodelicke sonde en souden connen doen, jae oock gheen daeghelicksche wetens en willens. Item oock den H. Bernardus serm. ad frat. de monte D. prope finem: Item S. Ambrosius serm. 22. in psalm. 118. en den H. Augustinus in psalm. 26. unam petii &c.
Ten vierden, dat de gebreken in dese anders zyn als in andere menschen: want Ten eersten, en zyn sy soo vrywilligh niet, ende doen hun een uytterste pyne aen, ende beweenen de minste ghebreken meer, als andere groote sonden, gelyck
| |
| |
den H. Hieronimus getuyght vande H. Paula, en ander van andere. Ten tweeden, sy worden dickmaels in hun ghelaeten door de toelaetinge Godts, tot hun verootmoedinghe, gelyck den H. Bernardus seght, serm. de 4. modis orandi: ende ghelyck het aende H. Gertrudis gebeurt is, die door Godts toelaeten somtijts in onverduldigheyt quam te vallen. Dit gheschiet aldermeest als sy zyn inden staet van een uytterste beproevinghe, door welcke Godt syn alder-liefste ghewoone is te suyveren en te proeven. Het dunckt aen andere dat sy vol gebreken zyn, en sy meenen't oock. Men soude somtydts peysen dat sy van Godt verlaeten zyn; waer van wy veel exempels hebben inde levens, oock van groote Heylighen: maer sulcke kranckheyt en is niet tot de doodt, maer tot de glorie Godts, en tot hunnen grooten voortganck.
Ten vyfden, weet dat sy van hun gebreken veel lichter en eer ghesuyvert worden door hunne liefde, die oock groote ende vele sonden soude konnen weghnemen; hoe veel te meer cleene en luttel ghebreken. Hy sal-se lichtelick vergheven (seght den H. Bernardus serm. 1. in caen: dom:) jae oock geirne, is't dat wy-se maer en bekennen, &c.
190. V. En zyn de vrywillighe ghebreken niet seer schaedelick aen die menschen?
A. Sonder twijffel dat jae. De minste aencleventheyt aen eenighe Creature, een ydel woordt, een ydel vermaeck, de minste sinnelickheyt in eten of drincken, en diesghelijcke, hoe cleen sy schijnen, beletten ofte verminderen die innighste vereeninghe met Godt: maer groote onverstorventheden, onvolmaecktheden, gebreken, en daeghelicksche sonden, daer-men vrywilligh
| |
| |
blyft insteken, die zyn ghenoeghsaem om uyt dit landt des lichts verbannen en ghejaeght te worden.
De liefde Godts moet hier heel suyver zyn, uytsluytende alle sonde, onvolmaecktheyt, jae in alles doende het beste en volmaeckste; ghelyck hier vooren gheseyt is op 108. Vraeghe.
Sommighe hebben hier van een belofte ghedaen (ghelijck de H. Theresia, en andere Heylighen) de welcke met reden een seraphijnsche belofte ghenaemt magh worden, Votum seraphicum, van welcke in't lanck geschreven heeft den E.P. Hermannus à S. Norberto Carmel. Disc. maer ick en soude niemandt tot de selve laeten aenveerden, 't en zy naer een novitiaet van twee ofte dry jaeren, ende als-dan noch met groote voorsichtigheyt.
| |
De IV. Lesse.
Vande Goddelicke vereeninghe, die in desen staet vercreghen wort.
191. V. WElcke is dese?
A. Dese (die het meeste geluck ende goedt is van desen derden Staet, jae van geheel ons stervelick leven) is een gheestelicke verholen vereeninghe vanden gheest met Godt; door de welcke de redelicke crachten der ziele, naer hun opperste en volmaecktste deel t'samen vereenight, ofte in een vergaedert, ende boven hun selven verheven, eenen gheest met Godt worden door de volmaeckste liefde van d'eenen en d'anderen cant, en uytnemende jonsten die Godt inde ziele stort. Wat die gheluckighe ziele in dese vereeninghe van Godt ontfanght, wat sy
| |
| |
gheniet, en is niet uytsprekelick, noch begrijpelick, oock van haer die het ontfanght ende gheniet: met een woort gheseyt, het is gelijck eenen voorsmaeck ofte beghinsel vande toecommende saligheyt, gelijck den seraphijnschen Leeraer den H. Bonaventura seght de perfect. Relig. cap. 74. als oock den enghelschen Leeraer S. Thomas 1. 2. q. 2. a. 8. en andere mystijcke Leeraers, de welcke segghen, dat dese is de vereeninghe, die CHRISTUS voor sijne Apostelen van sijnen hemelschen Vader vraeghde Joan. 17. seggende: Ick bidde u, Vader, dat sy altemael een zijn, ghelijck ghy, vader, in my, en ick in u; op dat sy in ons een zijn: ende Ick hebbe de claerheyt, die ghy my ghegheven hebt, aen hun ghegheven, op dat sy een souden zijn, ghelijck wy oock een zijn, ick in hun, en ghy in my, op dat sy volcommen worden in een. Hy en bidt niet, dat sy met hem en den Vader een souden zijn in nature ofte Goddelick wezen: want dit is onmoghelick; hy en bidt niet, dat sy met hem een souden zijn in die personele vereeninge die hy heeft, die hem alleen toecomt; maer in die vereeninghe, die hy als mensch heeft met de Godtheyt in sijne ziele ofte gheest, door een alder-uytnemenste liefde ende ghenietinghe, die onuytsprekelick te boven gaet alle die eenige Heylighen oyt ghehadt hebben, oock de Cherubijnen en Seraphijnen
192. V. Ick bidde u dese vereeninghe wat claerder uyt te legghen.
A. Den H. Bonaventura op de voorseyde plaetse, in dese vereeninge stellende de uytterste paelen vande volmaecktheyt, daer men toe gheraecken can in dit stervelick leven, spreeckt aldus: Dit is de hooghste volmaecktheyt des menschs in dit leven, soo aen te hangen aen Godt, dat geheel de
| |
| |
ziele met alle haer macht en crachten in Godt vergaedert, eenen gheest worde met hem; soo dat sy niet en ghedencke als Godt, niet en ghevoelt ende verstaet als Godt: ende alle haere affectien in de vreught der liefde vereenight zijnde, alleenelick in de ghenietinghe des Scheppers soetelick rusten. Dit seght oock den H. Albertus Magnus lib. de adhaerendo Deo. Dit leeren oock veel andere, soo Heylighe, als gheestelicke Leeraers.
Sy volghen hier in naer den H. Apostel Paulus, die 1. Cor. 6. seght, dat Die den Heere aenhanght, is eenen gheest met hem. Maer om dat alle soorte van door liefde Godt aen te hanghen niet ghenoeghsaem en is tot dese opperste vereeninghe, daer wy van handelen; maer tot dese versocht wordt een hooghe, volmaeckte, ende Goddelicke liefde, &c. daerom is't dat sy seggen:
Ten eersten, soo aen te hanghen, dat gheheel de ziele met alle haer macht ende krachten in Godt vergaedert; waer door sy niet alleenelick en versoecken, dat dese ziele hier van alle creaturen afghetrocken, ende in haer selven vergaedert, en boven haer selven verheven, en ghestelt in eene ghelijck ghevoelicke teghenwoordigheydt Godts, en met een groote ingestorte liefde tot hem ontsteken zy: het welcke sy al verkregen heeft door de vier eerste inwerckingen vanden H. Gheest in't beginsel vande tweede Dagh-reyse, gelijck hier vooren geseyt is op de 110. ende naervolgende Vraegen: maer sy versoecken oock daer en boven, dat sy door een nieuw en meerder licht, dat sy in desen staet verkreghen heeft, verheven wordt tot een bysondere eenigheyt van haere redelicke krachten, door welcke sy ghelijck een kracht gheworden zijn, ende ghelijck een kracht wercken op een veel volmaeckter,
| |
| |
inniger, ende krachtiger maniere, om haer in Godt te verheffen, ende in hem te vloeyen; waer door sy oock meer afgetrocken wordt van alle creaturen, van al dat sinnelick, verdeelt en verganckelick is; sonder dat sy reflexie neemt op iet daer sy haer af keert: soo dat sy op haer selven, en alle creaturen (soo lanck als dese gesteltenisse deurt) niet meer werckinge en heeft, kennisse ofte reflexie, dan of sy, en al de reste niet en waeren: het welcke de geestelicke Schrijvers noemen een gheestelicke vernietinghe der ziele ende creaturen; niet naer hun wezen, of crachten, of werckinghen; maer naer het bemercken ofte aendachtigheyt vande selve.
Sy segghen ten tweeden, eenen gheest worden met hem: het welcke, gelijck seght den G.P.C. à Lapide in cant. volghens de ghemeene opinie der HH. Vaders, ende mystijcke Schrijvers, geschiet door een seker invloeyen Godts inde ziele. Per illapsum Dei in Animam. De Ziele dan ofte gheest, nu ghestelt ghelyck gheseyt is, ende nu staende op den naersten trap der Goddelicke vereeninghe, wort door een bysonder licht ende voorcomminghe van Godt aengheraeckt, opgeweckt, ende verheven tot hem. Desen gheest dit ghewaer wordende, terstont als buspoeder door het vier gheraeckt, wort als een vier en vlamme door liefde, en vlieght op, ofte worpt sy selven in Godt, met al dat hy is, en al dat hy heeft: en vanden anderen kant den Goddelicken gheest stort sy selven inden menschelicken, syne liefde, syn leven, syn Goddelick wezen; en dit soo innighlick en krachtelick, dat hy, ghelyck verliesende al dat menschelick is, heel Goddelick wort, en eenen gheest, een wezen, ende eene liefde met Godt. De Heylighen en
| |
| |
andere treffelicke Leeraers verghelycken dese Goddelicke vereeninghe, by die het yser ontfanght, als het in een groot vier gheleyt zynde, schynt syne eyghendommen te verliesen, ende die van het vier aen te nemen: en by dien van een druppel waters, dat inden wyn ghestort zynde, een wort met den selven in Smaeck, Coleur, &c. sonder merckelick verschil: alsoo, segghen sy, wort de ziele een met Godt door de mede-deylinghe Godts, volghens het seggen des Apostels 1. Corint. 6. Die den Heere aenhanght, wort eenen Gheest met hem; niet dat hy syn gheschaepen wezen verliest, en dat Goddelick aenneemt (want dit is onmoghelick) maer om dat den gheest niet en siet, als Godt; ghelyck of het metter daet alsoo gheschiede, en al dat Godt is, en heeft, het syne waere: en daerom segghen de voorseyde
Ten derden, Soo dat sy niet en ghedenckt als Godt, niet en ghevoeldt ende verstaet als Godt: te weten, om dat Godt in haer soo krachtelick werckt, ende de ziele soo penetreert, ofte doorgaet, dat sy van haer selven, ofte van iet dat gheschaepen is, gheen ghevoelen ofte kennisse en heeft; niet meer dan oft sy, en al de reste noyt gheschaepen en waere: maer al dat sy ghevoelt, smaeckt, verstaet, ofte ghewaer wort, is Godt, syne oneyndelicke macht, kennisse, goetheyt, ende andere Goddelicke volmaecktheden, die sy in haer ghevoelt, ghelyck of sy haer eyghen waeren; wordende door de gratie, dat Godt is door nature: ende ghelyck den H. Bernardus ad ff: de monte seght: Den mensch wort hier op eenen ooghenblick ghelyck Godt. Hy seght oock seer wel, dat dit niet veel en ghebeurt, en luttel deurt: rara hora, & brevis mora.
| |
| |
Ten vierden, segghen sy Soo dat alle haere affectien, inde vreught der liefde vereenight zynde, alleenelick inde ghenietinghe des Scheppers soetelick rusten: Om dat de gheseyde vereeninghe vercreghen zynde, de pretentie, en vervolginghe, en begheerten een eynde nemen: ende in hunne plaetsen comt de besittinghe, ghenietinghe, ende ghelyck een vast-houdinghe, met een groote vrede ende ruste, ende een minnelick aenhanghen aen dat oneyndigh goet: het welcke al acten zijn vanden wille ende liefde, gelijck den H. Augustinus leert, hier vooren op de 121 Vraege.
Desen H. Leeraer, die dit door experientie bevonden hadde, was soo verlieft op dese vrede ende ruste, dat hy daer op maer lettende, door de woorden van den Conincklicken Propheet Psalm. 4. In pace in id ipsum dormiam & requiescam: als droncke van liefde begonste te roepen lib. 9. Conf. c. 4. O in vrede! O in het selve! O wat heeft hy gheseyt! ick sal slaepen, ende den slaep nemen! O in pace! O in id ipsum! O quid dixit! obdormiam & somnium capiam! Ende op een ander plaetse, als den Heere hem inwendigh gheraeckt hadde, soo wiert hy ghelyck brandende tot die ruste. Tetigisti me, & exarsi in pacem meam.
Den H. Bernardus voorseyt, voeght hier by, en toont, dat dese vereeninghe eenen voorsmaeck en ghelyck een beghinsel is der saligheyt. 't En is voor een stervelick mensch niet moghelick te begrypen, veel min uyt te spreken, wat mededeylinghe hier is vande Goddelicke goederen. Het schynt, als de ziele in dese volmaeckste vereeninghe gheraeckt, dat sy valt in eenen afgront van saligheyt: Sy brenght de ziele somtyts soo naer aen het beschauwen van't Goddelick wezen, datter tusschen haer en Godt maer en schynt te
| |
| |
zyn den sack van't stervelick Lichaem. Het welcke sy siende, krijght een onverdraeghelicke pyne, om dat sy haer in hem noch niet volmaecktelick en can versincken. Dit versincken gheschiet wel, maer sonder volmaeckte ghenietinghe en claere aenschauwinghe, dat haer seer is quetsende met die vierighe pylen van een doodelick snaecken en verlanghen, om van dit stervelick leven onbonden te zyn.
Siet hier hebt ghy het gheluckigh eynde ofte pretentie van uwe derde Dagh-reyse: tot het welcke, naer de meeninghe van den H. Ignatius, van hondert qualick eenen en gheraeckt, daerom hoe verder datmen hier reyst, hoe min gheselschap men inde reyse vindt. Ghy en hebt nochtans hier noch niet het opperste eynde vande Christelicke volmaecktheyt: want ghelyck den H. Augustinus seght, hier en is gheen soo hooghe volmaecktheyt, dat sy niet hoogher clemmen en kan. In hac vita, quae tota tentatio est, etiam in sublimissimis sanctis non apprehenditur illa perfectio, cui non supersit ascensio: lib. de ver. innoc. cap. 18. En ghemerckt dat de voorseyde vereeninghe toebehoort aen het deel van Maria, dat haer niet ontnomen sal worden inder eeuwigheyt, soo en heeft sy gheen eynde in dit leven, maer blyft continueren in't ander leven hier boven, soo veel beter en volmaeckter aldaer, als sy hier volmaeckter geweest is.
193. V. Gheschiet de voorseyde Vereeninghe altydt met ontgheestinghe?
A. Niet altydt, maer somtyts; het Lichaem verliesende het ghebruyck vande uytwendighe sinnen, wordende cout, stijf, en ghelyck doodt: waer door den gheest inwendigh meer comt te leven in Godt, die hem somtyts soo veel gheeft
| |
| |
te smaecken, te kennen en te ghenieten, dat hy het niet begrijpen, noch daer naer uytspreken en can. Om dat de kracht vande ziele bepaelt is, soo schynt het dat sy soo veel te meer afghetrocken wort van't Lichaem, en al dat onder den gheest is, als sy meer verheven en ghetrocken wort inden gheest.
Somtijdts wordt oock het lichaem op contrarie maniere in dese ontgheestinghe gheheel licht ghelijck een pluyme, vlieght op, en soude lichtelick van den windt connen voort-ghedreven worden, ghelijck de wolcken. Dit en geschiet maer als de vereeninghe actueel is, of metter daedt gheschiet.
194 V. Hoe bevint haer de ziele als sy komt uyt de voorseyde vereeninghe, die ghy seght niet lanck te deuren?
A. Sy en deurt niet lanck in haere verheventheyt, ende schijnt altijdt corter, als sy metter daedt is, maer beghint allenskens te verminderen, tot dat de ziele geheel tot haer selven comt: alswanneer sy de selve in haer ordinairelick bevindt op een habituele maniere en ghesteltenisse, die seer verheven, gheestelick en volmaeckt is: sy vindt haer inde alder-naerste dispositie tot de actuele voorseyt, die in haer dickwils op eenen oogenblick vernieuwt wort: want haeren gheest, dat is de cracht inde welcke haere drye crachten ghelijck versmolten zijn, die wordt soo levendigh, soo snel ende vierigh, dat soo haest als hy door eenigh bysonder licht ofte gratie maer gheraeckt en wordt, terstont ontsteken ghelijck een vier, als eenen blixem, smijt ende worpt sy selven in dat oneyndigh ende opperste goedt, omhelsende dien grooten Al met de armen der toegheestinghe, ende wordt alsoo overformt van het licht sijnder claerheyt.
| |
| |
Maer om dat het niet wel moghelick en is, langhen tijdt in dese ghesteltenisse te leven, door dien dat dit licht, dese liefde, dese inghetrockentheyt niet lanck draeghelick en is aen de nature, daerom maetight den Heere dese ghesteltenisse, maeckende dat Goddelick licht ende uytwerckinghen inde ziele seer onghevoelick: en sy wordt met Moyses ghestelt in een groote, maer Goddelicke duysternisse (van de welcke den H. Dyonisius Areopagita handelt) die haer schijnt te willen in nemen, ende gheheel in haer te veranderen: het welcke oock gheschiet, als sy tusschen haer en de selve geen onderscheyt en vint; maer sy, wordende gheheel ghetrocken ende verborghen inde selve, wordt daer iet Goddelicks in ghewaer, dat veel weerdigher en edelder is, als het voorgaende, dat haer tot hem wilt trecken: van't welcke sy somtijts geheel innighlick en gheweldelick inghetrocken, en in Godt verheven wordt; jae meer als sy oyt te vooren getrocken is gheweest. Dit is een bysonder Godtformigh licht, van het welcke sy subijtelick geraeckt wordt, ende soo sterckelick omvanghen, dat sy schijnt gheheel te smelten en verdwijnen in ontgheestinghe. En ghelijck dit soo subijtelick oomt, soo vergaet het oock subijtelick, en men weet niet waer henen het ghevaeren is: en inde plaetse van dese onbegrypelicke claerheydt, comt noch eens die duysternisse: maer de ziele wordt verrijckt met veel hemelsche goederen: ende onder andere met een sekerheyt en innigh ghetuyghen vande alder-innighste teghenwoordigheyt van dat opperste goedt.
195. V. Isser niet noch een ander gesteltenisse, die-se noemen Transformatie, ofte transformeringe in Godt? Ick soude geirne van alles wat weten.
| |
| |
A. Daer is eene, vande welcke sommige Heylighen mentie maecken, volghens dat den Apostel seght 2. Cor. 3. Nos autem revelatâ facie gloriam Domini speculantes, in eamdem imaginem transformamur, à claritate in claritatem, tamquam à Domini Spiritu. Maer wy, de glorie des Heeren met onghedeckten aensichte aenschauwende, worden ghetransformeert, ofte overformt in't selfste beeldt, van d'een claerheydt in d'ander, als van den Gheest des Heeren. Dese en is nochtans naer haer wezen ofte substantie niet verscheyden vande voorgaende, maer eer een volmaecktheyt, ofte volcommentheyt der selve.
De ziele dan ghestelt zijnde ghelijck wy terstont gheseyt hebben, haer met alle haere mogelickheyt ghekeert houdende tot dat Goddelick aenschijn: ende het selve hem dickwils vertoonende en veropenbaerende met diergelijcke snelle inlichtinghen, somtijts corter, somtijts langher, naer sijn beliefte; soo wordt sy meer en meer bequaem en Goddelick gemaeckt, ende het Goddelick licht haer vervoerende van d'een claerheyt in d'ander, verheft haer soo boven haer selven in dat opperste goedt, dat sich aen haer openbaert, dat sy gheheel verslonden wordt in't selve, ende sijn ghenietinghe: soo dat sy haer selven, haer eyghen beeldt ende wezen gelijck verlooren hebbende, in het selve goedt overformt wordt in die beke der Goddelicke wellusten, die uyt het selve is vloeyende, ghelijck versoncken ende versmoort, haeren hemelschen Bruydegom vindt in den middagh, voor soo veel hy in den middagh in dit stervelick leven ghevonden wordt, hem aenschauwende ende ghenietende, niet als verscheyden van haer, maer als gansch een met haer; ghevoelende hoe dat hy in haer is woonende als
| |
| |
in sijn Paleys; aldaer werckende, en haer bestierende, en fatsoenerende in alle haer crachten en deelen, door het herhaelen van sijne jonsten, naer syn beeldt en ghelyckenisse: soo dat sy ten lesten wort een volmaeckt afbeeltsel, ofte model van haeren lieven Salighmaecker, soo inwendigh inden gheest, als uytwendigh in haer leven en conversatie uytdruckende den ghenen die in haer inghedruckt is. Omnia & in omnibus Christus. Colloss. 3. Alles, en in alles CHRISTUS; Soo dat sy wel segghen magh met den Apostel Gal. 2. Ick leve, nu ick niet, maer CHRISTUS leeft in my. Sy toont dat sy hem in haer heeft, soo seer, of meer, als een lichaem toont dat het een ziele heeft, met de welcke het vereenight is. Alsoo dat de Enghelen dit Beeldt Godts niet alleen en sullen sien als een Schilderye; maer oock als een levende wederschijnende Schepsel, in maniere van doen en wercken, dat met synen Schepper vereenight is, niet wesentlick, maer met eene meer als teghenwoordigheyt, en meer als ordinaire gratie; als ofte de ziele en het leven twee dinghen wesende, de ziele het wezen waere, waer van Godt ofte CHRISTUS het leven waere.
Siet hier hebt ghy boven het eynde van uwe leste Dagh-reyse, oock het eynde en volkommentheyt, die hier in bestaet, ghelyck ick u in't eerste gheseyt hebbe.
196. V. Uyt het gheene dat tot hier toe gheseyt is, sie ick klaerlick, dat het leven, dat hier beschreven wort, een Hemels leven is; maer en is hier geen peryckel van ydel glorie voor een Ziele die soo groote Jonsten van Godt ontfanght?
A. Daer en is gheen peryckel van: want ten
| |
| |
eersten, de ziele tot hier toe ghekommen, is soo ghevestight inde Oodtmoedigheyt en haeren Niet, dat al waer't dat gheheel de weireldt haer als een groote Heylighe eerde, sy daer van geen ghevoelen en soude hebben.
Ten tweeden, de Ziele en woont hier niet altydt op den Bergh van Thabor, maer wort dickwils ghestelt op den Bergh van Calvarien: en de voorsightigheyt Godts weet haer gaeven soo te menagieren, dat hier soodaenigh peryckel niet en is, door de menighvuldighe cruycen en't lyden, dat soo groot en extraordinaire is, als de ghenietinghe. Waer door hy haer oock wilt maecken een levende beeldt van haeren lydenden Bruydegom, op dat oock van desen cant haer niet en soude ontbreken.
Ick en wil van die cruycen en lyden in't bysonder niet handelen, om de kortheyts wille, maer dit alleen in't passeren vermaenen, op dat ghy in't overcommende en overvallende lyden niet en sout verwondert, mistroostigh of kleenmoedigh worden. Dit voeghe ick hier noch by, dat de zielen, die dese weghen wel wandelen, allenskens in alle lyden meer en meer onghevoelick worden, en in lyden ghelijck sonder lyden, en sonder droefheyt zyn, haer cruycen meer kennende door speculatie, ofte door verstant, als door proeven en ghevoelen, ghelyck den H. Dyonisius Areopagita aenden H. Joannes Evangelist in ballinghschap zynde, en van hem selve gheschreven heeft.
183. V. Welcke zyn de Uytwerckinghen vande voorseyde Goddelicke vereeninghe?
A. Sy zyn seer verheven en menighvuldigh. De principaelste hebbe ick u gheseyt op de 188. Vraeghe; de andere laet ick daer, ende
| |
| |
wil u alleen toonen wat een verheven gevoelen van dese vereeninghe en van haer uytwerckinghen gehadt heeft den Doorluchtighsten H. Cardinael Bona viae Comp. c. 5. n. 3. alwaer hy seght [O die Heylighe ziele, die van Godt bysonderlick besocht, ende boven al dat gheschaepen is, en boven alle werckinghe verheven, door die verholen vereeninghe in Godt overformt wort! hoe wel passen op haer de woorden vanden Wysen Man c. 7. ℣. 11. My zyn alle goederen t'saemen met haer ghekommen! want ghemerckt dat dese gheluckighste vereeninge is eene omhelsinghe ende smaeckinghe van het opperste goet, alle goet vloeyt van haer inde ziele, gelyck beecxkens uyt de fonteyne. Van hier comt de fraeyheyt en schoonheyt, ende de gaeven vanden H. Gheest, door welcke sy wonderlick verciert wort. Van hier comt den glans des lichts, ende de claerblinckende verlichtinghe, ende den brandt der liefde, ende onuytsprekelicke soetigheyt. Van hier komt de verachtinge van alle aerdsche saecken, ende eene onversaedelicke begheerte der Hemelsche. Van hier comt de volmaeckste navolghinghe CHRISTI, en uyt den overvloet des gheests een verheugen der sinnen, en een wonderlicke veranderinghe des lichaems. Van hier is de vernietinghe der ziele voor Godt, ende de gheest-verholen doodt. Van hier comt de vierigheyt, beswijckinghe, smiltinghe, gheestelicke dronckenschap, inwendigh stil-swyghen, den kus van het woort, ontgheestinghe, vervoeringhe, ophoudinghe, en veel andere, die ick geirne achter laete: want van dese leert de salvinghe alleen, die't weerdigh zyn te beproeven.] Dit zyn de woorden vanden voorseyden Doorl. Heere Card. die de gene die
| |
| |
hier van voorder kennisse begheeren, sendt naer Henricus Harpius, Rusbrochius, Taulerus, Carthusianus, Ludovicus Blosius, ende andere Mystijcke Leeraers.
Siet, beminde Ziele, hier hebt ghy dat ick u in't beghinsel belooft hebbe, te weten den gheheelen Wegh vande Liefde Godts, en t'saemen een kort Begryp van gheheel het Gheestelick Leven, uyt het welck ghy leeren moet, hoe en wanneer dat gheoeffent moeten worden alle de Gheestelicke Leeringhen, die ghy hooren of lesen sult, want alles heeft synen tydt: en dat op den eenen goet is, is somtyts schaedelick op den anderen. Bene ambuletis, & Dominus fit in itinere vestro Tob. 5. Wandelt wel met uwe Medeghesellen, en den Heere zy in U-Lieden Reyse, gelyck hy geweest heeft met Cleophas en Amaon, als sy ginghen naer Emmaus Luc. 24. openende U-Lieden Hert: en inwendigh leerende, dat ghy uytwendigh leest.
Haec est Via, ambulate in ea. Is. 30.21.
FINIS
|
|
Auteursrechtvrij