De held van Monségur, of 'Het boek van de pelgrim'

[p. 135]

Iets over de achtergrond van dit verhaal

Zoals uit het kaartje blijkt is de vorm van Frankrijk door de eeuwen heen vaak gewijzigd. Het begon met een klein gebied rond Parijs en groeide steeds verder. Het zuiden werd tijdens de kruistocht van 1209 veroverd. Dat is een wrede oorlog geweest, waarbij veel slachtoffers vielen. Het verhaal van Raimon speelt zevenentwintig jaar later. Het zuiden berust er nog niet in bij Frankrijk te horen. Het zuiden had een eigen cultuur, had ook een eigen taal, het Occitaans. Dat is voor een groot deel verloren gegaan, al is het tegenwoordig wel mogelijk Occitaans te studeren aan de universiteit.

In de tijd waarover dit verhaal vertelt, waren de mensen in het zuiden nog boos op alles wat Frans was. Daar kwam bij dat er een variant van het christelijk geloof beleden werd, waar de kerk al eeuwen tegen streed. In de dertiende eeuw wilde de koning van Frankrijk het zuiden veroveren. Hij had de militaire macht, de kerk hielp hem. Er werd een kruistocht tegen de Katharen georganiseerd. Door die oorlog is de Occitaanse cultuur vernietigd.

De dertiende eeuw is een periode waarin er veel veranderde. De kerk kreeg meer greep op het dagelijks leven en onderdrukte afwijkende meningen met harde hand. Dat kunnen we ons in deze tijd maar moeilijk voorstellen. Toen ging het zoals in dit verhaal verteld is. Bovendien was de paus kerkvorst en hij had een eigen gebied. Door dat laatste was hij concurrent van de koningen, die juist in die eeuw ook hun gezag versterkten. Die machtsstrijd heeft veel narigheid veroorzaakt.

Diverse gebeurtenissen en namen zijn voor dit verhaal gerangschikt zodat in het verhaal alles klopt. Het is geen natuurgetrouw verhaal van dingen die echt op dat moment gebeurden. Wel zijn zoveel mogelijk echte gebeurtenissen als uitgangspunt genomen.

[p. 136]

Zo zijn er inderdaad eens twee ‘volmaakten’ door dorpsvrouwen gered. De dominicanen waren de inquisiteurs. Die monniksorde werd in 1205 gesticht door de later heilig verklaarde Dominicus. De stichter van de orde wilde de mensen van ketterse dwalingen genezen door goed voorbeeld en door praten. Na zijn dood ging het allemaal wat harder. De situatie was toen ook anders. Mensen reageren in alle tijden steeds naar de situatie waarin zij zich bevinden. Is een volk bezetter, dan gedragen die mensen zich als bezetter. Hebben mensen macht over leven en dood, dan trekt dat bepaalde types aan, die daar van genieten.

De toestand op Monségur was verre van ideaal. Reeds in 1244 is het kasteel veroverd en viel het laatste bolwerk van de Katharen. De ondergrondse organisatie van de Katharen was uitgebreid en goed georganiseerd. Alles draaide om de bereidheid van mensen hun leven te wagen voor de zaak van de Katharen. Dat verminderde later in de dertiende eeuw. Het was een uitzichtloze strijd. In de veertiende eeuw was het Kathaarse geloof zo goed als verdwenen. Slechts hier en daar in de bergen vond men nog resten van de Kathaarse cultuur.

Het Occitaans als taal bleef lang bestaan, pas in 1539 werd het officieel afgeschaft. Hoelang het daarna nog als volkstaal is blijven bestaan, is moeilijk na te gaan, waarschijnlijk heel lang.

Ondanks de slechte wegen werd er veel gereisd. Middeleeuwers waren vaak onderweg, dat verbaast ons als we zien hoe primitief men toen reisde en hoeveel gevaar men liep.

De middeleeuwse maatschappij is strak geordend. Dat blijkt met name bij de ambachten. De gilden bepaalden wat er wel en niet mocht, daar werd streng de hand aan gehouden.

Zo is het verhaal van Raimon ontstaan, fantasie op basis van echt gebeurde geschiedenis. Het is de moeite waard meer over de dertiende eeuw te lezen, het is een boeiende periode.