Het revier

[p. 24]

Operatie Stephan

Stephan was de meest gevreesde Kapo. Een mooie en onstuimige Hongaar die als jongen de school en zijn ouders in de steek had gelaten om in Spanje tegen Franco te gaan vechten. Daar hadden de Duitsers hem gevangen genomen. Hij kwam in het kz, waar hij dus al wat jaren zat. Dat hij nog leefde, en het tot Kapo had gebracht, pleitte voor zijn gestel en zijn wilskracht. Het kwam misschien doordat hij een ongedeukte en onverwoestbare dunk van zichzelf had. En zich dienovereenkomstig gedroeg: als een gederailleerde filmster die zich uit zelfbehoud met zijn rol vereenzelvigd had.

Hij droeg smetteloze zebra's - dat was hun professionele pak - en hoge, tot een enge glans opgepoetste laarzen. De elegantie van deze verschijning werd afgerond door een nooit uit handen gelegde karwats. Als Stephan ooit de pest in had, beefden de ‘Muselmänner’ als pekinezen.

Op een avond verscheen hij in 't revier. Hij had kiespijn en 't was aan mij - als tandarts - om een onderzoek in te stellen. Kaakontsteking. In een vergevorderde graad. Extractie, luidde de conclusie. Tangen, spuiten en ander spul was aanwezig, dus de behandeling kon plaats vinden. Zonder meer kon dat echter niet. Niet bij Stephan tenminste. Die had gehoord van een nieuw middel

[p. 25]

dat een pijnloze behandeling zou toestaan. Een prik in de arm, en niet in de kaak. Je valt in slaap als ze aan de gang gaan en als je wakker wordt is 't gebeurd. Geen pijn, geen ellende.

Inderdaad bestaat er zoiets als ‘Evipan’, maar de Sturmmann die wij er al eens om gevraagd hadden, beweerde het niet te kunnen krijgen. Een uur na zijn verdwijnen was Stephan terug met een doos vol ampullen. Er werd een afspraak gemaakt voor de volgende avond.

In de middag van die volgende dag kwam Eddy van de keuken aan. Met koffiekan. Het was dus duidelijk dat er iets versierd moest worden. De narcose - inmiddels doorgedrongen tot de keuken - bood daartoe de kans. Eddy wilde erbij zijn. Wij weigerden. Narcose en kaakoperatie waren te ernstige gebeurtenissen om er publieke vertoningen van te maken. Tot Eddy drong dat niet door: ‘Ik moet erbij zijn’, was zijn laatste waarschuwing. Even later kwam hij terug, mét Stephan. Deze eiste dat Eddy bij de operatie aanwezig zou zijn. We wezen Stephan op het risico dat hij zou lopen: schemertoestanden bij het ontwaken uit de narcose, ongecontroleerde uitspraken en fantasieën en zulks meer. Uitlatingen vooral die hij later zou betreuren in het bijzijn van ongenoden te hebben gedaan. Maar 't baatte weinig. Eddy kreeg zijn zin.

's Avonds werden gemakkelijke stoelen voor Eddy en diens gevolg gebracht en geplaatst. Ze moesten zo worden opgesteld dat niets van de voorstelling hun zou ontgaan. De prik in de arm zou het eerste bedrijf openen. Doch daar protesteerde Eddy tegen. ‘So etwas geht doch nicht. Erst sollte der Stephan ganz entkleidet werden.’ - Bij een narcose werd men ontkleed; dat had Eddy altijd gehoord, en hij was van dit baatzuchtige geloof niet af te brengen. Stephan diende ontkleed. Merkwaardigerwijze was die het er zelf mee eens. Hij ontdeed zich zonder aarzeling van zijn kleren en vertoonde aan Eddy's verrukte ogen zijn naakte tors.

[p. 26]

De behandeling verliep vlot en was gauw afgelopen. Maar wat we gevreesd hadden, trad in. De toch al hysterische Stephan geraakte in een stadium van wilde extase. Hij trad volkomen buiten zichzelf.

Met moeite hielden we hem in bedwang, maar niemand kon verhinderen dat hij brullend begon zich te ontlasten van alles wat zijn herinnering bezwaarde. De onwaarschijnlijkste onthullingen verlieten zijn kaken. Die waren vooral compromitterend voor de oude ‘Lagerprominenz’: het ene schandaal volgde op 't andere.

Eddy genoot met teugen. Moord en verkrachting, schending en aanranding, roof en diefstal, een genuanceerd voorgedragen litanie waarin niemand gespaard bleef. Pas toen hij uitgeraasd en uitgeput was konden we Stephan naar zijn barak terugbrengen. De kampwereld stond in een ander daglicht...

Het nagenieten duurde tot aan de volgende middag. Tierend kwam Stephan aanzetten. Eddy bleek de biecht in heel het kamp gecolporteerd te hebben en alle gecompromitteerden zaten nu achter Stephan aan. Wij waren het die ons beroepsgeheim geschonden hadden. En dat nog wel in het revier waar Stephan al zijn vertrouwen in had gesteld. Zelfs daar had men hem in de steek gelaten. Nu had het leven voor hem geen waarde meer; hij zou er een einde aan maken. Vóór trouwens die anderen het deden. Maar 't kwam zover niet. De volgende avond - we werden officieel geïnviteerd - werd de geslaagde operatie gevierd. Eddy zat, of all people, vooraan. Alles was kennelijk vergeten en vergeven. Dank zij het ‘Butterbrot mit Fleischwaren’. Dank zij de Franse cognac. Dank zij de sigaren, dank zij de Poolse schandknapen.

Toen ik ging zitten viel Stephans karwats, die voor een keer aan de muur hing, op mijn hoofd. Ik heb altijd veel op mijn hoofd gekregen.