Niet wanhopen Maria Christina

[p. 5]

[I]

ANDRIES ENGELBRECHT, DE HOOFDMAN van het boerse dorp Aartrijke, zit in zijn molen. Hij staat vóór het open luik en kijkt het Noordgat in. Of zijn zoon Maarten nog niet terugkomt met een nieuwe vracht graan. De bochtige Noordstraat loopt in wijd-uitgestrekte sparrenbossen verloren. Op de broeiende zomerlucht liggen een koppel duiven te zweven. De zuidenwind, die tegen de voorweeg strijkt, is zo schuchter als een kinderadem. Straks gaat hij liggen. En de moleneinden, die nauwelijks nog kruipen, zullen stilvallen. Het meel schuift onwillig uit de goot. Het leven op de molen dooft langzaam uit. Als van iemand die wegdommelt in een zalige noenedut.

De molenaar kan onbekommerd door de kijkgaten turen.

- Andries, Andries! roept een klare stem.

Het is de stem van Maria-Christina, zijn vrouw. Zij noodt hem naar het vierurenmaal. Zij staat in het bloementuintje vóór het molenhuis, op een vijftien roeden van de molen af. Het is een grote, sterke vrouw.

Andries gaat naar de deur en roept:

- Ik wacht nog een kwartuur, de wind valt.

Maria-Christina knikt en gaat terug het deurgat in.

En weer ligt het oude molenhuis daar in de gouden rust van deze zomernamiddag. De huisgevel straalt van een witheid, die verblindt, en de zon haalt duizend flitsen uit het nieuwe blauwe schaliedak.

Nog een kwartuurtje, zegt Andries.

[p. 6]

Er kan veel gebeuren in een kwartuurtje. Zelfs in die sluimerende Noordermolen, waar de schaduwen der lome molenwieken door het snikhete molenruim wandelen. Een kwartuur dat zal meetellen in het leven van de molenaar en molenbouwer Andries Engelbrecht.

Hij heeft zijn tijd. Hij gaat nu door het andere kijkgat hangen, het kijkgat naar het dorp. Onder hem ligt de vale dorpsweg door lindenkruinen overschaduwd. Tussen de menigvuldige dorpstuinen hurken de grauwe riet- en strodaken. Hier en daar gloeit een wijnrood pannendak. Weinigen zijn ze, die het zien hoe schoon al deze daken zijn. Kapelaan Denickere is eens met Lieven, de zoon van het molenhuis, hierheen gekomen. Een symfonie van daken! riep hij uit. Andries begreep het niet. Die kapelaan is op zijn manier een stuk artiest. God vergeve het hem!

Een molenaarsoog ziet de dingen anders aan. Het leest de groei en de bloei van het dorpsleven van de daken af, die als zovele bladzijden zijn uit de wisselvallige dorpskroniek. Neen, deze woorden zijn niet van Andries. Wel van zijn vader, Anselmus Engelbrecht, de oude trouwe hoofdman die elk huis en elk hart van zijn goegemeente kende en beminde. Andries doet zijn best om even zorgzaam te zijn. Het lukt niet altijd. De zoon is zelden de vader gelijk. Was het niet treffend gezeid? Sla de ogen neer, en zie hoe leerzaam het is. Daar is onder meer het hoge dak van de amman Marcus Delpla, gelapt en getapt met oud en nieuw, een dak dat armoede en verval ademt. En daar zijn ook nieuwe daken - het leven gaat zijn gang! - daken met vers riet, andere met beste glei, die als goud te glanzen liggen in de stovende zon. Morgen strijkt er wellicht een ooievaar op neder. Verder verzakt en vervalt een grauw schuredak, waarvan het verweerde stro uit de euzing streuvelt, terwijl het klokje boven 't Hof ter Sparre de welstand en de oude boerentrots verkondigt. En daar is het nieuwe, blijde dak van ‘De bonte Os’. Een klare lach tussen de andere daken.

‘De bonte Os’! Andries heeft er reeds menig vrolijk uurtje gesleten. Elke dinsdag en vrijdag gaat hij er zijn partijtje kruisjas spelen met Jacobus Delpla, de zoon van de oude amman, met schoolmeester Oudaert en

[p. 7]

notaris Huyseune. Het gaat er soms luid en lustig aan toe. Sedert de dood van Kwinten Langeloo, de baas uit ‘De bonte Os’, kreeg de herberg een nieuw uitzicht. Johanna-Franciska, de nog jonge weduwe zonder kinderen, is een levenslustige waardin. De gasten hebben het goed bij haar.

Andries Engelbrecht glimlacht op de ‘De bonte Os’. Maar ineens staat zijn gezicht strak van verse aandacht. Zijn blik verwijlt niet langer op het nieuwe dak van ‘De bonte Os’, maar boort naar de grote tuin achter het huis. Daar loopt Johanna-Franciska in haar bleekblauw onderkleed met de wasmand rond. Om de tuin staat een zware beukenhaag. De vrouw kan zich veilig wanen achter de beslotenheid dezer muurdikke omheining. Maar hoog boven haar loert het geboeid oog van hoofdman Andries Engelbrecht naar de blote armen, die zo zwierig de was uithangen, naar 't welgedane lijf vol speelse weister. Iets van 't gonzen der molenstenen vaart door zijn bloed en een wellustige glimlach bloeit op de mond.

Trek je hoofd uit het kijkgat terug! beveelt zijn eerlijk hart, daag de menselijke zwakheid niet uit. Maar de tierigheid van zijn zomerse jaren - hij is nog geen vijf en veertig! - klampt zich aan dit verrukkelijke beeld vast. Een naglans van verre jeugdzonden flitst door zijn gemoed. Och, gun het hem. Het is niets meer dan een korte wijle zich vermeien in de schone begeerte. Neen, meer zal het niet worden, daar staat hij borg voor, hij, de hoofdman, de zoon van de vroede schout Anselmus. Hij knijpt even maar een oogje naar de verlokkelijke zonde... Johanna-Franciska! Je hebt nu al zoveel jaren in haar waardschap verkeerd, je hebt haar ontelbare keren als kaartgezel vóór je gehad, en al eens pret beleefd aan de mooie kuiltjes in haar wang, aan haar guitige ogen en haar bliksemwitte tanden, en nog niet eens is het kwaad in je opgestaan. Het kwaad dat opzweept tot ongeoorloofd verlangen. Hoe is het godsmogelijk dat je op deze uitkijktoren, van zo hoog en zo ver wordt opgestookt! Die volschone Johanna-Franciska! Er dartelen oude herinneringen en verleidelijke beelden door zijn kop... In het kastje onder de steenbalk ligt de bijbel. Anselmus beschouwde

[p. 8]

hem als een zegen over het molenbedrijf. Als de wind ging liggen en het meel alleen nog met zuchtjes uit de steenbak schoof, nam vader graag het zware boek uit het kastje om een stuk heilige lering voor te lezen.

...Het verhaal van de vrome en sterke man David: Zoo is 't geschied, dat David eens opstaende van zyn bedde naer den middag, en wandelende boven op het plat dak van het Koninglyk Huys, eene Vrouwe haer zag wasschen, die uyt'ermaeten schoon was. David zond dan vraegen, wat dit voor eene Vrouwe was? Men bragt hem voor antwoordde dat het Bethsabeë was, de Huysvrouwe van Urias...

Het begin van het drama. De rest van dit treurspel houdt hem niet op. Het is niet voor hem. De tedere en schilderachtige aanvang van dit verhaal is hem voldoende. Wat volgt, gaat hem niet aan. Zo'n gang zal het immers met hem niet gaan. Beslist onmogelijk.

Daar is weer de roep van Maria-Christina. Hij hoort het niet. Hij hoort zelfs niet, dat Maarten met de zwaargeladen ketserskar de molenmote komt opgereden, noch ziet dat de molen is stilgevallen. Het laatste gonzen en kraken is uitgedoofd. Maria-Christina moet nog eens roepen:

- Andries!

Dan schrikt hij wakker. Inwendig beschaamd reikt hij het hoofd naar beneden en ziet Maarten te wachten staan. Hij loopt naar de deur, haakt het ophaalkoord los en zet de katrol in beweging. Het gladde koord glipt ruisend door zijn handen. Maarten legt de beugel om de zakkrop en de ene na de andere zak stijgt naar de steenzolder. Andries stapelt de zakken in een hoek. Tussen twee zakken in gluurt hij nog eens naar het kijkgat. Als de laatste zak er ligt, roept Maarten:

- Vader, de koffie wordt koud.

- Ja, ja, ik kom.

Andries daalt met trage stappen de molensteiger af. Nog is zijn blik niet rustig. Daar is die tuin van ‘De bonte Os’, met Johanna-Franciska.

Je weet waar zoiets begint...