Verraad in Dorestad

[p. 5]

1 Zomaar een boerderij in Saksenland

In het weidse golvende land rond Munster ligt een boerderij. Het is het jaar 790, dus veel meer dan een hutje is het niet. Er staan wat palen die een dak van riet stutten. De wanden zijn takken, dichtgesmeerd met leem. In het dak zit een gat, daar kringelt rook uit. Dat gat is de schoorsteen.

Binnen is de moeder van Karl bezig de maaltijd klaar te maken voor haar man en drie kinderen. Er is niet veel te eten, want het is voorjaar. Iedereen wacht op de nieuwe oogst; dan is er weer volop, nu is er alleen wat gerstepap en als ze geluk hebben een homp brood.

Karl werkt bij de koeien, hij is al tien jaar en dan moet je meewerken op de boerderij. Hij schept mest achter hun vier koeien weg en draagt die naar buiten. Daar gaat het op de mesthoop. Dat is zwaar werk en Karl heeft er een hekel aan, maar ja, het moet gebeuren. Zijn vader zegt altijd: ‘Er is zoveel waar we geen zin in hebben, toch moet je het doen.’ Zonder mest geen bonen en erwten in de tuin. Dus sjouwt Karl met mest.

Zijn zusjes Vera en Agnes spelen nog binnen, die zijn klein, vindt Karl. Vera is zeven jaar en Agnes vijf. Ze helpen moeder af en toe, maar dat stelt niets voor. Wat hij, Karl, doet, dat is echt werk. Hij is een man en mannen werken, wat vrouwen doen is niet zo belangrijk. Zijn vader en hij doen het echte werk. Vrouwen krijgen kinderen en koken het eten, dat is om de mannen aan de gang te houden. Dat moeder ook nog de tuin doet, meehelpt bij het melken, dat telt Karl niet. Geen enkele man doet dat in 790. Vrouwen zijn er om te helpen, meer niet. Zijn vader denkt er ook zo over. En Karl wil precies worden zoals zijn vader. Groot en sterk en met een eigen boerderij.

[p. 6]

Karl heeft honger, iedereen heeft honger in het voorjaar. In het dorp zijn oude mensen doodgegaan. Die waren al veertig en dan kun je nergens meer tegen, dan ben je oud. Oude mensen gaan dood, oude koeien ook. Als een koe geen melk meer geeft, slacht je haar en eet je alle vlees op. Vorig najaar is dat op hun boerderij gebeurd. Karl weet nog hoe heerlijk dat was. Je kon zoveel eten als je lustte. Eindelijk volop vlees, maar dat duurde niet lang. Moeder was zo verstandig om nog wat vlees in te zouten om te bewaren, maar dat is ook al lang op. Nu is er alleen gerstepap, daar kan een man niet op werken. Vader ziet er mager uit, hij heeft honger. Moeder is ook mager, en de zusjes? Die leven maar vrolijk verder, die vinden alles gewoon. Is er eten, leuk, is er geen eten, jammer.

Karl sjouwt met de mest. Wat schijt zo'n koe veel, elke dag weer. Alle koeien staan droog, ze worden wel steeds dikker. Dat is het kalf dat in zo'n beest groeit. Als dat geboren is, komt er weer melk. Karl weet het allemaal wel, maar hij zou weleens iets anders mee willen maken dan het leven op de boerderij.

Hij is een keer met zijn vader in de stad geweest. Dat was leuk.

Er is daar volop leven. Het stinkt er wel, maar je ziet telkens iets anders. Je ziet een smid die hoefijzers onder paardehoeven vastmaakt. Er is een bakker met heerlijke broden; een slager; een man die touw maakt.

In de stad zie je van alles, hier op hun boerderijtje is het elke dag hetzelfde.

Je sjouwt met mest en je hoopt maar dat er op tijd regen is om de bonen en erwten te laten groeien. Dan is al je werk niet voor niets geweest. Vader strooit de mest ook uit over het gerstveld, dan groeit het koren beter.

Zo gaan de dagen hier voorbij. Alle dagen hetzelfde.

Karl zou avonturen willen beleven, verre reizen maken, allerlei andere landen zien. Niet die eeuwige heuvel met de oude eik. Dat die eik daar al honderden jaren staat, weet Karl nu ook wel. Dat de mannen daar aan hun goden offeren, weet hij ook. Je moet offeren na de oogst, midden in de winter en bij het begin van de

[p. 7]

lente. Doe je dat niet dan worden de goden boos en krijg je geen oogst. Offeren moet. Hij is er nog nooit bij geweest, daar is hij nog te jong voor. Dat komt later wel. Later, als hij zelf boer is, en vader en moeder oud of dood zijn.

Moeder roept dat het eten klaar is! Gelukkig, hij laat zijn laatste plak koeiestront op de mesthoop vallen en gaat eten. Gerstepap is ook eten, als je niets anders hebt is alles welkom. Moeder heeft houten nappen met de pap klaar staan. Karl heeft een eigen nap, vader en moeder eten uit één nap en de beide zusjes ook. Sinds zijn jongere broertje overleden is, heeft Karl een kom voor zichzelf. Moeder doet altijd net iets meer in de kom van haar grote zoon; hij werkt al, hij moet nog groeien.

Ze eten zwijgend.

Als het op is zegt vader:

‘Ik hoorde van de buurman dat er Frankische soldaten in de buurt zijn.’

Ze schrikken. Moeder vraagt ongerust:

‘Komen ze hierheen?’

‘Dat weten we niet. Ze kunnen wel weer verder naar het noorden gaan, dat is vaker gebeurd. Ons laten ze meestal met rust.’ Vader zegt het kalm en rustig.

Toch blijft de onrust. Franken, dat is gevaar. Al jaren probeert koning Karel het Saksenvolk aan zich te onderwerpen. Iedereen moet christen worden en de heidense goden afzweren. Dat wil niemand in Saksenland.

Karl weet het heel goed, vader heeft dat al zo vaak verteld.

Die koning van de Franken, Karel de Grote noemen ze hem, wil alle Saksen onderwerpen. Zijn legers plunderen en stelen, en steken alle huizen in brand. Karl heeft het gezien, een paar dorpen verder. Er was geen huis meer heel, alle vrouwen huilden, de mannen hielden zich schuil in het bos. Die kwamen later terug. Toen hebben ze de Franken in hun kasteeltjes uitgemoord en de volgende zomer was er toch weer een leger.

Zo gaat het al jaren. Karl weet niet anders: elk jaar zijn er legers

[p. 8]

ver weg of dichtbij. Elk jaar is er gevaar, elk jaar komen de Franken moorden en plunderen.

Vader zegt: ‘Het is al jaren goed gegaan, het zal nu ook wel weer meevallen.’

Moeder blijft ongerust. Ze begraaft het beetje geld dat ze hebben onder de haard. Daar is het veilig, verder moeten ze maar afwachten wat die vreselijke Franken nu weer gaan doen.

‘Ze zijn wel vroeg dit jaar’, zegt vader. ‘Anders komen ze veel later. Ze zijn nu in Munster, daar hebben ze een bisschop aangesteld, die iedereen christelijk moet maken. Dat doen we natuurlijk nooit. Ik zie het al, een kerk in ons dorp en de eik voor de goden weg. Dat kan niet.’

Daarmee is het laatste woord gezegd, een Saksische boer geeft zijn oude goden nooit op.

Die middag werkt Karl verder, af en toe kijkt hij naar de heuvel. Komen de Franken al? Ook moeder is ongerust, ze tuurt in de verte en is bang. Karl ziet het haar aan. Vader werkt rustig door, maar hij kijkt ook vaker in de verte dan anders. Iedereen is in spanning. Je voelt het, Karl weet dat Frankische soldaten beesten zijn, toch zou hij zo'n avontuur wel eens willen meemaken. Je hoort verhalen over dappere mannen die allerlei Franken in een gevecht neerslaan. Over moord en doodslag aan de Saksische kant hoor je minder. Het gaat altijd over de Saksen als held.

Karl doet zijn werk en wacht af, dat is het enige wat je kunt doen. Je bent machteloos. Als de goden hebben vastgesteld dat zij aangevallen worden, gaan er veel mensen dood en verbranden alle huizen. Hebben de goden iets anders bedacht, dan gebeurt dat. Zo simpel is het. Wel vraagt Karl nog aan zijn vader: ‘Moeten we misschien een offer bij de eik brengen?’

Vader lacht.

‘Daar is het nu te laat voor, we moeten afwachten wat die Franken van plan zijn.’

Karl weet het nu: je moet afwachten wat er met je gaat gebeuren.

Wat is de generaal van het aanvallende leger van plan?

[p. 9]

Die dag gebeurt er niets, maar je voelt de spanning en de dreiging. Wat brengt de dag van morgen?