Brieven aan E.J. Potgieter

[p. V]

Inleiding.

Het kan niet zonder bedoeling geweest zijn, dat Mevrouw Bosboom-Toussaint op 17 September 1869 aan Potgieter schreef: ‘Dat mijn vrienden mij kennen uit mijn brieven is mij genoeg, en als dan een later geslacht nog belang in mij stelt, moeten de overlevenden het beste uit mijn brieven maar in fragment uitgeven.’

In dezen wenk twaalf jaar later nog eens in een schrijven aan Busken Huët, zij het ook in eenigszins andere bewoordingen herhaald, ligt een aansporing tot publicatie van een keur uit haar brieven.

Evenwel, bij de viering harer zeventigsten verjaardag daartoe opgewekt, besloot Mevrouw Bosboom haar autobiografie te schrijven, toen de dood haar vrij plotseling - in April 1886 - overviel.

Haar onvoltooid gebleven levensverhaal, dat een uitgave harer brieven wellicht overbodig zou gemaakt hebben, breekt af waar zij bezig is te vertellen met welk een geestdrift zij ‘de Graaf van Devonshire’ (in 1838 verschenen) schreef nadat zij met ‘Almagro’ had gedebuteerd.

Beide werken brachten de schrijfster met Potgie-

[p. VI]

ter, die ze in ‘de Gids’ goed en aanmoedigend beoordeelde, in aanraking, en zoo ving in hetzelfde jaar, waarbij het levensverhaal afbreekt, de briefwisseling aan, die tot 1874, kort voor Potgieter's dood (3 Februari '75) bijna onafgebroken heeft voortgeduurd.

Mevrouw Bosboom's brieven in het bezit van de Universiteits Bibliotheek te Amsterdam sluiten zich alzoo, als 't ware, aan bij haar afgebroken autobiografie; en al geven ze op verre na niet wat, te oordeelen naar dit fragment, het levensverhaal had kunnen worden, ze geven toch een vrij volledig overzicht van Mevrouw Bosboom's leven en werkzaamheid tot Potgieter's overlijden; alsook een inzicht in haar karakter.

Zoo volgt hier allereerst, eenigszins gewijzigd en uitgebreid, het overzicht, dat ik in het Septembernummer van ‘de Gids’ 1912 leverde van de vaak lange brieven van 1838 tot '42.

De latere brieven - van 1845 tot '74 - worden eveneens slechts in fragment gegeven; waar noodig een kort overzicht.

De antwoorden op al deze brieven, vol vragen en klachten soms, opmerkingen en ontboezemingen zijn, helaas, nagenoeg alle vernietigd. Uit den toon echter vol vertrouwen, met dankbetuigingen voor genoten hulp of gastvrijheid, uit den geheelen inhoud wordt men gewaar, welk een oprecht vriend en

[p. VII]

raadsman, ook bij veel verschil in meening of overtuiging, Potgieter der schrijfster is geweest.

Toen alzoo, bij de herdenking in het vorig jaar van Mevrouw Bosboom's honderdsten geboortedag, door sommigen de wensch geuit werd naar openbaarmaking harer brieven had ik geen nadere aansporing noodig om daartoe over te gaan.

Waar ik dus dezen arbeid het belangstellende publiek aanbied heb ik nog slechts mijn oprechten dank te betuigen aan den Amsterdamschen Bibliothecaris Dr. C.P. Burger Jr. voor de mij verleende toestemming tot publiceering.

De bovengenoemde autobiografie, die allereerst verscheen in ‘de Gids’ - December 1886 - werd later tweemaal herdrukt t.w. in de Nederlandsche Bibliotheek Nos. XIII-XIV en in ‘Verspreide Novellen en Geschriften’.

De interpunctie, die nog al verwaarloosd is in de brieven, welke het karakter dragen zoo uit de pen te zijn gevloeid, heb ik, waar noodig, ingevoegd evenals hier en daar een vergeten woord.

J. Bosboom Nz.