De emigrant

[p. 188]

Hoofdstuk 21

Pier kreeg vrij van school op zaterdag en reisde samen met zijn vader naar Friesland, waar men door een telefoontje via de dokter op de hoogte was van de komst van Abe.

Abe vertelde Pier meer over zijn leven in Canada en langzaam groeide er een succesverhaal, dat hij in de komende weken zo vaak zou vertellen, dat hij er zelf haast niet meer inpaste. Hij vertelde geen onwaarheden, maar de grimmige realiteit was voor de mensen hier moeilijk weer te geven. Door vereenvoudigingen waar het verhaal te ingewikkeld zou worden, of waar hij geen vertaling wist voor Canadese woorden, leek het alsof Abe in de vier oorlogsjaren moeiteloos een fortuin vergaard had.

De ontmoeting met beppe Atema en Jan gaf Abe weer helemaal de beklemmende sfeer die hij zich zo goed herinnerde. Met Jan had hij vrijwel geen contact. Ze spraken met elkaar, ze waren wel vriendelijk, maar het bleef aan de buitenkant.

Abe legde Jan niet eens de vraag voor, of hij mee zou gaan naar Canada. Hij wist sinds het gesprek op de eerste avond dat zijn reis vergeefs geweest was.

Restte nog één doel: het graf van zijn vrouw. Zodra hij er kans toe zag glipte hij weg naar het kerkhof in het dorp. Hij liep achterom, om niet met nieuwsgierigen te hoeven praten.

Hij vond het graf van Aukje opzij van de kerk naast de gloednieuwe zerk van pake. Links van haar was Tjalling begraven.

Op Aukjes graf stond: ‘Hier rust onze lieve dochter, onze moeder Aukje Atema’ en met kleine letters daaronder: ‘gehuwd met Abe Bakker’. Daarna volgden geboorte- en sterfdatum.

Abe stond er stom en hulpeloos bij.

Na haar dood was zijn Aukje weer helemaal opgeëist door haar familie, ingeklemd tussen de graven van broer en vader. Hij huilde niet, keek alleen maar. Het liefst was Abe meteen weggegaan.

Hij had gezien wat hij zien wou en verder was er voor hem hier niets meer te doen.

Hij bleef nog een dag of tien in Friesland. Hij bezocht zijn familieleden nog eenmaal. Ook de notaris in Leeuwarden bezocht hij om opheldering te vragen over het testament en om een verklaring te tekenen over de voogdij van zijn kinderen. Hij kocht er een boompje om op het graf van Aukje te planten.

Hij zag veel oude bekenden en vertelde overal zijn verhaal. Het

[p. 189]

verhaal waar hij niets mee te maken had, maar dat een goede afweer betekende tegen moeilijker vragen.

Hij zag zijn eigen oude boerderij, maar zette geen voet op het erf. Hij verliet Friesland, waar hij een vreemde was geworden. Hij wist dat hij er nooit meer terug zou komen.

In Rotterdam bleef hij bij zijn zwager, tot er een schip naar Amerika zou varen.

Pier en Abe praatten urenlang als gelijken, vertrouwelijk. Juist door deze lange gesprekken, juist door de warmte en de vertrouwelijkheid, besefte Abe hoe ver ze uit elkaar gegroeid waren. Pier leefde door zijn opleiding en belangstelling in een heel andere wereld. Abe kon niet blijven, kon niet terug. Pier kon niet mee.

Drie weken na aankomst voer Abe Bakker weer uit.

Op een passagiersschip ditmaal, de ‘Rotterdam’, met bestemming New York. Eén erfstuk van Aukje had hij bij zich: een gouden medaillon met haar portret als jong meisje. Hij droeg het onder zijn kleding. Beppe had het hem gegeven, vlak voor hij uit Friesland vertrok.

Pier en Jeanette brachten hem naar de boot.

Na de vele emoties van de afgelopen weken was het afscheid kort. Voor de tweede maal in zijn leven voer Abe weg, nu definitief.

De reis met het luxueuse schip gaf hem alle tijd om na te denken en tot rust te komen.

Hij hield zich wat afzijdig van de overige passagiers. De herinnering aan zijn eerste reis, zes jaar geleden, was nog te levendig.

Toen een vertrek om voor vrouw en kinderen een nieuwe toekomst mogelijk te maken. Destijds onzekerheid over wat hem wachtte aan de overkant.

Nu wist hij precies wat hem te wachten stond.

Illusies hoefde hij niet meer te hebben.

Zijn oude leven was voorbij. Hij kon dood zijn.

Aukje weg, de jongens verloren.

Als het schip op een mijn liep zou hij niet naar de reddingsboten rennen. Abe zag 't al voor zich: de verwarring, het gegil en geschreeuw en hij daartussen, doodkalm, rustig helpend waar hulp nodig was, een man die niet meer aan 't leven hechtte, voor wie 't voorbij was.

Voorbij? En Molly dan en de kinderen in Canada?

De ruzie was lang geleden. Hij kon geen hekel aan haar hebben. Het was zeker geen ideaal huwelijk. Hij zou straks al een oude man zijn en dan was zij nog jong, z'n gezin paste niet bij hem. Hij was een vader van opgroeiende zonen, niet van kleuters. De kinderen van Molly

[p. 190]

bleven hem vreemd, ze hoorden bij haar, ze zouden haar taal spreken.

Zijn grote zoons was hij kwijt, voorgoed kwijt. Ze konden brieven schrijven, maar dat zou ook minder worden. Hun levens gingen door, onafhankelijk van wat hem nog zou wachten. Het was alsof hij een nieuw leven op moest nemen waar hij geen zin in had. Hij voelde zich afgesneden van zijn verleden, onverschillig in het heden en niet verlangend naar de toekomst.

Naarmate de reis vorderde begon hij toch wel weer plannen te maken. Hij begon te verlangen naar zijn boerderij, naar zijn gezin. Hij stuurde zelfs een telegram naar Regina om Molly te berichten, dat hij op de terugweg was, zonder zijn zoons.

Hij sprak meer met andere passagiers, hoorde verhalen over successen en tegenslagen, plannen en idealen.

Hij vertelde hoe het hem gegaan was en hij besefte, dat de afgelopen jaren in materieel opzicht heel goed geweest waren. Hij had eigen land, een huis, geld.

Er moest nog veel gebeuren, één fikse strop kon alle winst van voorgaande jaren vernietigen, maar toch, op dit moment had hij wel wat bereikt.

Een toevallige ontmoeting gaf hem het laatste zetje, dat hij nodig had, om zijn somberheid te overwinnen.

De laatste avond aan boord was er een groot feest. Wat later dan de anderen kwam Abe ook in de feestzaal. Het was er een enorme drukte.

Hij haalde koffie en ging in een stil hoekje zitten.

Even later kwam er een oudere man naar hem toe. ‘Is deze plaats vrij? Mooi, dan kom ik er even bijzitten. Ik geloof niet, dat wij elkaar al kennen. Maryland, John Maryland. Nee, nee, ik kom niet uit Maryland, ik heet zo, ik woon in Detroit.’

De man was klein en bewegelijk, hij sprak een rap, wonderlijk soort Engels en hij wachtte niet op antwoorden.

‘Detroit, weet u waar dat ligt? Bij de grote meren, vlakbij Canada. O, u komt uit Canada. Mooi land, mooi land, het moest er alleen niet zo koud zijn.’ Het mannetje lachte. Hij leek op een plezierige manier dronken. ‘Ja, Detroit,’ zei hij, ‘ik ga er een zaak beginnen, levensmiddelen, mensen moeten altijd eten, nietwaar, dat komt eerst. Ik zeg altijd maar zo: verkoop wat de mensen nodig hebben, dan verdien je altijd je brood. Handel in levensmiddelen of in kleren of bouw huizen en als dat allemaal niet lukt, begin dan een bordeel, want die behoefte houdt ook nooit op.’

‘U begint opnieuw,’ kwam Abe ertussen, ‘hoe oud bent u?’

[p. 191]

‘Oud? De duvel is oud en z'n moer is nog veel ouwer. Ik ben pas zeventig, ik heb nog een heel leven voor me.’

De man veerde op, toen er een mooie vrouw voorbij kwam. Hij vroeg haar ten dans en zwierde de vloer op.

Abe bleef onthutst achter.

Hij was twee-en-veertig, had hij dan niet een heel leven voor zich?

Molly beleefde in Regina een ellendiger winter dan ooit tevoren. Het was er even koud als in de prairie, de kinderen waren na elkaar ziek en ze kwam niet uit met haar geld.

Ze begon terug te verlangen naar Abe, naar het leven dat zij samen geleid hadden, ondanks alle nadelen. Ze was dan ook oprecht dolgelukkig toen het telegram kwam en hij midden februari weer voor haar stond. De kinderen waren al in pyama. Ze dansten om hem heen.

Abe tilde Liza op en knuffelde haar. Peter wilde ook opgetild. Met op elke arm een kind danste Abe door de kamer. Molly lachte, met tranen in de ogen.

Ze bleven nog een paar weken in de stad.

Abe had het druk met de voorbereidingen voor de zomer. Hij voerde lange gesprekken met dominee Fincher.

‘Ik geloof dat je je hier al aardig thuis begint te voelen Abe,’ zei Fincher lachend.

‘Dat is zo,’ zei Abe ernstig. ‘Ik heb hier een taak te vervullen. Dit is mijn land en het land van mijn vrouw en van mijn jonge kinderen. Samen zullen we het geluk hier moeten vinden.’

De zondag voor ze weggingen werd er in de kerkelijke gemeente afscheid van hen genomen. Het ontroerde Abe meer dan hij wilde toegeven.

‘Ik voel me hier echt thuis,’ zei hij na afloop van de dienst tegen dominee Fincher.

‘Loop niet te hard van stapel,’ lachte de predikant. ‘Laat een eenvoudig man de illusie, dat er nog ergens een heiden te bekeren is.’

Terug op het land hadden ze een paar dagen nodig om alles weer in orde te brengen. Abe kocht jong vee om het bedrijf voort te zetten.

Op een avond liep hij met de kleine Liza het land in. Vrolijk babbelend huppelde ze aan zijn hand mee.

‘Daddy, waar ben je geweest?’

‘In Europa.’

‘Is dat ver?’

‘Verder dan Regina. Je gaat met de trein en dan met een boot. Het duurt heel lang.’

[p. 192]

Het kleine meisje zweeg even, toen liet ze zich optillen en heel dichtbij zijn oor fluisterde ze: ‘Ga je niet meer weg, daddy?’

Abe keek om zich heen. Hij zag zijn boerderij, waar Molly en Peter naar buiten kwamen. Hij knuffelde zijn dochtertje. ‘Nee Liza, ik ga niet meer weg, ik blijf hier voor altijd.’