Strande

[fol. A2r]

Strande oft Ghedichte van de Schelpen, Kinckhornen, ende andere wonderlicke Zee-Schepselen.

Tot lof Vanden Schepper aller dinghen.

O^adie langs t'woeste Meyr met dijn geschubde peerden
In een blauw coets' omrenst den ronden cloot der Eerden,
Vorst des asuren Velds, loff' eens den natten toom,
Com spoel dijn souten baerd op desen soeten stroom:
Leg d'elger uyt de hand, end laet d'halfvissche scharen
Met uw' Meerminnen schoon hier haren reye paren:
Thoon my dijn rijcken schat, niet t'silver ofte goud
Dat dijn ghelasen huys voor ons verborghen houd
Der Gierigaerden wensch, maer t'werc van dijne handen
T'gheen du werpst wijd end breed langs aen de dorre stranden,
Verleen my goeden wind, laet dijner baren schuym
T'wijl ick dijn rijck beseyl, bevochten mijne pluym.

^bSind het begeerich hert end giericheyd de menschen

^cGeport heeft om veel goeds end' rijckdom groot te wenschen,
End niet te vreden was met t'geen den milden schoot
Des vetten aerdrijcks hun in overvloed toegoot:
Soo hebben sy begost haers Moeders sware lenden
Met haer vervloecte hand moordadighlic te schenden,
End als de mollen blind-met klauwen scherp gestaelt
Haer inghewant door-wroet, jae levend sick ghedaelt
In s'doodes duister graf, om daer uytvoord te halen
Het schadelick vergift, dat ons soo vele qualen,

a Aenroep des Zeegods Neptuni.

b Van der menschen onmatigen Gout dorst ende geld-giericheyd.

c D'aerde is de Moeder, Voester ende Waerdinne der menschen diese ontfanghet, voedet ende herberget in haer gheboorte, leve ende doodt.

[fol. A2v]

 

[So meen'ghe boose zond ter weereld heeft ghebrocht,]

 

Vergift, om welck d'een Vriend dick d'ander heeft vercocht,

 

De Vader sijnen Soon, de Sone sijnen Vader:

 

Om welck d'een Broeder wort des anderen verrader,

 

Om welc de Bruydegom, somtijts sijn Bruyd versmaet

 

De Bruyd haer Bruydegom, de Vrou haer man verlaet,

 

Ah! waer toe soud sick niet den vrecken mensch begeven,

 

Die om een luttel gouds vercoopt sijn eygen leven?

 

Maer als haer Vader-land nu holend uytghemergt

 

Den brand niet lesschen cond, oft hadde geen gebergt

 

Waer eenigh rijck metael meer uyt was te gewinnen,

 

Doe saghemn t'Adams, zaed als Visschen stout beginnen

 

Tot spijt van wind end weer te swemmen door de Zee,

 

End met haer kielen scherp de stroomen suy'en ontwee.

 

Men trock vast voord en voord door duysent Zee gevaren,

 

Nu scheenmen na de Locht nu na de Hel te varen:

 

De Nieuwe Weereld moest oock wesen haren roof,

 

In plaetse van aldaer te planten t'Christ-geloof,

 

End het natuerlick zaed der deughden aen te qurken

 

In t'onbesnoeyde volck, end door Gods woord t'ontsteken

 

Des kennis doove vonck in hare herten blind,

 

Och leyder! niemand was tot sulck een werck gesind.

 

De goud-dorst had t'gemoed der menschen gantsch bevanghen,

 

Men gincker om profijt niet uyt een goed verlanghen

 

Na eenigh nuttigh dingh tot s'levens onderhoud,

 

Oft om te dancken God die 't alles heeft geboud.

 

Men gincker t'naecte volck met duysenden ombrengen,

 

Om dat niet Gouds genoeg te hoop en conde brengen

 

Men stowdes' om het Goud als wormen onder d'eerd,

 

Het Goud was hun veel meer dan s'menschen Ziele weerd.

 

Daer saghmen anders niet dan Goud te samen schrapen,

 

Den Silver-platen slaen, dan rijcke steenen rapen,

 

So meen'gen swaren schat wegh slepen uyt het lant,

 

Men sagh door cruypen bergh end dal aen alle kant.

 

^aDe wreede Vogel-grijp,end Indiaensche Mieren

 

Bewaerden 't Goud-geberght, maer dese grage Gieren

a De Griffoen fel vogel ge[dier]te vecht om het Goud [t'welck] hy uyt de bergen [kolect] tegen de menschen l.7.c.2. So mede de [Indische Mieren Idem, lib. 11. C. 31.]

[fol. A3r]

 

Met haer geld-suchtigh oogh daer hebben op geloert,

 

End met haer klauwen vrec voord in den nest vervoert:

 

Waer op sy met gemack dan broeden al hun leven

 

Tot dat s'doods strengh gherecht het yemand wilde gheven

 

Die't ginck in corten tijd verquisten end verdoen

 

T'was al om Goud om Goud, t'was al om Goud te doen.

 

Het Goud was haren God: Goud, welck heeft int vergaren

 

Veel arbeyds ende woels, veel angsten int bewaren,

 

Maer boven al t'verlies doodt s'menschen gierigh hert,

 

Van welck de Meester ooc veel tijds vermeestert wert.

 

^a

 

Het ander blanck bergh-werck na t'suyver Goud te weerden

 

Wierd eerst van lijve bruyn getrocken uyt der eerden,

 

Maer door het scherp vervolgh end vyandlick gewelt

 

Van dese roovers boos op sijn bloot lijf gestelt,

 

Is uyt benauder vrees sijn eerst aenschijn verdwenen

 

End tot een bleecke verw de dood gelijck ontschenen

 

Die van sijn hard gelaet noch sindert niet en wijcke.

 

T'en was noch niet ghenoegh (de gier'gheyd noyt en rijckt)

 

De Zee-cant werd ontbloot van perlen end gesteenten,

 

Den oever dicht besaeyt met schelpen end ghebeenten

 

Van meen'gen vremden visch, was den gereedsten buyt,

 

Den evel wies, men sond d'een Vloot na d'ander uyt.

 

^bMaer sacht, O Musa, sacht, du wilsty oock vermeten

 

Dijns voester-moeders vorst met dijn hand op te reten?

 

Wilst du dijn jonge lijf gaen werpen in de schoot

 

Van een soo nauwen graf, vier vinghers van de doot?

 

End met een kromme planc end swart-bepeckte touwen

 

Dijn onbedachte jeught den dullen wind vertrouwen?

 

End laden op dijn cop dijns eygen mondes vloeck?

 

Geen hand so wel ter pen, geen hersenen soo cloeck?

 

Geen tongh soo rijck van tael dat alle sal verhalen,

 

Laet slechts dijn grof pinceel des oevers roof afmalen,

 

Der Schelpen schoon cieraet ons stellen hier ten toon:

 

Om Godt te maken groot door sijne schepsels schoon,

a [De Philosooph Bias gevraegt waerom het silver bleeck was, andwoorde, om dat men’t so vele laghen legghet.]

b [Musa, Sangh Godinne, zijn negen ghesusters, Iupiters ende Mnomosines dochteren, wort hier voor t'Ghedichte, genomen.]

[fol. A3v]

 

End d'werck-man wonderbaer te kennen aen sijn wercken,

 

Ons tot een onderwijs: want waer wy d'ooghe mercken

 

Van s'hemels hooghsten sop tot s'aerdrijcx diepsten grond,

 

Geen dingh so cleyn dat ons niet een'ge Leer oorkond.

 

Hoe wel de wijse God doen hy de weereld ronde

 

Door sijn almachtich woord op haren bodem gronde,

 

^aHet heete lichte vier om hooghe heeft bepaelt,

 

Daer nae de dunne Locht, de swaer Eerd neer gedeaelt

 

Haer hoogen droogen rug met t'vochte Meyr begoten,

 

End op sijn eyghen plaets elck Element besloten:

 

Soo heeft hy niet te min met een getrouwen band

 

Die alle t'saem verknocht, end in sijn vasten stand

 

Met een eendrachtich snoer elc t'sijnen plicht gestieret.

 

Het alder-hooghste vier een weynich lochts vertieret,

 

De wijd-gespannen locht vol dicke wolcken drijft

 

End d'onbewogen Aerd' is t'Water ingelijft,

 

Dus yeder sijn ghebuer van t'sijn wat mede-deelet,

 

Verwisselt sijne macht end sick te gaer verheelet

 

Een vremd geslacht ten dienst: het blau-geschubde Vee

 

^bEnd longe-loose volck van d'ongetemde Zee

 

Comt dickwils d'ydel locht met haer gheswier doorsnijden,

 

^cEnd eene wijle tijds op sijne vleugels rijden:

 

De zee-Swaelm hard gebect end de zee-Cat verveert,

 

De gierige kieckendief end t'Vischken cleyn van weerd

 

Om d'hongerigen buyck des grooten Visch t'onvlijden

 

Met hare vlimmen nat uyt t'sachte marmer glijden,

 

Ontcomen t'snel vervolgh met eene wijse vlucht,

 

End het dan t'wreede Meer betrouwen d'open lucht.

 

De zee Swalem gelijck de Swaluwe der Kercken,

 

^dLangs t'water henen schiet met hare natte vlercken:

 

De zee-Cat die half visch, half vogel wordt geacht,

 

Met dicke rotten vlieght, end door een meerder cracht

 

Hoogh uyt het soute bruys haer bloode lichaem heffet.

 

De sware Kiecken-dief met sijne vleugels treffet.

 

Der hoogher golven top end maect een grooten veerd,

 

Met sijne vinnen vliegt maer swemmet met den steerd.

 

Het Vischken cleyn van weerd met sijne vlimmen schouwet

a [De onderlinge ghemeenschap der vier Elementen]

b Des VVater met de Locht.

c [Hirundo, Marina.] Lolligo Milvago sive Milvus.

d Van dese vlieghende Visschen, Oppian li de Piscib Plin. l. 9. 26 Nat. Hist.

[fol. A4r]

 

⁺S'zee Brasems graghen tand, end door de locht sich stouwet

 

Waert vanden scherpen beck des vogels wort gedood

 

Soo raeckt aen allen oord de swackheyd in den nood.

 

Ghy siet oock wederom de gier'ge Vogels dalen ⁺

 

Van uyt de hooge locht, end hare proye halen

 

Den Scholfert, Duycker, Meuw' uyt t'ongheruste Meer

 

De wilde Gans aldaer gaet soecken t'open weer,

 

^cDe droef Ysvogel daer sijn konstich nestken vlechtet,

 

End tot een effen vloer int hert des winters slechtet

 

T'Sicilaensche Meyr: dies den zee-Roover stout

 

In sijnen Almanach dien tijd wel kondigh houd,

 

So dat de Coopman rijc om thuyswaert sick te spoeyen

 

Geduerende sijn kraem het traegh Schip voord moet roeyen.

 

Maer boven al de zee met t'ruych-becleede land

 

In mede borgherschap end buerschap t'samen spant

 

Het een can sonder dranck sijne groene jeugt niet voeden

 

Noch t'ander sonder strand end steunsel sick behoeden

 

Des aerdrijcx droogen mond het coele nat indrinckt,

 

Het water onder door end rondsom t'aerdrijc springt:

 

Der aerden groenen rug is rijck van vremde dinghen,

 

Niet minder sal des zees asuren schoot voord bringen:

 

Daer n'is in't diepe dal noch op het hoogh gheberght^d

 

Schier niet, dat t'vruchtbaer Meyr niet in haer boesem bergt:

 

Ia s'aerdrijcx swaren clomp schijnt in't nat Rijck gesoncken

 

Hier wordt ons meen'gevrucht end wreed gediert geschonken.

 

Die d'oude Nereus hoedt op sijnen souten stal

 

T'groot Amphitrijtsche veld so wel als t'aerdsche dal

 

Brengt sijn Roos, sijn Meloen sijn Doren, sijne Kliffen

 

Sijn Alsen Druyf, end Eyck: hier siet men mede visschen^e

 

T'viervoetigh dier-geslacht dat onder t'blauwe huys

 

Het groene land bewoont alom end nieuwers t'huys,

 

Voet sijnen fellen Leeu sijn Peerd sijn Yser-Vercken,

 

Sijn Ram, sijn Elephant sijn hont, sijn Cat sijn Vercken

 

Sijn Drace, sijn Scorpioen: Ia (t'wordet ons verreect)

+ Linschot Reysboeck cap. 95

+ Des lochts met het water.

c [Alcedo, oft Alcyon, Ysvogelken, so groot als een Mussche, peersch, met purpur ende bleecke veeren vermengt, broedt in Zee acht daghen voor ende na den mid-winter, dan isser groote calmte, Plin l. 10. Cap. 32.]

d Doch besonder, des VVaters met het Landt in Vruchten ende [Dieren]

e [Nereus, by den Poeten een zee-godt, Oceani ende Thetidis sone, [vader] vande Nereides ende Meereminnen Van dese seldsame ghewassen ende dieren, Plin d l. 9. c. 2. ende 5. l. 32. c. 11. Oppian. d. li. Rondel. de Pisc. l. 16 c. 20 ende 21. Idem, l. 15. c. 9 ende 14 ende l. de insect. 22. 24.]

[fol. A4v]

 

Heeft sijn Vrouw' end sijn Man, soo datter niet ontbreeckt

 

Tot een gheschoren Paep, met s'Bisschops cleed behanghen

 

Na eenen fellen storm aen t'Noordsche strand gevanghen

 

De Zee brengt hare pluym end schoone veders voord

 

Die Stersgewijse s'nachts bestralen schippers boord,

 

Veel hupscher dan by ons de Crijghs-man jonck ter paeyen

 

Op sijnen wilden Cop een Veder-bosch doet waeyen.

 

De Zee heeft s'menschs vernuft een claer voorbeeld verleent,

 

Daer hy naeld spelle priem end spit van heeft ontleent:

 

Een beytel, hamer, saegh, end nijptangh leeren maken.

 

Hier canmen aen een mes, aen pen end inckt gheraken

 

⁺Door gift van eenen Visch: als wan de blauwe God

 

Van t'wit beschuymde Veld, het glat-gheschubde rot

 

Op sijne Rollen elck by name, wilde stellen,

 

End d'heerlickheyd sijns rijcx ons schriftelick vertellen

 

Ia selfs de rijcke Zee veel schooner vruchten baert

 

Dan t'fraey gemaelde land, end grooter yder aert

 

Door s'voetsels overvloed end vochticheyds wellusten,

 

Waer in de vrou Natuer haer crachten gaet uytrusten,

 

End mids haer vruchtbaer zaed steeds onder een sick menght,

 

Nu door wind, nu door vloed verscheydenlic gelenght,

 

Met hulp van hooger hand elck vrucht op 't grootste ghevet,

 

Dies in haer woesten schoot so menigh monster swevet.

 

D'Eerd' haer Schild-padden heeft, maer t'Meyr verleentse self

 

Veel grooter van gedaent end stercker van gewelf:

 

Het dorstigh element voedt groote felle Honden,

 

Noch grooter feller zijn in't soute veld gevonden:

 

De Luypaerd vande Zee met sijnen wreeden tand

 

Woedt meer, dan diemen oyt in d'heetste landen vant:

 

De Stier van t'groene land is schrickelic van hoornen,

 

Noch schrickelicker is de Zee-Stier te vertoornen:

 

Siet hier t'gheschulpte volck langhs aen haer vlacke strand

+ Neptunus God der zee, naect, ende blaulijvigh, heeft vele kinderen den drije-tand in de hand, rijdt op een Koetse, om dat de Zee naeckt, blau ende rijck van gedierten is vloeyet ende ebbet altijd bruyschet, ruyschet, ende baren drijvet, Oppian lib. [5 de Pisc.]

[fol. A5r]

 

Gelegert wijd end breed, uw' sinnelicke hand

 

End ooge rond om sendt. De Slecke van der velden

 

Bewoont haer klamme huys. Wat soude het doch gelden

 

By d'Horens van de Zee? wie sagh oyt sulck cieraet,

 

Wie sagh oyt sulck Corael, sulck Marmer, sulck Agaet?

 

Dit purpur, dit asuer gaen verr' dijn konst te boven,

 

O Schilder sinnen-rijck, dijn hand so hoogh te loven

 

Comt hier al veel te cort, dijn verwen noch pinceel

 

Sal desen schoonen glants niet treffen t'minste deel.

 

^aDe Veel-voet diemen seght van d'harde rotse-steenen

 

Wel thien-mael op een stond een ander verw t'ontleenen,

 

Noch d'oude Weyfeler Protëus wijd-vermaent

 

Om t'wisselen van sijn veranderlick gedaent,

 

Ia selfs de vrou Natuer schiep noyt yet so verscheyden

 

Van maecksel ofte verw geen beemden, geen weyden

 

Geen lust-hof oyt soo fraey met blommen getapijt:

 

De Lelie snee wit de goud-bloem schoon end blijd,

 

Den blauwen hyacint de lij'- verw van de Rosen,

 

Het lieflick purpur-rood daer mede d'Aengere blosen,

 

De Lisch van over zee, die s'Hemels boogh afmaelt,

 

De geele Violet wel grooten prijs behaelt,

 

Maer moeten al te gaer der Schelpen schoonheydt wijcken

 

Geen Tulipa sagh m'oyt hier by te vergelijcken,

 

Hoe vremd sy wese mocht door-adert end doorgloeyt,

 

Haer goude-laecken cleed de Lap rock, so gegroeyt,

 

De witte rood-gevlamt end watter is besonder

 

Ia blau so langh gewenscht, en heeft niet by dit wonder.

 

Hier siet ghy blincken t'Goud met Silver-draed vermenght,

 

Hier vindt ghy t'hemels blauw, hier t'wit met swart ghelenght,

 

Hier schijnt de Son haer rood, de Maen daer wit te gheven,

 

Hier glinstert een Sterr', op dese sietmen leven

 

De woeste water-plas, hier d'ebbe, daer den vloed,

 

D'wijl Son, Maen, Sterr' end Zee de Schelpen groeyen doet.

a Polypu, een veel-voetige visch, verandert sijne verwe na de plaetse, Plin. d. lib. 9 c. 29. Proteus een Zee God, mede Oceani, ende Thetidis sone, alle gedaenten aendoende, Hoeder der grooter Visschen ende zee Calveren. Virg. 4. Georg

[fol. A5v]

 

Dees meester-schilders, met den luyster uytgelesen,

 

Noch schenckens elck haer gift, de helle Sonne t'wesen,

 

de bleecke Maen den groey der Sterren sterk' in-vloed

 

Met d'ongetemde Zee de Visschen stedes voed.

 

Den draeyers fraye hand met sijne ronde spille

 

End scherp-geslepen stael, oft door sijn houten brille

 

Werckt konstelick nu t'rond, nu viercant nu t'ovael:

 

Maer hier ist al in een ja schoonder hondert mael

 

⁺Door s'Natuers cloecke hand int groot end cleyn geschapen.

 

Der menschen sinnen spits so vremd niet sal na-apen

 

End seldsaem van gestalt, dit's recht, dit slincks ghedraeyt,

 

Dit schijnt in een geleght, dit of t'waer saem genaeyt.

 

Dees schelp is langs gestreept dees over dweers gherecket,

 

Dees schijnt met pannendac met leyen dees bedecket.

 

Dit heeft een wijden hals dit eenen nauwen crop,

 

Dit is een langen toot, dit eenen ronden top

 

De Schilder om met vlijt het meesterschap te winnen

 

Gaet uyt sijn cluchtigh hooft end sijn konstrijcke sinnen

 

Nu eenen grooten Reus met een seer wreed gesicht,

 

⁺Nu eenen cleynen dwergh end eenigh drolligh wicht

 

Wtbootsen op een-doeck, end heeft so groot vermaken

 

Om den gehoornden Pan met sijn pinceel te raken,

 

Als t'minnelick gelaet van Vulcans schoone Vrou,

 

Ia t'schijnt dat t'leelic meer dan t'schoon behagen sou,

 

Is yvrigh om int cleyn sijn groote konst te toonen,

 

Scherpt sijn verstand daer op, d'oogh schijnt daer by te woonen:

 

Soo wil de groote God door sijn verscheyden werck

 

Dat elck sijn wijsheyd, end almogendheyd aenmerck.

 

D'een is cleyn, d'ander groot, d'een effen, d'ander tandigh,

 

D'een plat, end d'ander hol, d'een rouwe, d'ander handigh,

 

Dees is een gladden helm die eenen schild gelijck,

 

Die voert een scherp rapier, dees is van haecken rijck.

 

D'al-wijse vrou Natuer om voor geweld te wapen

 

⁺Dit witte Horenken, heeft constelick gaen rapen

 

Verscheyden stucxkens t'saem end tot een lijf gebracht.

+ By de Nature verstaet de wijsheyd ende macht Godes die allen dingen t'wesen geeft, ofte de eerste cracht van [Godt] in elck dingh geschapen.

+ Pan, God der Herderen , hoeder des Vees, boven een Mensche, onder een Geyte, met een gehoornt hooft
Venus, Godinne der liefden ende schoonheden, Vulcani huysvrouwe. Plin. d. lib. 9. c. 35. [Rondel de pis. testac. lib. 1. per tot.]

+ Cochlea Multipars.

[fol. A6r]

 

Gelijck m'in t'hoogh geberght door een verholen cracht ^a

 

Den harden marmer-steen veelvoudichlic door - adert

 

Van menigh duysent key' in een stuck siet vergadert:

 

Waer inne wonderlick somwijlen zijn gelijft^b

 

Veel Schelpkens schoon van verw', end met den steen verstijft,

 

Niet steenich, maer gelijck d'Omhelser van der Eerden ^c

 

Ons langhs sijn witten rug de selve siet aenveerden.

 

Als oock t'keyachtigh Land uyt sijne kele spout

 

Dees marmer Hoornkens schoon, met een borne coud

 

Aen d'oude Brietsche kust by de volck - rijcke mueren

 

Die des gehoornden Teems verglaesden stroom comt schueren.

 

Wie'n heeft oock niet ghesien in't vruchtbaer Zeeusche Rijck

 

(Mijn lieve Vaderland, waer met so menigh dijck

 

Ons vyand ende vriend Neptunus wort geboeyet

 

Int rouwe steen-geberght benedens dijcx ghegroeyet,

 

Dees Schelpen enckel steen, som half som heel volmaeckt,

 

Som toegesloten, som ter halver kant gheraeckt?

 

Die door een cleyn geweld van hare stede glijden,

 

End met een vremd gesicht s'liefhebbers oogh verblijden.

 

Dees Horens t'wilde volck gebruyckt tot een blasoen

 

Die hangen s'aen haer oor, dees slechte van fatsoen

 

Die rijgen s'aen een snoer, end Pater - noster - lesen

 

Haer sinneloos gebed, end op een kerf-stock vesen.^d

 

Die Schelp wort tot een mes aen eenen steen ghewet.^e

 

Dien Horen tot een priem in eben-hout geset.^f

 

Dees dragen s'om den hals voor eene goude keten.

 

^gDie siluer-witte Schelp wordt tot een kroes ghesleten.

 

^hIn t'rijck Chynasche Land, end ons ter hand ghebrocht,

 

Met goud constigh geviert, met loof-werck fraey bewrocht,

 

Om haren soeten dranck met vrolickheyd te drincken.

 

Ick hebber dick gesien den coelen wijn in schincken

 

End levend in sijn schuym opofferen met vreught

 

Aen meen'gen goeden vriend in matigheyd verheught,

a Alexander ab Alex, gen di. 5. c. 9.

b Cochlea Fossilis seu montana.

c [Ghemarmerde Horenkens in Engeland 15. mijlen van Londen binnens lans in een Fonteyne te vinden.
Volcomen steenen Schelpen inde Vilvoordsche grove steenen, die in Zeeland aende Dijcken teghen den slach des waters liggen, gegroeyt. Bellones de Piscib. lib. 2. c. 26.]

d Cochlea Fontana marmorata.

e Conchae Lapideae.

f Conchleae precatoriae

g Concha Bacchi.

h Linsch d.l. c. 84

[fol. A6v]

 

^aDoor s'Wijngaerds claren traen end roode bloed der eerden.

 

Dees gladde Horens zijn voor gancbaer geld in weerden

 

^bBy t'swarte volck dat wijd bewoont het rijcke land

 

Naest s'weerelds middelschot in grooter hitten brand.

 

^cDe schoonste worden daer gevisschet van de vrouwen,

 

Die haer langhs t'harde strand een weynigh t'zee vertrouwen

 

End scheppen in een korf het glinsterende sand,

 

Wt welcke sy met vlijt gaen lesen met der hand

 

Dees schelpkens hoogh geweerdt, zijn cleyn end veelderleye,

 

D'een mannekens geacht end d'ander wijfkens beye

 

Meest asch-grauw van coleur, doch dese zijn de best,

 

Des Conincx recht bewaert den Overst van t'gewest.

 

^dDit schoon ghemarmert huys wordt slechtelick bewoonet

 

^eVant cruypende gediert dat ons een hoofken toonet

 

Het Peerden-hooft gelijck dat sonder oogen siet,

 

End met twee horenkens sijn blinden wegh bespiet.

 

Dit blauwe slecken-huys rond end wijd van monde

 

^fHout wel een pinte nats is diep en glat van gronde

 

^gWiert eertijds veel gebruyckt tot een reyn oly-vat

 

Der ouder Lampen vorm schijnt daer van eerst gevat.

 

De Meyr-mans half-gheschubt, met desen crommen Horen

 

^hHaer yselick gehuyl den menschen lieten hooren

 

Int Lissebonsche hol doen het Romains geweld

 

End schepter in de hand Tiberij was gesteld.

 

Het was, misschien, t'gesangh end hoogh-getoonde lieden,

 

Het bevende geluyd oft oude jaer-getijden,

 

Die de gecroonde schaer, de Priesters van de Zee

 

Met haer luyd-heesche keel daer songen twee end twee:

 

Gelijck men daer van siet een cort begrijp gesloten

 

ⁱOp desen Musijck-hoorn gestellet op de noten.

 

De Godin die met recht haer oogen heeft verblind,

 

Want s'ongestadichlick sick keeret met den wind,

a Cochleae Angolae, sive Congo.

b Angolas geld.

c Idem int beschrijven der Coninckrijcken van Angola ende Congo.

d Cochlea opercularis hortensis.

e De Slecken hoofden de horenkens in gehaelt, het Peerdshoofd heel gelijck.

f Cochlea olearia Rotunda.

g Plin. lib. 32 c. 11.
Tritones, Meyrmans ende Zeegoden, soo de Poeten verdichten op Kinckhorens blasende, beduyden de Zeemonstren ende t'luyde geruysch der baren.
Idem l. 9. c. 5.

h Buccinum

i Buccinum, Musicum.

[fol. A7r]

 

^aHaest yemand hoogh verheft haest weerom werpt te neder,

 

Drijft in dees platte Schelp in zee gins ende weder.

 

^bVermelde nu mijn Dicht, dewijl het dy gedenckt,

 

^cWat Thetis witten arm voor schoone schelpe schenckt

 

Waer het gevlamt Gespan uyt t'bracke water rijset

 

Waer't in sijn sachten stal sijn claerheyd weer verlijset,

 

Waert met sijn heeten toom des middaeghs overrent,

 

Want daer de VVater vooght sijn rijckste giften sent:

 

Maer onse Noordsche zee end Nederlandsche kusten

 

Sijn t'arm van sulcke waer' end slacht om hier te lusten.

 

Wil op dijn dunne riet verstouten dijn gesangh,

 

End s'Heeren heerlic werck verbreyden in het langh.

 

^dDe Perle-moeder rijck met t'silver cleed behangen

 

^eGaet s'hemels coele dau in haer wit huys ontfangen

 

End swangert t'harer tijt ons d'edel Perle baert,

 

Die groot is ende schoon oft cleyn end slecht van aerd

 

Na maet end suyverheyd van s'hemels perlen vochtigh,

 

Die in haer beene een neersygen s'morgens lochtich.

 

Niet anders dan gelijck het lanck-gemuylde beest

 

^fVan t'Ioodsche volck gehaet, van d'Eliphant ghevreest

 

In sijn ongansigh vleesch veel witte saeykens voeyet

 

Van quaed end slijmigh vocht door t'heele lijf gegroyet.

 

So werdet wonderlick door desen Visch verspreydt

 

Dit Perlen vruchtbaer zaed end metter tijd bereydt

 

Door s hemels milde cracht om een claer licht te geven,

 

Is van haer selven weeck eers' uyt diep wert geheven

 

Maer sick verhardt so haest haer silver-witte schael

 

De warme locht gevoelt, oft Sons vergulde strael

 

Haer sachte lijf beschijnt. De moeder is sorghvuldigh

 

Voor hare teere vrucht end somtijds ongeduldigh

 

Nijpt haer scherp decksel toe, snijdt af des roovers hand.

 

So raeckt de loose dief sijns toedoens wel ter schand,

 

End wort van sijne straf rechtveerdiglick gevonden,

 

^gBehalven dat hy wordt van t'zee-gediert verslonden.

 

De blixem sluyt de schelp', end den visch vasten doet,

 

Dan teerts' op hare draght: de donder onverhoet

 

Verschricks', end doettet veel uyt grooter angst misvallen

a Concha Porrecta, Fortunae dicta.

b Verhael van de voornaemste Schelpen ende Horens aen de Oost, Zuyd ende VVest Zee gevonden.

c Thetis, dochter van Chiron, Oceani huysvrouwe is hier de Zee

d Concha Margaritifera. Nacre de Perles.

e Idem lib. 9 c. 35. Rondel lib. c. 51 de pisc.

f Gelijckenis van een versaeydt ende ongantsch Vercken.

g Linschot d lib cap. 48 Plin. d. loco.

[fol. A7v]

 

Waer van men d'aldercleynst' en t'Peerlen-zaed siet vallen.

 

Ia worden altemet, terwijls' in barens nood

 

Van hare Perlen zijn, door t'hard onweer gedood

 

Maar d'Ader van de warmt de Vader van het leven,

 

⁺De ziele van t'groot Al, dat alles licht moet geven,

 

Des Hemels claerste torts, de post die sonder rust

 

Het ronde perck omrent end nimmermeer en rust,

 

De vlamme-drager Son, die met sijn blonde haren

 

Het woeste Meyr begord, end t'vochte land doet baren

 

Des moeders hert verheught, maer maeckt haer kinders geel.

 

Als t'lichaem van den mensch, de witste vindt men veel

 

⁺Diep onder t'peerse cleed Oceani versteken,

 

Daer s'weerelds groote keers niet wel en can doorbreken.

 

Het andere helle Licht des Hemels tweede eer,

 

⁺Gewissen Almanach des Iaers der tijden leer,

 

D'heerschersse van de zee, die t'elcke maend verwandelt

 

Haer dobbelhoornich hooft end alle dinck verhandelt,

 

De Fackel lief-getal die s'aerdrijcx scheem verlicht.

 

Met sijn ontleede vier sijn werck hier med'uytricht,

 

End doet Schelp' en Visch met haer vrucht hoogh-gepresen

 

Nu nemen toe met hem nu afgaen in het wesen.

 

De Schelp wordt uyt den grond van duyckers opgehaelt,

 

Haer costlick ingewand in een dicht vat gedaelt,

 

End met scherp sout bestroeyt, het welck den Visch opetet

 

⁺End onder op den grond dit lieve pand vergetet.

 

Men legt s'oock in de Son die door haer heeten brand

 

De harde Schelp' op doet, end Perlen ons behand

 

Som luttel, somtijts veel tot thienmael twintich greynen

 

⁺In eene Schelpe, doch de schoonst zijn in de cleyne.

 

Sy werden wederom in stercken eeck verteert

 

Tot eenen claren dau: Gelijck ons heeft geleert

 

D'Egyptsche Coningin, die had van haer Voorsaten

 

Twee Perlen d'allerschoonst van t'Oosten nae-ghelaten

+ Van de Sonne ende hare crachten over Aerdrijc ende Zee.

+ Oceanus de wilde woeste Zee

+ Van de Mane, ende hare eygen schap

+ Linsch. d.l. c. 84.

+ Van Antonij ende Cleopatre Maeltijdt leest Plin. d. lib. 9. c. 35.

[fol. A8r]

 

Dees smalend op t'Bancket van haren Roomschen Pol

 

Op't costelickst bereydt, end van wellusten dol

 

Ginck wedden dat sy hem met een Mael soud verschulden

 

Meer weerdigh zijnde dan vijf hondert duysent gulden:

 

End heeft hem s'andren daeghs een Vrienden-mael ghestelt,

 

Ghevraghet zijnde waer cond blijven alle t'geld,

 

Heeft met het tweede recht in wijn-azijn gesoncken

 

D'een Perle van haer oor den wedsman toe-gedroncken,

 

End met de slincker hand oock d'ander aengevat,

 

Want dese waren beyd so dier end hoogh geschat.

 

Sy werden hedensdaeghs den siecken ingegeven,

 

End rechtelick ghebruyckt tot nut van s'Menschen leven.

 

O costelicken schat, o Natuers wonder-werck,

 

Der grooter Vrouwen pracht, dijn eyghenschap ick merck,

 

Du word'st in't diepe Meyr van eenen visch geboren,

 

Maer d'hoogen hemel heeft dy tot sijn vriend verkoren:

 

Du word'st van s'Hemels nat ontfangen, dijnen vloed

 

Het glinstrigh Sonnenlicht end blonden cop aendoet,

 

Du leerst den Christen mensch na hooge te verlangen,

 

Sijn rechte Vaderland end niet aen d'aerd te hangen,

 

Daer hy in swaer ellend ende bitter tranen sweeft,

 

End eenen corten tijd in Pelgrims wijse leeft.

 

Du leerst den Christen mensch, met des Son-bloemmes pooghen,

 

De Goddelicke Son der g'rechtigheyd na ooghen,

 

In haer gesicht verblijen, op datse sijns ontferm,

 

End met haer heyl'ghen strael hem t'coude hert verwerm.

 

^aDie scherpgetaekten Horn vol rimpelen, van buyten

 

Asch-verwigh, binnen geel voor langh end scherp van snuyte,

 

^cMet eenen wendel-trap aen sijnen punt vergaert,

 

Ons d'allerschoonste verw' van alle verwen baert,

 

Het purpur hoogh-geacht by de Romainsche tyden

a Purpura five Pelgia. Burez.

c Plin. lib. 9 c. 36. ende seg.

[fol. A8v]

 

[Doe m'het bly purpur cleed t'gansch aerdrijck sach gebijden]

 

Der Over-hoofden draght, den Ridders selfs ontseyt,

 

Nu yegelick gemeyn ja bycans heel verleyt.

 

Dees edel verwe wordt uyt eenen Visch gewonnen

 

Die s'in dit tackigh slot vergadert t'saem geronnen

 

In t'binnenste des keels een bruyne Roos gelijck,

 

Die daer een pond af had was hondert croonen rijck.

 

^aDe Visscher gaet int diep sijn lange teene Vuycken.

 

Met s'Oesters lockigh aes daer inne neder duycken,

 

De gier'ge Purpur visch sijn dunne tonge reckt

 

Door d'enghgevlochten korf, end t'gretigh aes intreckt,

 

Maer wel versadicht blijft aen d'enghe teenen hangen

 

Met d'opgeswollen tongh end wort also gevangen

 

^bDoor sijne gulsigheyd: de groote werden eerst

 

Van haer gewapent huys beroovet, d'allerteerst

 

Vermorselt met de schelp het sap tot verw gehouden.

 

Der Consten moeder rijck, de Liefde by den ouden

 

Dit costelick geschenck heeft in het licht gebrocht

 

End t'eerst gebruyck van dien geluckighlic versocht,

 

^cNae dat de dapper Held met t'Leeuwen-vel becledet

 

Door sijne sware Knods de weereld had bevredet,

 

End allen mensch van cracht end overlast bevrijt

 

Heeft hy in eeren lang een Vliet-Godin gevrijt:

 

End was eens aen de Zee met sijnen hond ghetreden

 

^dD'welck siend' een purpur-visch in sijn scherp huys beneven

 

Aencruypen op een Clip heeft sijnen groven muyl

 

Door't knagen van den Visch met verw gemaket vuyl,

 

End sick terstond ghespoedt sijns Meesters lucht te volghen

 

Tot by sijn wreede Lief die stracx ghelijck vervolghen

 

Wt lust van dese verw haer Minnaer heeft gedreygt

 

Tot hem-waert niet te zijn nocht t'sijner liefd geneygt

 

Voor sy had sulcken rock ia schooner dan de lippen

 

Van desen sijnen Dog: dus heeft hy langs de Clippen

 

Dit purpur roode bloed doen soecken wijd end breed,

 

End sijn Vriendinne bly gebrocht t'gewenste cleed.

 

‘De tongh den Purpur-visch tot grooten nu te strecket,

 

End vanghet haer den cost, maer grooter quaed verwecket,’

a Oppian lib. 4 de Pis. Aelian. Hist. anim lib. 7. c. 34.

b Idem lib. 16 c. 1.

c Hercules naem aller stercker Helden.

d Iul. Pollux Onomast. lib. 1.c.

[fol. B1r]

 

Veroorsaeckt haer verderf en brengts'in swaren nood,

 

Want s'om de purpur-verw alleenlick wort ghedood:

 

Also des menschen tongh ten goede recht ghebruycket

 

Veel schoone gaven baert, veel schatten rijck ontluycket,

 

Maer t'schendigh achterclap, end laster-rijcken mond

 

Brengt meen'gen mensch in nood, end sijnen Meester wond

 

Onmenschelicke mensch die uyt geslacht der menschen

 

De goey gemeenschap banst, end met dijn Godtloos wenschen

 

Den tammen mensch gelijck den wilden Woudthers maeckst,

 

Die vyand alles vreeds der vrienden vrienschap laeckst⁺

 

Ten is dy niet van nood het Godlick werck te lesen

 

Van Aristonis soon, des Schrijvers hoogh-geresen

 

Wien m'in sijn kindsche wiegh de biekens storten sach

 

Den honigh op de tongh: oft t'boeck van dieme mach

 

Om sijne rijcke tael en pen vol honigh-vlieten

 

Met goeden reden wel de Roomsche bye hieten,

 

Daer dese t'groote goed des waren vriendschaps melt,

 

Die sijn gemeynen Staet op goede Wetten stelt,

 

Maer com' hier ende siet aen dese stomme visschen,

 

Hoe goed end soet het is dat d'een hand d'ander wisschen

 

De Purpurs haer gemeynt versamelen by een,

 

End tot haer winter-plaets gaen stichten in't. gemeen

 

Een wel-geschicte Stad daer sy haer jongskens baren.

 

Ghelijck de Byen reyn des somers gaen vergaren

 

Voor den benauden tijd end hare jongskens teer,

 

In een gevochten hoed der blommen soete smeer,

 

End tot gemeen behoeft in hare cel'kens sparen:

 

So gaen dees viskens oock veel moschs end wiers bewaren

 

Elck in sijn eygen schuer end sterck-gewapent schot,

 

Niet yder voor hem selfs maer tot ghemeen ghenot,

 

^a Het welck sy inden nood des couden Winters vinden

 

End deelen rond-om wt aen haer ghetrouwe vrinden.

 

Min noch meer dan of't waer' een vriendelijc bancket

 

Welck yder op sijn beurt gheeft na der vrienden wedt,

 

Op dat so d'onderling ghemeenschap werd gevoedet

 

Gae menschen-haters vies, gae Tïmon half verwoedet

 

Die liever laegst en sturft, dan dynes naesten hand

+ Van Platonis de Republica, ende Ciceronia de Amicitia.

a Timon Misanthropus, om syne onaerdighe schouwigheydt ghenoemt, van een Boom vallende brac t'been, stierf liever dan hy om hulpe soude geropen hebben.

[fol. B1v]

 

[Tot dijn hulp hadst begheert: wassch' af dijn vuyle schand]

 

In d'Oceanischen vloed, end leere hier dat t'leven

 

Dy niet voor dy, maer voor dijn naesten is ghegeven.

 

Ghy die na d'Eeren croon met grooten yver jaegt

 

‘Doch midden op den wegh schier moedeloos vertsaegt,

 

Ghedenckt dat d'edel Eer de purpur verwe slachtet,

 

Die uyt de scherpe keel der visschen wordt becrachtet,

 

Wt t'herte van de Zee, wt een ghesteeckelt huys,

 

Al waer s'ontfangen wordt van enck'len schuym end bruys:

 

Soo staet der eeren krans dien die ten eynde loopen,

 

Door arbeyd ende moeyt, door sweet end bloed te coopen.’

 

⁺Tast aen vry sonder schroom dit groot acht voetigh

 

Met sijn twee tangen scherp end dobbelen Panssier

 

⁺Der Slanghen teghen-gift, dat t'hooft by syne mage,

 

Der ooghen wacker licht in't midden van t'lijf drage:

 

Dat s'Winters sick begraeft, end met den Lenten tijd

 

Den oever weer besoeckt, end gaet met grooten vlijdt,

 

Den daghelijckschen cost in d'wtghehoolde clippen

 

Daer't syne wooningh heeft, ergh listelijck beclippen.

 

De plaetse sijns gheboorts is hem so liefghetal

 

Dat hyse nimmermeer veranderen en sal:

 

⁺De durpel van sijn huys slijdt sijn gheheel leven,

 

Ia wesend' altemet daer henen wt ghedreven

 

Door s'Visschers wreeden boom, terstond daer wederkeert,

 

Gheen ander Vader-land noch herbergh' en begeert,

 

T'is sijn wieg' end sijn graf sijn leven end sijn sterven.

 

So t'onvernufte rot haer soete vaders-erven

 

‘Met sulcken yver lieft, so vierighlijck na-jaeght,

 

Ist wonder dat de mensch die't hooft om hooge draegt

 

Sijn lieven Vader-land daer in hy is gheboren

 

So hertelijck bemint, end houdet wtvercoren?

 

Ist wonder dat de mensch sich sonderlinck mis handt

 

Verr' wt sijn eygen huys end hof te zijn verbant,

 

Door wreede Tyranny sijns Vaders heerd te derven,

 

End steeds in ballingschap gins ende weer te swerven?

 

Ist wonder dat de mensch met allen will' end macht

 

In synes moeders schoot sick weer te brengen tracht?

+ Plin d. lib. 9.31
Gesn. lib. 4. Hist. Pisc.

+ Cancer sive Astacus Homar.

+ Oppian.li. 1. elian lib. 8. c. 23. Hist. Anim.

[fol. B2r]

 

Met een gherechten toorn in sijn ghemoed verbolget

 

Sijn wreeden vyand weer te vier end sweerd vervolget?

 

Het harde Slaefsche jock, end s'dienbaerheyds gareel

 

Van synen halse schudt? sick stelt in sijn gheheel?’

 

Dit aerselende volck door t'wilde Meyr verdwalet

 

Haer scherpe-tandigh heyr somtijds te samen halet,

 

End wt ghemeener hand een vetter weyde soeckt,

 

Elck een in sijn ghelid ten weghe sick verkloeckt:

 

Maer t'Leger is so sterck van volck, so dick van leden

 

Die over t'vochte zand in goeder orden treden,

 

Dat d'enghde van de Zee haer brede vleugels weert,

 

Die niet verswelghen can maer weer te rugghe keert,

 

So datmen d'effen baen haer heyrtochts kan nasporen.

 

Ghelijck der Cranen vlucht die van de heete Moren,⁺

 

Oft Strymons coelen vliet, met haer land-vluchtigh rot

 

De hooghe locht door-snijt, end s'Arends wreede slot

 

Atlantis grysen cop met stille becken vliedet,⁺

 

In goeder ordeningh bequamen wind bespiedet,

 

End t'cort weerloos gheslacht der Dwerghen gheeft bestand

 

Wanneer t'storm-windigh weer door t'hoogh-gherughde land

 

Met eene teghen-buy de voor-tocht comt bestoken,

 

Haers snelle-treckend' heyrs slach-orden wort gebroken

 

De reyse wort gestaect de hoop-man d'aftocht blaest,⁺

 

End elc sijns ondancks sie stracks weer te rugge haest.

 

Wie soude t'cloec verstand des wysen Creefts vermellen,

 

End synen loosen vond te recht voor ooghen stellen,

 

Hoe hy sijn lecker aes met erghen-liste vindt,

 

End niet verwondert zijn hoe t'grof dier sulcks versint?

 

De Oester t'vaste dack van sijn verglaesde schalen

 

Te locht-waert opent om haer voetsel in te halen,

 

De schalcken Creeft dat siend' haest een cleyn keyken bringht ⁺

 

End met sijn cromme schaer in d'open schelpe sinckt

 

De Oester metter veert haer scherpe decksel dalet

 

Maer eylaes! te vergeefs de harde schelp toemalet,

 

Het steenken haer beclemt end tusschen beyden sluydt,

 

Dus blijft haer bloote lijf in den blyden Creeft tot buydt.

 

Niet andere dan gelijc een Crijgs-held cloec van zinnen

 

Een hoog-gevesten Borg of stercke Stad gaet winnen,

 

Mids hy een voeder hout soft ander stijf belet

+ Strimon, vliet in Thracien daer vele Cranen geduyrende de hitte haer houden

+ Atlas, hogen berg in mauritanien daer vele Arenden nestelen.

+ De Pygmei, dwergen ofte naenkens worden gesegt tegen de Cranen te vechten.
Plin d.l. 10 c. 23.

+ Oppian l. 2. de pis.

[fol. B2v]

 

Behendich onder t'heck van d'open poorte set,

 

End voor den swaren val t'gevlochten yser schoret,

 

Vlugs met sijn moedig heyr ter Stede-waert inboret,

 

End synen Standard bly op d'hooghe mueren plant.

 

‘So raeckt wel groot gheweld door cloeck vernuft tot schand’

 

Maer siet hoe d'erghen Creeft somwylen wort betalet

 

⁺Door s'Veel-voedts oorloghs-treck, die listigh hem behalet

 

Daer hy aen d'holle rots neemt sijn onvrye rust,

 

Valt snel op d'harden rugh met eenen koenen lust,

 

End knelet hem wel vast met vele taye banden,

 

Hem d'adem-tocht verstopt door syne styve handen

 

So dat hy nu niet meer de locht intrecken noch

 

Wtgheven weder kan (de Visschen stedes doch

 

Door vrye wisselingh des adem-tochtes leven)

 

De Creeft aldus benart, wil sick te Zee-waert geven,

 

Maer tegen d'harde Clip wel vast benepen blijft,

 

Sick worstelende weert end groot geweld bedrijft,

 

Tot dat hy op het lest in sijne macht vercortet

 

Op't zand sijn heete wraeck, end moede leven stortet.

 

Als t'jonghe soghelinck wt s'lieven moeders borst

 

Het soete voetsel treckt end lavet synen dorst,

 

So suyght de Veel voet hier uyt t'crom verwelfsel gierigh

 

Den adem-loosen Visch: Als den Straet-schender vierigh

 

In't doncker onversiens wt eenen hoeck bespringht,

 

Den gast die overluyd het vrolijck deuntken singht

 

Des sorgheloosen wijns, end hem ter eerden vellet,

 

In s'doodes droeven stand den armen mensche stellet,

 

Om sijne rijcke bors end maeltijds blyde cleed

 

Te crygen t'synen will' end wreeden roof ghereed.

 

^aGhy siet op seecker oord dees stijf-gehuysde dieren

 

^bSo dapper ende snel langhs d'harden oever stieren

 

Haer veel-gevoete lijf dat d'alder vlugsten man

 

Selfs haer gheswinden loop niet achterhalen kan.

 

De Bootsman onversaeght heeft somtijds moeten bouwen

 

Op d'Indiaensche kust een dichte schandts van touwen

 

^cNu met een platten riem, nu met een scherpen cloet,

 

Op schild-wacht moeten staen, end wesend' op sijn hoed

+ Idem ibid.

a Arist lib. 4. Hist. anim. c. 2.
Plin d.lib. 9 c. 31.

b Hippeessive Hippeis.
Equites.

c Lins. Reys. c. 48.

[fol. B3r]

 

Dit sterck-gewapent volck cloeckmoediglijc bestryden

 

End van het scherp gevijt der Creeften sick bevryden.

 

Oock voor de Stekel-Crab, die groot en sterck van lijf

 

^aMet haeren scherpen rugh end twee voor-tengels stijf

 

^bEen vreselijcken strijd den Visschen gaet behanden,

 

Eers' haren ouden schild end half-versleten tanden

 

Afleght (want s'alle jaer in't groeyende saeysoen

 

Een nieuwen wapen rok end stercker aen moet doen)

 

Om haer schelp-loose lijf met voor raed te besorghen,

 

Het welc s'een wyle tijds houdt inden grond verborgen

 

Half leef-loos, sonder spijs end allen hinder vliedt,

 

Te wijl haer swanger lijf het oude cleed wtschiet,

 

End met een nieuwen roc haer bloote huyd omtrecket:

 

Is met den eersten teer end dunnekens bedecket,

 

Maer tot een harden schild in corten tijd verstijft,

 

Waer mede sy weerom het oud geweld bedrijft.

 

Ghelijck de Medecijn sijn krancken gaet bereden

 

So lang de heete coorts door-brant haer moede leden,

 

Te spenen haer van spijs tot dat de quade vocht

 

Welck in het dorre bloed een sulcke quale wrocht

 

By na verteert is end al-te-met ontvliedet,

 

Te nutten goede spijs dan wederom ghebiedet,

 

Op dat hen t'swacke lijf met nieuwe cracht versterck.

 

So gaet dees wyse Crab in hare kraem te werck,

 

End eerst met vochtigh zand haer crancke lijchaem voedet ⁺

 

Tot dat in t'nieuwe cleed haer oude cracht vergoedet.

 

Is tot des wijsheyds merck van d'heydens eer ghebracht

 

In d'Ephesiensche Kerck, de Vrouwe van de Iaght,

 

Het wijd-beroemde Beeld, om haren hals ghehangen.⁺

 

‘Com'ongerechtig mensch com, geef dy hier gevangen,

 

Legh af t'is immer tijd, der zonden oude cleed,

 

Laet al dijn boos bedrijf dy eenmael zijn verleedt,

 

Speen t'herte van het quaed, wil d'ouden mensch vernielen,

 

End hongere te recht na d'heylsaem spijs der zielen,

 

Met s'G'rechtigheyds panssier dijn naeckte borst becleed,

 

Met Waerheyd dy omgord', end tot den storm ghereed

 

De Helm der Saligheyd dijn crancken cop beschutte,’

a Oppian li. 1 AElian lib. 9. c. 43.

b Pagurus. Crampela ou Squaranchon.

+ Rondel lib. 18. 12.

+ Van Diana van Ephesen

[fol. B3v]

 

End s'Vredes styven schoen dijn gladde voeten stutte,

 

Grijp' aen t'weesnydend Sweerd van Godes heyligh Woord,

 

End met s'Ghelooves schild dijn slinck' arm sy gheschoort,

 

Om t'vierighe gheschut des boosen af te weeren.

 

^aMen siet ooc ergens waert dit Crabbeken verkeeren

 

^bTeer ende dun van schelp bysonder op den steert,

 

Dies het voor s'Zees gewiel end harden stoot verveert

 

Gaet in een leghe schelp sijn krancke lijf herberghen

 

End voor den swaren voet end grypend' hand verbergen.

 

Dit toegeeygent huys bewoont het sonder huyr,

 

Want hem is ingheruymt int door s'meesters laetste uyr,

 

Wel wetende dat t'recht de goederen verlaten

 

End meesterloos, hun gheeft dies' allereerst aenvaten.

 

In dees ontleende wiegh sijn teere kindsheyd slijt,

 

Leeft in een-selleken, als eenen Heremijt,

 

Maer groeyende te met van lichaem end verstande

 

Verhuyst in ruymer cluys, de keure van het strande.

 

Men heeftse meenighmael sien voeren wreeden strijd

 

Om een ghevonden schelp met steken ende ghebijdt,

 

Tot dat de swackste t'veld verlatende wee-moedigh

 

Van blooder schaemten vliet, end d'overwinner spoedigh

 

Het tege-teken plant end synes vromheyds loon

 

Behoudt t'verlaten huys van eene Purpur schoon,

 

Oft wtghestorven dack van Strombi hard gheslachte,

 

Oft daer vrouw Venus mede de Zee te cruysen plachte.

 

⁺Weerd der steen hoopen loos, der dooden wreede gast,

 

Wiens leven met de Maen steeds mindert ende wast,

 

Hoe dickwerf hebben wy al spelend met dijn toorne

 

Sien breken in 't gevecht dijn hard-getanden hoorne?

 

Hoe dickwerf hebben wy doen rennen gins end weer,

 

Nu voor nu achterwaert dijn nypende gheweer?

 

Wie heeft dijn beenen schild end averechtsche scharen

 

So konstelijck bepleckt met so verscheyden blaren?

 

Wat aerdigh Schilder heeft dijn aengheboren cleed

 

Met Marmer nu verciert met Iapsis nu becleedt,

 

Nu Camelot geverwt? wat Smit heeft dyne tanghen

 

Som glad, som scherp ghevormt, som met stijf hayr bevanghen?

 

‘Der menschen slimmen ganck end leven hy vertaelt,

 

Die op dijn krommen rugh de ronde Weereld maelt.

a Cancellus Bernarnd li hermite.

b Arist li. 5 c. 15 de ani. AElian. Hist. anim. lib. 7. c. 31.
Oppian d.l. 1 Rondel. de Piscib. l. 18. c. 11.

+ Van Venus Schip siet beneden in de Schelpen, [Nerna]

[fol. B4r]

 

Een Weereld vol ydelheyds, vol valscheyds, onghestadigh

 

Een Weereld vol nydigheyds, vol tweedraghts, onghenadigh,

 

Wiens doen van dag te dag van quaed tot erger keert,

 

Wiens schole claer bedrogh end leugentale leert,

 

^aWiens handel is verwert, end wandel slimme banen,

 

Wiens liefd' is maer een schijn, end wijsheyd enckel wanen,

 

Wiens schoonheyd is een roock, end gunste maer een bloem,

 

Wiens sterckt, is een broos riet, end eer een yd'len roem

 

Cort om des Weerelds eer, sterct, gunste schoonheyd, wijshyed,

 

Liefd, wandel, handel, school, end al t'doet datmen wijs seydt,

 

Zijn weerdigh hondertmael end hondert elcken dagh

 

Heracliti gheschrey, end Democriti lach.’

 

^bComt herwaerts aengheroldt het voet loos Yser Vercken

 

Oft Zee-castanie scherp, op syne schichten stercke,

 

Die in sijn dunne schelp dicht aen een zijn ghelijft,

 

Waer op't sijn ronde lijf snel over weghe drijft:

 

Dies vindtmense doorgaens de steeckels afghesleten.

 

Zijn binnen sonder vleeschs, vol saps, hier voortijds gh'eten

 

Tot s'tafels eerste recht: haer scherp-geprickelt huys

 

In twee gheclooven, end ghedaelt in't soute bruys

 

^cStracks weder t'samen trect end vast in een gelyvet

 

Sick wentelende frisch ter Zee waert henen dryvet.

 

O schepsel al te vremd, o wonderlijck ghediert,

 

De Stiermen wel-bedacht heeft na dijn konst gestiert

 

Sijn breed gevleugelt hout end voor de wervel winden

 

Met anckers trou versien, met cabels leeren binden.

 

Heeft na dijn wetenschap end dijn voorsichtigheyd

 

Sijn holl' end ledigh Schip met ballast swaer beleyt,

 

Voor't ommeslaen bewaert, voor't tuymelen behoedet,

 

Segh o weer-kondig Dier, hoe hebstu dit bevroedet?

 

Wat Sterren-kijcker loos, wat Almanach dy leert

 

Den swaren storm voorsien? end op de vochte eerd

 

Dijn stekels neer te slaen, end voor t'geweld der baren⁺

 

Dijn licht' end ronde lijf met keyckens te verswaren?

 

Als in't blom rijcke veld de honigh soecker vroed

 

Voor d'hoogher winden slach end somer-buyen vloed

 

Der cleynster steenkens een in sijn teer voetkens draget

a Heraclitus ende Democritus twee Philosophen, die beweende end dese belachede gestadiglijc d'ellende ongevallen ende ydelheden des Werelds Oppian li. 2. de pisc.
Plin. d.lib. 9 c. 35
Gesn d lib. c. 31.
Rondel. lib. 18 c. 29.

b Echinus sive Erinaceus marinus. Herisson, ou Castaigne de Mer.

c Elian lib. 9 c. 47.

+ Idem lib. 7. c. 32.

[fol. B4v]

 

[End sick door d'ydel locht sond'r eenigh hinder waget.]

 

‘Du leerst den vromen mensch sick wapenen met vlijt

 

In s'weerelds woeste zee voor cruys end harden strijd

 

Met een voorsichtigh hert, end een stand haftigh lyden,

 

Dat s'boosen storm hem niet van t'rechte pad doe glyden:

 

Dat hy den scherpen tand end hatelijck gheblaf

 

Des boosen laster monds, sal wijslijck keeren af

 

Mids wt een vreedsaem hert aen t'Eeren-schip te reeden,

 

End met oprechte deught sijn wandel te becleeden.’

 

Du thoonest dat du bist so wel van cloeck verstand

 

Als vant ghedaent ghelijck den Egel van het land,

 

In wiens verburghen hol veel gaten zijn te vinden

 

Na t'Oost, Zuyd, West end Noord, die't na de mond der winden

 

⁺‘Hitt' oft coud blasen sal toestoppet oft ontsluyt:’

 

Die in den rijcken Herfst sijn Winter-cost vry-buyt,

 

End synen heeckel-rugh, met menigh druyf vereeret,

 

⁺Den luyaerd wercken end den quist-goed sparen leeret.

 

Siet hoe die effen Schelp sick konstelijck vergaert

 

⁺Van beyde zyden t'saem, met haren mond gheschaert,

 

De schoone Sleutel-raecks, den Lick-steen van de vrouwen,

 

Die s'eertijds plegen veel tot sulck gebruyck te houwen,

 

Want s'op haer gladde lijf gheen vuyligheyd en lijdt,

 

Niet lichtelijck en breeckt, noch oock de kleeren slijdt.

 

Is t'Porceleyn ghelijck, door ghener handen den konste

 

Geplaestert noch gevormt, maer wt s'Naturen gonste

 

Den menschen toegheschickt end tot nut med-ghedeelt

 

Want t'stof daer van bereyt veel boose qualen heelt.

 

⁺Een vreselijck Tyran had door sijn wreede boden

 

T'out-mannen d'Edel Ieught in Griecken-land geboden

 

Maer t'snelle vluchtig Schip werd van dees Schelp ghekeert,

 

Dies is sy tot een danck vrou Venus toevereert.

 

O Schelp verloster trouw, wat geest heeft dy ghedreven

 

^aDoor sulck een wonderdaed te hoeden s'jonckheyds leven?

+ Plutarch de indust. anim.

+ Plin. lib. 32. c. 1.

+ Concha Veneris, Murex, Mutiano. Matriculus Ennio La Proce Laine.

+ Idem lib. 9. c. 15.

a Vant wonderlic Vischken, Echeneis ofte Remora, dat is beletsel ghenaemt Eolus eertijds Coninck der seven Eylanden na hem Eolia genaemt Schat-meester der winden gemaect, om dat hy in sijn land eerste seyl vinder, ende een weder-wys man was.

[fol. B5r]

 

Of voedstu t'cleyne Dier, dat ons des grooten Heers,

 

De groote macht alleen meer dan des stommen heyrs

 

Oneyndelijck ghecriel oogh-schynelijck doet blijcken?

 

Der winden strenge Vorst wt alle s'Weerelds wijcken

 

Vergadere te hoop sijn schrickelijck gheweld,

 

Laet s'ebben fellen stroom, oft vloeds gewiel versnelt

 

Met een ghemeene hand het snelle Schip becrachten,

 

Dat menig stercke Slaef met onbedwongen machten

 

Sijn langhe riemen bruyck', end na sijn adem hijgh'

 

Dat hem t'sweet overschud, dat hy stael' handen crijg',

 

So du dijn teere lijf slechts voor schips-steven vellest,

 

Oft achter aen het roer dijn effen schelpe stellest,

 

Het sal stracks stille staen, end sijn gheswinden vlucht

 

(Spijt Zees verwoeden storm, end bassen van de lucht,

 

Spijt Oosten-wind schud-clip, end Noorden-wind schip-breker,

 

Spijt Westen wind baer-storm, end Suyden-wind nat-leker,

 

Die yder hier om t'seerst sijn grammen moed wtstort

 

End t'schips wegh op een uyr een heele dag reys cort,

 

Spijt d'opgheblasen mond van alle wervel-winden)

 

Salt du op eenen bodt met dynen toom inbinden.

 

Ghelijck m'het Spaensche Paerd, welck d'heete spore vliedt,

 

End over t'effen veld den wind te voren schiet,

 

In sijne snelste vlucht met een ghebidt opschortet,⁺

 

End t'weder-spannigh hooft na eyghen will' incortet.

 

Oft als de stercke Droes eertijds den vollen loop

 

Van een vier-paerdigh krat cort op end over hoop

 

Door synen stouten erm cost dwinghen ende schutten.

 

Het Boots-volc heel verbaest door t'onversienig stutten

 

Den hoogh-gebulten schoot des wyden seyls wtviert,

 

Hijst op de breede fock, t'roer gins end weder swiert.

 

De golven peersigh-wit nu s'Hemels voute treffen,

 

End met haer hoogen rug het bevend' hout opheffen,

 

Nu storten steyl om leegh tot in der hellen poort,

 

De Zee met vele zeen bestoockt het hoogher-boord,

 

Der taeckelen ghehuyl, t'ghecrack der steyler masten,

 

T'getrommel van het den des spriets gebogen lasten,

 

End t'hard-neckigh gheroey met allen niet wtrecht,

 

Het Schip blijft even vast betoovert end ghehecht.

 

Niet anders dan als of de scherp-ghecromde haecken

+ Van desen stercken Campioen, Polydamas, siet Pausan

[fol. B5v]

 

[Van hondert anckers swaer met hare neusen staecken]

 

Thien voeten in den grond end t'schip strack hielden staen,

 

Soo dat het gins noch weer met vloed oft wind kan gaen.

 

Oft als een Eschenboom hoogh in de locht verheven,

 

Wiens wortel wtghespreydt sick na de Helle gheven

 

Het vyandigh ghetergh van den Noord-westen wind

 

Stevast in t Haeghsche-vosch bespottet end verwint.

 

⁺Seg o Schip-toveraer, t'sy du bewoonst de schelpen,

 

De langhe Pricke vist, oft dy sijn weetst te helpen

 

Met dyne vinnen scherp, oft dat ghy al ghelijck

 

Van form verscheyden zijt, van crachten even rijck:

 

Hoe derftu onbeschroomt dyn cleyne teere lenden

 

Sond'r eenigh meerder hulp-roeck'looselijcken wenden

 

Strack teghen't hard gheweld des Hemels, Lochts end Zees,

 

End meen'gen stercken arm? o Dierken sonder vrees,

 

In welcken hoeck dijns schelps weetstu soo fraey te berghen

 

Dit wonderbaer-geweyr, welck koenelijck dert tergen

 

Den vreselijcken Toorn van yder Element?

 

Wie heeft dees eygenschap in dijn weeck lijf gheprent?

 

Waer voedstu t'ancker dat soo haestelijck kan toomen

 

Der Schepen vlieg-getouw in d'allersnelste stroomen?

 

Waer haelstu t'werck-tuygh sterck, waer crijghstu dese macht,

 

Die alle wercken breeckt, end alle cracht vercracht?

 

De boote mensche soud' hier villicht mede spotten

 

Ten waer d'ervarenheyd, meestersse van de sotten,

 

Ons dese wonderdaed soo dickmael had verthoont,

 

²End dat dees groote cracht in een cleyn Vischken woont.

 

Hoe wel de cloeckste man niet recht en kan beseffen

 

^bDe groote heymeniss' end ware reden treffen

 

Die ons noch onbekent in haer beginsels blijft.

 

Aldus de Slaper rock des Hang'laers erm verstijft,

+ Van de bekende cracht deses onbekenden vischs Plin. d. c. 25.
Elian l. 2. c. 17.
Rondel lib. 15 c. 18.
Scalig . 218 exerc. contra carda Linsch. D.l.c. 48.

2 [Tropedo, Dormileuse, Visch de Roch gelick, verdooft de leden diese aenroert. Oppian l. 2. de pisc.
Van t'Serpent Basiliscus. Elian. de anim. lib. 2. c. 57.
Vande cracht des Magneet-steens, Lucret. lib. 6. de Nat. rer. Fracast. lib. de Sympath. et antyp. c.7 Pallas s'wijsheyds Godinne, maget, quam ghewapent wt Iupiters cop. Van de eygenschap des Zee Compas, Scal. adv. Card. exerc. 37. 102 et 131. Plin. lib. 37. c. 4. Ioach Cani. Medit. Hist. l. 4. c. 31]

b Verhael van sommige verholen wonder-wercken der natueren

[fol. B6r]

 

De wreede Basilisc. met sijn ghesichte doodet,

 

De Seyl-steen wonderbaer het Yser tot sick noodet,

 

Ia eenen ys'ren Rinck door desen steen verweckt

 

Een andren tot hem haelt, die oock een derden treckt,

 

De derd' een vierden vint, daer noch een vijfd' anhaket,

 

End ongheschakelt elck een ronde schakel maket

 

T'saem sonder lijm gelijmt, t'saem sonder knoop verknocht,

 

End sonder s'menschen werck een keten fraey ghewrocht.

 

Doet liegen t'cloeck vernuft welck voor een regel stellet

 

Dat t'swaer wt d'ydel locht sick na beneden vellet.

 

Men smelt' in eenen gheest so vele gheesten wijs

 

Als Pallas reyne borst opdt sooghd', end met haer spijs

 

Tot vollen ouderdom in hare school' opvoede,

 

Dat hy my, so hy can eens sekerlijck bevroede,

 

Hoe t'levend-dood Compas van den Seyl-steen geleert

 

Steeds na den Noorder-Pool sijn scherpe naelde keert:

 

Des Stiermans trouwe hulp om door d'asure vloeden

 

Sijn wagghelende Schip al blindelinghs te spoeden

 

Wt t'Oosten na het West, wt Zuyden na het Noord.

 

Hoe d'wonderbare macht des Seyl-steens wordt verstoort

 

Van t'heym'lijck tegen-weyr end ongetemde crachten

 

Des rijcken Diamants, als t'yser te vercrachten

 

In't midden is ghestelt, stracks elck om t'seerste vrijdt

 

D'een tegen d'ander vecht end s'and'ren liefd benijdt,

 

So dat sy geen van beyd' haers herten lust ghenieten.

 

Wordt hy met loock besmeert sijn deughd sal heel vernieten,

 

Tot dat hem t'bange hert weer sy met wijn ghelaest.⁺

 

Met dierghelijcke cracht is wonderlijck begaeft

 

Des hael'lers cromme telgh', om sekerlijc te ontdecken

 

De schatten die wt d'eerd de gier'ge menschen trecken.

 

Den grysen Ocëaen wt sijne soute kruyck

 

Door s'aerdrijcks dicke lijf met een verholen luyck

 

Der glas-Rivieren sprinck ghestadighlijck begietet⁺

 

Die elc haer claren stroom weer na haer vader schietet.

 

Het harde Steen-gebergt, welck door de wolcken hoog

 

Sijn groene cruyn verheft, doet ons het vremd vertoog⁺

 

Van Schelpen fraey gevormt, van visschen heel gelijcke,

 

Van Vorsschen na-ghebootst, die in sijn lenden rijcke,

+ Ibid. van de cracht des Geluc roedes om t'goud wijsen.

+ Ecclesias. c. 1.

+ Alexand. ab Alex. gen. dier. l. 6. c. 9

[fol. B6v]

 

De konsteners Natuer van alle eeuwen baert,

 

End tot haers Heeren lof in 't heymelijck bewaert

 

Sind een verwerden clomp in Weereld is verwandelt,

 

Oft sind de Sund-vloed t'Meyr met d'eerd dus heeft verhandelt.

 

Wie heeft doch oyt te recht dees wonderen verstaen,

 

End' al t'verburgen werck des natuers ondergaen?

 

Wie isser van verstand so waen wijs, so vermeten

 

Die Gods werck sonder God ten vollen af wil meten?

 

Wat denckstu sotte mensch met dyner zinnen boor

 

Des hooghsten daden al te gronden door end door?

 

Aengaende my, ick weet dat d'hoog-geleerde mannen

 

Met haer scherp-sinnig spits wel een'ge reden wannen

 

Wt al de wond'ren groot van t'schoon-vercierde Rond,

 

Maer hebben nimmer, die so vastelijck ghegrondt

 

Dat sy des menschen geeft van allen twyfel vryden:

 

Iae of zij't conden doen so moeten w'in't belyden

 

Van yder wonder-werc des grooten werck-mans eer,

 

Die elck sijn wercking geeft noch loven langs so meer;

 

‘End mercken rechte voord, dat de gheringste dinghen

 

Wel groote crachten voen: de crancke: stercke dwingen

 

End datter niet so cleyn noch so veracht en niet,

 

Waer door men altemet sick niet verachtert siet.

 

Gelijc dees trage Sleck den snelsten vaert der schepen

 

Met hare tonghe schort, end aerselincks kan slepen,

 

Also de wyse-Man (ist niet een cleyne saeck?)

 

Door sone soete tael end vriendelijcke spraeck

 

Den allerfelsten moed, end heetsten toorne swichtet:

 

De tonghe dickwils meer dan wapenen berichtet,

 

De tonghe t'steenen hert tot medelyden weckt

 

De tonghe t'wilde volck tot een Ghemeente treckt

 

Also de ionge-ieught, terwijl sy vlytig handelt

 

Der warer deuchden school, end d'eeren baen verwandelt,

 

In't midden hares loops wordt lichtelijck verkeert,

 

End van den rechten wegh (God betert) afgheweert.’

 

^aDit is Sint Iacobs Schelp, die als de strenge coude

 

Het water overwelft, end d'aerde doet verouden

 

Met meenigh gryse hayr: oft als de Sonnen-brand

 

De vette landen klieft, end Ceres geel'we hand

 

⁺In een maend s'Bouwers huys voor t'gantsche iaer besorghet,

a Pecten Coquile de S Iaques

+ Plin. d. lib. 33 et l. 2. c. 3, 7.
Rondel. l. 1. C. 11. de pisc. Ceres, Godinne der Landbouwinge by den Heydenen, om dat sy het land te besayen mayen ende brood te baecken leerde, den wilden menschen die cruyden ende Eyckelen aten.

[fol. B7r]

 

Haer kammigh huysken steeds in't hert des Zees verborghet,

 

Oft in een holle rots voorsichtighlijck versteeckt,

 

Daer d'opgeswollen stroom haer ruste niet en breeckt,

 

Noch hare lichte schilp langhs d'harden oever rollet,

 

Oft den Noord-oosten wind haer coude leger stollet.

 

Maer als de swanger Eerd haer boesem ruym ontsluyt

 

Den Hof met blommen fraey verjeught, t'veld met groen cruyd,

 

De boom met vruchtbaer sap begordt sijn bloemen

 

Waer van Pomona schoon na t'lieflijck fruyt vergaret

 

^cHaer calen Bruydegom Autumnus tot een gift,

 

Die baer-voets in de Pers triptrappend, t'soet vergift

 

Der Druyven steel sorgh sap tot een born doet leken,

 

Dan comt dees wyse Schelp haer hoestken boven steken,

 

Met eenen grooten lust na t'stille weder haeckt,

 

End op de slechte Zee haer slappe lijf vermaeckt.

 

Als een volck-rijcke Stad langh duyriglijk benouwet.

 

Door allerley geweld, door hongers nood verflouwet,

 

Ten lesten wordt verlost van s'Vyands wreede hand,

 

^dVan s'hongers scherpe sweerd, van sulcken droeven stand,

 

Stracks d'overbleven schaer haer stem om hooge ryset,

 

Den overwinner God met danckbaer herten pryset,

 

Beyd schamel ende rijck, eel, oneel, jonck end oud

 

Op't marckt-veld ringhs gewijs een blye reye houdt:

 

So dese Schelpen oock so saen de banghe win-teer

 

Na t'Noordsche Sembla schampt, end de ghestrenghe Wind-heer

 

Sijn snelle posten weer na t'coude Ysland sendt,

 

De Zee-vooght effens vloers sijn peerse koetse mendt,

 

Gaen in een groot ghetal met opghesloten schelen

 

Als dansende van vreught door t'sachte marmer spelen

 

Aldus de wyse-Man den tijd wel gade slaet,

 

‘Is nu de vreught in huys, de droef heyd buyten staet,

 

Die sal sijn bly ghemoed niet al te hoogh op halen,

 

Dees sijn bedruckte hert oock niet te leeghe dalen.’

 

So yemand syne hand voor dese schelpe biedt

 

Sluyt stracks haer platte huys, end haren vyand siet.

 

Der menschen tafel-vriend, de heerscher aller huysen,

 

Den onbeleefden gast die nimmer wil verhuysen,

c So hebben sy oock Pomona de Fruyt-Godinne, vrouwe van Autumnus (om dat in den Herfst de Boom vruchten rijp zijn verciert.

d Winter is den win teer, om dat hy t'gewin verteert, oft wind-heer om dat de wind alsdan heerschet.

[fol. B7v]

 

[Die s'nachts sijn weeldigh rijck in doncker hoecken houdt,]

 

⁺De vyand onser rust, het Coren-diefken stoudt

 

Ginck langhs den oever kant sijn radde lijf vermaken,

 

End snuffeld' om end om waer aen den kost te raken:

 

Vindt hier een leghe hut, daer een gesloten cell',

 

Hier dees half open Schelp daer't sijn teer baerd'ken snel

 

Heeft gretigh aengheset end muylken inghesteken,

 

Om met schijn scherpen tand de spijs daer wt te breken.

 

Maer siet, de Vanger wordt hier self ghevangen, hoe?

 

De Visch wort het gewaer, staet sijn dack-venster toe,

 

Grijpt d'openbaren dief, end op de plaetse doodet.

 

‘Leert, Geerne-gasten, leert, die veeltijds onghenoodet

 

In menigh rijcke huys om t'lecker slempen dringht,’

 

Dat sulcks u groot schand end schade mede bringht:

 

Ghy gulsigh Buyck, ghy Vraedt, ghy Drinck broer dit bedencket,

 

Die t'saem u ziel, u goed, end u ghesondheyd krencket.

 

^aDie Schelpen circkel-rond zijn al van eender aerd,

 

^bHoe wel dees wit, die swart, met silver die door-aert,

 

Dees schoon ghemarmert zijn: hoe wel die langhs de stranghen

 

Int zand verspreydet zijn, die aen steen rotsen hangen,

 

Dees in't slijck, die in't wier haer somer-legher houdt.

 

Doch sy haer altegaer verberghen voor de coud,

 

Gelijck sint Iacobs Schelp, so lang de Noorde-winden

 

Met een ghelasen boey de snelle vlieten binden,

 

Maer wederom so saen als de vergramde Zee

 

Door een Suyder coelt ghestellet is in vree,

 

Stracks langs den marmer-vloer haer ronde Schelp wtrusten,

 

End in den Sonnen schijn het coude lijf verlusten.

 

Gelijck een jonge Bruyd met hare Maeghden schoon

 

Al pronckend' henen treedt nae haren fraeyen throon,

 

End als d'roode Roos met s'hemels nadt bedouwet

 

Na d'herten Sonnen-strael des middaghs haer ontvouwet:

 

Dees Vischkens even eens haer schelen open doen

 

End met den sachten wind na boven waert sick spoe'n

 

D'een schelpe plat in Zee, end d'ander opgheheven

 

In plaetse van een seyl, die haer van vers siet sweven

+ De Muys om haren leckeren honger van dese Schelpe ghevangen.

a Elian l. 14. C. 12. den ani.

b Chamae sive Hiatulae

[fol. B8r]

 

Langhs t'Cristalynen veld, een vlote meent te sien

 

Van menigh duysent schip die voor hem henen vlie'n.

 

Gelijck men onlangs sagh veel duysent seylen trecken

 

Na t'vette Vlaenderland, end d'heele Zee bedecken

 

Met snel voord-vliegend' hout, dat in sijn lenden draegt

 

So men ghy dapper held end Crijgs-man onvertsaegt,

 

Begeerigh, met geweld het Spaensche jock te breken,

 

Het Vaderland te vryen, haers Vaders dood te wreken,

 

End met ghemeyner hand het wreed Marraensch ghespuys.

 

Ov'r het Pyreensch gheberght te jagen weer na huys:

 

Op dat d'In-heemschen Crijgh met de Crijgh-stichters eynde,

 

End God van boven ons een goeden vrede seynde,

 

Dat t'arme Nederland niet eeuwichlijck en blijf

 

Der vremdelingen roof, vecht-school' end tijd-verdrijf,

 

Noch t'bloed des Ambacht-Mans, end sweet der Acker-lieden,

 

Den Ruyter oyt tot spijs, tot voeder t'Peerd gedieden

 

^aBeschout dien krommen Schild van t'allertraegste beest,

 

^bDat altijds blijft in huys, reyst nochtans allermeest,

 

Van t'land in't water daelt wt t'water weet te landen

 

So crachtigh van ghebit, hoe wel berooft van tanden

 

Dat het een harde Schilp, jae steen tot stof verbrijst.

 

Men vindtse daer de Son wt haer slaep-camer rijst

 

Die met haer ronden rugh een heele hutte decken,

 

End op het roode Meyr een ruyme schuyte strecken,

 

Den Visscher Arabiaen: oncostelijck ghebouw

 

Voor s'Hemels swaren storm end waters slach getrou

 

Veel stercker dan by ons de vrecke Coopman styvet

 

Een Schip van menigh boom, end sick te Zee-waert dryvet

 

Om wt een vremd ghewest sijn coopmanschappen dier

 

Te brengen in het land: Veel dichter dan men hier

 

Den Schalien-decker stout van hondert duysent leyen

 

Het scharp-gebulte dack siet dichten en paveyen

 

Neptunus grauw gheslacht die langhs de soute kusten

 

Meer op den scherpen boord dan een sacht bedde rusten

 

Dit sterck-ghehuysde Dier behendighlijck verrast

 

Daer't door den stille vloed met sijn rond huysken plast:

a Arist. lib. 8 c. 2 de anim. Plin lib. 6. c. 12 et 24. l. 9. c. 10.
Elian Hist. Anim. l. 16. c. 17.

b Testudo Marina. Tortue de Mer.

[fol. B8v]

 

⁺ Vlughs duykelend' in Zee sijn breede schelp omkeeret,

 

De schild pad spille beent, end worstelend' haer weeret

 

Door 't snel-ghetuymel grijs om haren ronden schild

 

Te beuren weer om hoogh: eylaes! het vele schilt,

 

Want s'in des visschers boot met bylen wort geslachtet.

 

Waer in sy haers gelijc de land-Schilpadde slachtet,

 

Welck in het groene dal de jonghe Herder vindt,

 

Die in't oubolligh dier verwondert, het begint

 

Te wentelen rond om, end sijn ghepleckten rugghe

 

Ter aerden neder worpt, t'ghedierte traegh end lugge

 

Na het verlooren land met aller crachten treckt,

 

Buyght syne styve knyen end traghe voeten reckt

 

Doch alles te vergheefs, slechts d'ydel locht gheraket,

 

End met sijn moeylijck werck des Schapers oogh vermaket.

 

Oock spelend' op het ruym met haren rug om hoogh,

 

Der Sonnen heeten strael verbrandts' end maecktse droogh,

 

Dan moeten sy gestaeg haers ondancks boven dryven,

 

End in des visschers macht end scherpe haken blyven.

 

Haer afghecapte hooft niet lichtelijck en sterft

 

End houdet sijn ghesicht, indien haer yemand derft

 

Voor d'opghesperden beck de bloote hand wtstrecken

 

Sal s'om het fel ghebijt wel haest te rugghe trecken.

 

⁺Der oogen hellen glants wierdt voortijds veel gheacht

 

End als een rijcke Perl' in baggen schoon ghewracht,

 

Tot costelijck cieraet van t'Edel vrou-gheslachte,

 

Die m'haer tot eene gift den eersten morghen brachte.

 

Stout Borger van de zee, traeg Pelgrim van der eerd,

 

Der menschen oude vriend, du leerst dat eyghen heerd

 

Is goud end silver weerd: du leerst de deugh-saem vrouwen

 

Te blyven steeds in huys, end haren vloer te trouwen.

 

^a De Beelden-snyder vroed dat eertijds heeft vermeldt

 

Die onder haren voedt had dynen schild ghestelt.

 

^bHoe? soud' ick desen Schild met d'Ossen-huyd bedecket

 

Die schynet heel end al daer over heen gherecket,

 

Vergeten in mijn Dicht? het voor-beeld van de Luyt

 

Die menigh droeve hert verquickt met soet gheluyd?

 

Het was van desen Schild dat d'Hemels-bode moedig

+ Oppian. l. 5. de pis.

+ Elian lib. 4. c. 18.

a [Phydias schilderde Venus met een Schildpadde onder de voeten.
Plutarch. Li. de Iside.]

b Testudo Mercurialis. Tortüe Mercuriale

[fol. C1r]

 

Met sijn ghewieckten hoed end sijn hiel-vleugels spoedigh,

 

End twee-gheslangde roed, het lieffelijck ghebeent

 

End allereerst vorm van sijn Lier heeft ontleent.

 

^aDoen d'water-rijcke Nyl met sijne natte ermen

 

T'Egyptsche dorstig land jaer-tydigh had ontfermen,

 

End met een vruchtbaer slijm wijd ende breed bedauwt,

 

End in sijn oude cleed sijn lichaem weer benauwt,

 

Ginck Mayae sone sick door t'vochte veld vermaken,

 

End met sijn gulden staf so hier so daer aenraken

 

^bT'ghedierte door den nood des hooghen vloeds versmacht,

 

Maer heeft op dese Schelp voornamelijck gheacht:

 

Wien van den gier'gen tijd de huys-heer was gesleten,

 

End t'binnen-lijf gheheel tot op drie sen'wen gh'eten,

 

Die door de warme locht end Sonnen-strael verstijft

 

End effen wtghereckt, elck eene snare blijft.

 

Dit wtghestorven huys end sterck ghewelfden keller

 

Met sijn Slang-roed geroert gaf een geluyd veel heller

 

Dan in het hol gheberght end groen becleede dal,

 

Als haer de fluyter Pan lief lockt met droef gheschal,

 

Vrou Echo d'ouw Clappey die sonder tonghe spreket,

 

End maer het leste woord van sijn clagh-lied afbreket

 

Dies heeftse s'Hemels-Post genomen stracks tot hem,

 

End konstelijck ghepaert met syne soete stem

 

Het bevende gheclanck, van hare luyde snaren.

 

^cWaer med' hy t'wreed ghediert tot hem-waerts gaet vergaren

 

Des fellen Leeuws ghebrul, end s'Beyrs grim legghet neer,

 

Het wilde Swijn ontsteelt t'vernielende gheweer,

 

Den snellen Gryphioen cort-vleugelt sijne pennen,

 

End kan t'onnoosel Schaep den wreeden Wolf ghewennen,

 

De Bosschen booghen doet haer groen ghebladen cop

 

End locket neder-waert der hoogher Berghen t'sop.

 

^dDit Schepsel onvolmaeckt, inwoonder van de Clippen,

 

De Netele des Zees, op hare styve lippen

 

End over t'gladde lijf een schadelijcken brand

 

End heete cole draeght, die op de stoute hand

a Nylus, vermaerde Vliet door Egypten vloyende bevochticht alle jaers, het waterloose land.

b Mercurius, sone van Iupiter ende Maja, der Goden Tolck ende Bode, God der welsprekenheyd, met vleugels aen hooft ende voeten, een Slang-roede in de hand: om dat hy sijn volck goede wetten gaf, sijn gheest ende tonge veerdigh sijn welsprekendheyd crachtigh was.

c Echo, dat is den galm Pansvrijster om dat de stemme weerklinct als de Herders inde Bosschen ofte Bergen singen. Arist. l. 5. de anim. c. 16. et l. 8. c. 2. Plin. d. lib. c. 45.

d Vrtica Marina, Cnide. Hortie de Mer. Cul d'Asne.

[fol. C1v]

 

⁺[Een vier'ghe bleyn' ontsteeckt, als in de warm-moes hoven]

 

⁺Het cruyd'ken Roer-my-niet, een vier niet om verdoven

 

In sijn groen bladen voedt, oft als in't soute veld

 

⁺De Rupse van de zee, als die van d'eerd ghestelt,

 

Met jeukerigh vergift den ermen Visscher brandet,

 

So hy haer heete lijf oft langhen steert behandet:

 

Dees Netel'insghelijck des Visschers vyand hiet,

 

Want soos' een crommen hoeck oft scherpen aelger siet

 

Stracks eenen vuylen stanck wt hare tanden luchtet

 

Waer van t'ghevlimde volck met ylen henen vluchtet,

 

End s'Visschers hoop bedriegt. Dit plant ghedierte cleeft

 

Aen eene steyle Rots, oft somtijds liever sweeft

 

Mids onder t'vlotend wier daer d'onbedachte Visschen

 

Aen syne heete huyd haer schurfte lyven wisschen,

 

End vanget so sijn aes. Soo t'werdet achterhaelt

 

Verschietet syne verw', end rasch te gronde daelt.

 

⁺Men vindter veelerley, een soorte goed om t'eten

 

Van binnen groen van Visch end op de steert gespleten,

 

Een ander, op het hooft der Purpur schelpen aerdt

 

Wiens langh' end blinckend hayr een purpur verwe baert.

 

Als dit wanschapen Dier met quaed doen sich generet,

 

Door sijn fenynigh vier den scham'len Visch verteret,

 

End alles wat het roert met sijn vergift besmet:

 

Also de boose mensch ontsiet noch God noch Wet,

 

Maer in sijn vinnig hert steeds quade rancken smedet,

 

Met moeyt' end overlast d'onnosele vertredet,

 

End synen snooden aerd al sijn ghevolgh aensmeert,

 

^aDe vrome mensch maeckt vroom, de slimme hincken leert.

 

^bDe Swamme sietmen oock aen harde clippen groeyen

 

Haer holle bolle lijf met lecker Oesters voeyen,

 

De schelpkens die sy draeght aen haren sachten mond

 

Haer dierelijck verstand, end voedsel maken cond.

 

Ghelijck d'Oost-Ind'schen Boom in sijn beschaemde struycken

 

Een scherp gevoelen heef, ja oogen schijnt te bruycken:

 

Mids hy wt blooder schaemt', oft vrese voor t'geweld

 

Des scherp verstaelden bijls op sijn groen hout ghevelt

+ [Oppian li. 2.]

+ De Brandnetele.

+ [Vande Zeerupse Scolopendra.
Oppian. d. lib. 2.]

+ Rondel. l. 17. c. 15. de pisc.

a [Spongia & Spongeteres. Esponge & garde Esponge.]

b [Arist. d. l. 5. c. 16. de anim. Plin. lib. 9. c. 45. Van den beschaemden boom in't land Pudifetam, Scal. contra Card. exerc. 181. gheschiet om dat den Boom door s'menschen ofte beesten asem geraect wordt, oft dat hare wortelen door t'gaen beroeren ende t'samen trecken.
Lyns. Reysb. c. 61. schrijft het selve van een cruyd Herba Sentida, gevoelcruyd, van de Portugesen genaemt. Oppian. li. 5. de Pisc.]

[fol. C2r]

 

[Sijn armen na sick treckt, end tot een harnas maket,]

 

So haest de mensche slechts sijn teere stam ghenaket.

 

So sietmen dit ghediert, so saen het wordt ghewaer

 

Des Visschers wreede hand, ontvlieden het gevaer,

 

Sijn lichaem crimpen in end synen vyand myden,

 

‘Toont ons dat onghelijck is qualijck om te lijden.’

 

Dies wordtse met gheweld van haren stoel ghesnoeyt

 

End bloedet wt de wond, de wortel weder groeyt,

 

De dichst end sachst van hayr haelt m'wt de diepe wielen

 

Alwaer de Duycker stout om haer lijf te vernielen

 

Neer-sincket langs een coord de Sickel in d'een hand

 

In d'ander houdt een loot, end maeyt so t'diere pand

 

Waer voor sijn mede-maet stracks t'leven had betalet,

 

Van t'wreed ghediert verscheurt, oft in den grond ghedalet.

 

Haer onghevoelijck hayr, end lichaem sonder vleys

 

Wordt van de gramme Zee gheslagen meen'ghe reys,

 

‘Doch lijdt met goed gedult het swalpen van de baren,

 

Kan door sachtmoedigheyd voor t'scheuren sick bewaren,

 

Drinckt veel sout waters in: dus sal een vroom gemoed’⁺

 

Het suer met lijdsaemheyd verdragen wachtend t'soet:

 

Sy moet van haren Spie waerschouwingh steeds ontfanghen

 

Wanneer der eenigh aes aen haer vel is ghehangen,

 

Dan sluyts' haer leden toe, end wt een goed gheloof

 

Met haren Macker deelt den al-ghemeenen roof.

 

‘Ghy herten liefdeloos, daer in dees laetste daghen

 

Den hamer des Geloofs noyt eenmael wt kan jaghen

 

Een enckel vonck des liefds, daer s'Hemels Fackel noyt

 

Het hard-gevrosen Ys door synen strael ontdoyt,

 

Comt u verkleumde lijf op desen strand vermaken,

 

Oft vreest ghy dat u dit Plant-dier beschaemt sal maken?’

 

^aSiet met wat nauwe sorgh' end weder-liefde mint

 

^bDe Vinne van de Zee haer houwen trouwen vrind

 

Een Crabbeken heel teer, welck om sijn lijf te decken

 

Gaet in haer ruyme Schelp sick wyselijck vertrecken,

 

End cloecker dan hier voor de Cluysenaer bedenckt

 

Dat s'levens eensaemheid verdriet end angst aenbrengt

+ Plutarch lib. 16. de indust. anim. Elian lib. 8 c. 16. Hist. Anim.

a [Arist. l. 5. c. 1. Cicero 2. de nat. Deor. Oppian. d. l. 2. Elian. lib. 3. c. 29]

b Pinna et Pinnophylax.

[fol. C2v]

 

[Dus houden t'samen huys, en van een spyse leven,]

 

End leyden in't gemeen een stil end vrolijck leven,

 

D'huysvesting d'eene geest, voor t'eten d'ander sorght,

 

D'een Weerd, end d'ander Gast, d'een d'ander niet en borght:

 

Wanneer de Vinne comt by ongheluck te sterven,

 

Oft dat sy anders moet haer trouwen Wachter derven

 

So ist och armen, haest met alle beyd ghedaen

 

End sullen van ghebreck end droeffenis vergaen.

 

Ghelijck het jonge kind sijn knippe gaet wthanghen

 

Om nu een Vincke, nu een Pimpel-mees te vangen

 

End listiglijck daer in t'bedrieghlijck aesken brockt,

 

Den gier'gen honger stracks t'sorgloose Diefken lockt

 

In t'opgespannen slagh, maer wordet sijn bedrogen

 

End comt een lecker beet recht in den pot ghevlogen.

 

Oft als de schalcke Vos sijn oude rancken werckt,

 

Daer hy t'ghevedert volck te samen scholen merckt

 

Sick op den rugghe leght, end eyselijcken greynset

 

Den ergen slapaerd maect, end t'doode Vosken veynset,

 

Maer in sijn listigh hert het gretigh aes bespiedt:

 

De Voghel onbedacht sijn ouden Vyand siet

 

Ter eerden neer gestreckt, terstond daer henen trecket,

 

End t'dood ghemeende lijf met sijne clauwen decket,

 

Verpluct het roode hayr, maer wort wel haest betaelt,

 

Want t'Vosken metter vlucht opspringende behaelt

 

Sijn wel-besuerde proy, met sijn spot-vogels droelet,

 

End t'saem sijn grammen moet end heeten hongher coelet

 

Also dees loose Schelp wt d'holle Clip opstijght

 

Met haer getrouwen maet, end dus haer voetsel crijgt:

 

Sy stellet naer den wind haer silver Huysken open,

 

Daer meen'gen cleynen Visch terstond comt ingeslopen

 

Om haer teer bloote lijf te cryghen t'synen buyt

 

Maer de bespieder loos op sijne laghen uyt

 

Sijn herbergh siende vol van onghenoode gasten;

 

End merckend dat den roof is weerdigh aen te tasten

 

Gaet met een cleyne neep vermanen synen Weerd

 

De val-deur toe te slaen, welck doende metter veerd

 

Vangt hys'end gaet den buyt met sijne macker delen.

 

‘Een voorbeeld dat d'een vriend den anderen sal helen,

 

End dat den eenen mensch des anderen hand begeert,

[fol. C3r]

 

D'een min brenght d'ander in: d'een hulp is d'ander weerd:

 

Dat sick de blinde man voorsichtighlijck versellet

 

Maer een die beter siet, de botte mensch sick stellet

 

Ghetrouwe vriend by hem die cloecker hers'nen heeft,

 

End sijn traegh doof verstand een wacker spore geeft.’

 

Ghy Konstenaers vermaert ghy Schilders die nae t'leven

 

^aDe mensch den heelen mensch op t'leven na kont geven,

 

Segt, hebt ghy niet ontleent u levendigh Pinceel

 

Daer't aen de steyle Rots noch leeft in sijn gheheel?

 

Daer't van de wilde zee in t'leven wordt ghehouwen,

 

End met een witte verw ghestadighlijck bedouwen?

 

Wie twijfelt dat de Zee door s'Hemels crachten leeft,

 

Die in haer peersen schoot haer Maen, end t'Sterre heeft,^b

 

Vijf voet by ons ghenaemt, het vremdst van onse stranden

 

So konstelijc gewrocht dat geen Matroosche handen

 

Op haer ghevleugelt huys, als AEolus te met⁺

 

Der winden breyden schort, end Nerëus sachte bed

 

Heel effen is ghespreydt, oyt sneden also rijcke

 

Is vleesich binnens lijfs end buytens eelts ghelijcke,

 

Welck is so gloedig heet dat wat het slechts aenraeckt

 

Van t'schubbigh zee-geslacht door syner hitten blaeckt.⁺

 

Gelijc de slimmen Creeft met steenkens sijn verrasschet

 

D'onnosel Oester schelp, de loose Sterre passet

 

Haer styven voedt in't hol van hare scherven blind,⁺

 

End also met ghemack haer naeckte lijf verslindt.

 

‘Dus wordt d'onnoselheyd aen allen oord verplucket

 

End van t'slim listigh volck ten onderen ghedrucket

 

De Duyf in simpelheyd, t'Serpent in loosheyd slacht.’

 

Siet die Zee-kliffen rond aen een lanck snoer ghebonden

 

Die op ons gulle strand oock somtijds zijn ghevonden,⁺

 

Wat Schepsel over-vremd, wat wonderlijcke Visch

 

Bewoont dit kunstigh huys? het levet voor ghewis

 

In vrouw Zees blauwen schoot, maer raeckend' op het hooghe

 

Wort door de soete locht end Sonnen-schijnsel drooge,

 

‘End aldaer t'leven laet. Al-even-eens de mensch

a Penicillus Maris Pinceau de Mer.

b Stella Marina. Estoïlle de Mer.

+ De Pisce Luna, Elian l. 15. c. 4. et Plin. lib. 9. c. 60.

+ Arist. lib. 5. c. 15.

+ Oppian. l. 2. Elian. l. 9. c. 22.

+ Lappa Marina

[fol. C3v]

 

Die in de warme Son der weelden sit na wensch

 

In deuchden haest verdor't, niet d'wijl de soute vloeden

 

Des harden teghen-spoeds sijn neder herte voeden.’

 

Wie'n soud niet zijn met recht verwondert, ia verweert

 

⁺Het krinckelen te sien van dien vier-voeten steert?

 

⁺Lanckwerpigh ende scherp, niet ongelijck den Slangen

 

Doch stekeligh end ruygh, sond'r hand-schoen quaed omvanghen

 

Op't hard ghebacken zand hem t'woelen niet begheeft

 

Tot hy in eynden raeckt, maer even wel noch leeft.

 

Gelijck het eerd-gewormt zijnd' over-mids ghesneden

 

Noch spertelt ende speelt in sijn verdeelde leden,

 

En d'Adder-slanghe noch haer fellen steert wtschiet

 

Na dat men t'boven-lijf van een ghecappet siet,

 

Haer vyand naer de dood noch dreygende verveeret

 

End haer wraec-gierigheid met haer in't graf verteeret.

 

Comt, als een Spainsch Galey, voor winde toegheroeyt.

 

^aIn een snelle Iacht die met hem is ghegroeyt

 

De Schipper wijd-versocht, de Stierman zee-bedreven,

 

⁺Die in sijn beene Schip slijdt sijn gheheele leven,

 

Der Schepen Leydsman trou, in wien hy sick verblijdt,

 

⁺End trotsich om den prijs met sneller seylen strijdt,

 

⁺Den wysen Ammirael, den Schim-man onvervaret,

 

Gheboren zee Piloot, der schelpen Vorst vermaret,

 

⁺Wiens lichaem is ghelijck t'veel-voetighe ghediert

 

Dat steeds na elcke plaets sijn wanckel-verw vertiert.

 

⁺De Schippers die in zee door d'ongheboorde paden

 

Sijn witte Schipken sien in't gryse marmer baden

 

In sulcken cloecken Maet sijn hertelijck vervreught

 

End hieten't wellekom met een ghesanck verheught:

 

Oock vinden sy se nu omhelsende t'Voorsteven,

 

Nu met haer teere Schelp het cromme Roer aencleven,

 

Ia schynender quantsuys onwillens aengheclampt

 

End voort gesleypt te zijn, maer doen een willig ampt,

 

T'by-wesen van het Schip is all'hun lust, end dege.

 

Gelijck m'een Vromen held (die na een groote seghe

 

Met eenen Lauwer-krans het weerdig hooft becroont

 

Op sijn seegh-wagen sick in heerlijckheyd verthoont)

 

Door sijn verloste Stad siet lustighlijck vermeyen,

 

End met een bly gheschal na d'hoogen Tempel leyen

+ Rondel. d.l. c. 15.

+ Stella Anguîpes. Estoille Piquante.

a Arist. lib. 9. c. 57.

+ Elian. lib. 2. c. 15.

+ Plin. lib. 9. c. 29

+ Oppian. l. 1. de pisc.

+ Bellon. d.l. 2 c. 25.

+ Nautilus, Nauplius Pompilus Natonnier Gal. Muscarolo. Ital.

[fol. C4r]

 

Van d'Heeren hoog-geducht, van d'Oude-lieden weerd,

 

Van d'onbedachte jeugt end Chrijs-volck onverveert:

 

Oft als de groote Heer der glad-gheschubde benden

 

Den Tuymeler camuys (die met sijn cromme lenden⁺

 

De woeste zee doorschiet veel snelder dan een schicht,

 

Der kind'ren minnaer trou, Arions Voer-man licht,

 

Die levend' altijds leeft, end in sijn wacker ooghen

 

Nacht noch dach slaep ontfanght) comt sijn snel lichaem booghen

 

Voor t'wind-voor-vliegend' hout, end vrijt den crommen boegh,

 

Die t' grijs-gemarmert veld door-voret als een ploegh.

 

So volghen mede na de wijt-ghelegen kusten,

 

Dees Schippers t'rijcke Schip, end sick daer in verlusten,

 

Tot dat het nu by na t'ghewenste land ghenaeckt

 

Stracks yder dan om t'seerst sijn Schipken henen maeckt

 

Wijd van t'ghehate land, end als wt eenen Kercker

 

Met Seyl en Riemen vlucht. Dient den vernuften mercker

 

Tot een ghewisse weet, dat hy nu scheept na t'land

 

End sijn gheladen Schip brenght in behouden hand,

 

Dat hy den grooten God end Heere der Heyrscharen

 

Die hem nu heeft verlost van d'yselijcke varen,

 

Bereyd' een danckbaer lied, end op den oeven nat

 

Hem offer d'eerste vrucht van sijn vercreghen schat.

 

Haer witte Schipken schijnt van tween te saem ghedichtet

 

Aen een ghetanden Kiel, doch is also ghestichtet

 

Door Natuers wyse hand, end kunstighlijck ghestijft

 

Met ribben buytens boords wel vast daer in ghelijft,

 

Om voor den harden storm end Schip-braeck te bevryden

 

T'Schip-schelpken bijster broos, end als een glas te myden.

 

Sijn steven is voor scherp, end t'achter-Casteel rond:

 

Het calme weder lockt hem wt den couden grond,

 

Gaet met sijn crommen Kiel de bracke golven clyven,

 

End door een dunne spuyt als een Pomp' wtdryven

 

Den ballast onbequaem die sijn teer Schuyt beswaert:

 

Steect twee lang' ermen op tot een Mast saem gepaert,

+ Tuymeler Dolphijn ofte Meyrswijn den snelste Visch der zee.
Arion, een constig Vedelaer, de schippers hem om sijn geld willende dooden spronc in zee, word van de Dolphyn, om sijn soet spelen, te lande ghevoert: schijnt een Fabel wt de geschiedenisse van den Propheet Ionas na ghebootst.

[fol. C4v]

 

Om daer aen tot een seyl een Vliesken dun te haken,

 

Met d'ander ermen roeyt de steert het roer gaet maken

 

Waer med' hy sijn Galey stiert eens-loefs na den wind.

 

So haest hy op de Reys yet schrickelijcks bevindt,

 

Oft s'vyands hinder comt sijn bloote lijf benauwen,

 

Des Kockmeuws wacker oogh, des Scholvers scherpe clauwen,

 

Oft s'Duyckers harden beck sijn spelend' huys bestormt,

 

Keert stracks den rugh om hoogh end een zee-Slecke vormt,

 

Cruypt weder in sijn Schelp', end daelt sijn Schipken onder.

 

O Zee-man vremd van aerd, o wonderlijckste wonder

 

Dat t'Middel-landsche Meyr wt haren blauwen schoot

 

Heeft immermeer verleent: de Schipper in den nood,

 

Terwyle Locht end Zee sijn enge Kerck-hof prangen,

 

Na dijn gheselschap heeft een hertelijck verlanghen,

 

Dijn blijde comste hem met clame Weer vereert.

 

Wie heeft dy dese weet, dit ambacht eerst gheleert?

 

Wat Caerte, welcke School dees seyl-const onderwesen?

 

Wat Sterre, wat Compas heeft dy den weg gewesen,

 

Door't onghebaende veld? voorwaer hy, die wt niet

 

Dijn onbeschofte lijf door sijns Almachts ghebied

 

Sond'r eenigh vorm oft beeld soo seldsaem heeft gheschapen,

 

Heeft in dijn weecken cop een voncksken laten slapen

 

Van redelijck verstand, end beeld'nis ingheprent

 

Van sijn voorsienigheyd, op dat ons sy bekend

 

Syn'r handen wonder werck end groote wijsheyd blijcke.

 

Dat t'sward Iavaensche Volck end de Chyneser rijcke

 

In-woonder schijnt te zijn van t'vette Nederland,

 

Dat meen'ghe schoone waer' end costelijcke pand

 

In heeter locht gegroeyt schijnt op ons land te wassen,

 

Dat m'wt Oost na het West, wt t'Noord na Suydsche plassen,

 

Door eenen blinden wegh snel sonder vleugels vlieght:

 

Dat d'onversaechden mensch gestadighlijck gewieght

 

Langhs t'veel-ghebulte lijf Neptuni vaerdigh glydet

 

Met sijn seyl-voerend' huys end stoutelijc doorsnydet

 

Soo meen'ger baten hell', end terght de bleecke dood:

[fol. C5r]

 

Cort dat het ronde crijdt end s'Wereld ruymen schoot

 

Is een Tuyn sonder Haegh, een Acker sonder Palen

 

Waer elck van alle vrucht sijn gadingh wt mach halen

 

Dat weten wy dy danck, o Schipper hoog van moed,

 

T'sy Typhis wijd-beroemt, oft AEsons edel bloed,⁺

 

Oft Daedalus gheleert door't roeckeloos betrouwen⁺

 

Van sijn verdroncken Soon, een vlottend' huys te bouwen

 

Heeft allereerst bestaen, end s'Zees onstuymigheyd

 

End dolhyed van den wind te breydelen bereydt:

 

Hy sy dan mensch geweest oft yemand van hier boven

 

Ter aerden neer ghedaelt end onder ons gheschoven,

 

Hy mach voorwaer wel stout ja roeck'loos zijn geacht,

 

Dat hy dijn aerdigh werck so fijnkens heeft betracht

 

End na sijn scherp vernuft van dynen cloecken handel

 

Ghenomen t'eerste beeld, om synen stouten wandel

 

Drooghs voedts door t'holle Meyr te nemen onbeschroomt,

 

Heeft dijn kunst na-gebootst, end stoutelijck ghetoomt

 

Na dy sijn houte Peerd met Cabels ende Boeyen:

 

Du wijst hem dat het is goet onder t'Seyl te roeyen,

 

Hoe hy sijn lecke Schip van s'waters swaren last

 

Sal lichten door een Pomp: du hebbest hem belast

 

Sijn lanck-ghebuyckte Schip met een Roer recht te stieren,

 

End Seyls verheven schoot t'aensetten, oft te vieren.

 

Du thoonest hem dat hy om t'hebben goeden spoed,

 

Met alle leden sick wel vlytigh helpen moet.

 

‘Ghelijck du met dijn Schip het Marmer-veld doorploegest,

 

In dijn gheruste Schilp dy allesins vernoegest,

 

Bist nieuwers vremdelinck, maer aller weghe t'huys:

 

So sal de vrome Man, die van het snoo ghespuys

 

Om een gerechte saeck is buytens lands verdreven,

 

Aldaer in Godes scherm end vry-gheleyde leven

 

Als s'Hemels Borgher bly, dien t'heele Christen-rijck

 

Is een vrye Stad end onbepaelde wijck.

 

Wel saligh sal voorwaer de Schipper zijn bevonden,

 

Die van d'onstuyme zee des Weerelds niet wordt verslonden,

 

Maer wacker in de weer sijn hard-bestormde Schip

+ Typhus, eerste stierman die met Iason Esons sone t'gulden Vlies haelde.

+ Dedalus, een cloecksinnig Timmerman die gevlogen, dat is, Mast ende seyl eerst op de Schepen gestelt heeft.

[fol. C5v]

 

[Door men'gen diepen wiel, end siedend' heeten Clip]

 

Voordryvet ende steeds met Seyl end Riemen pooget,

 

Met een oprecht gheloof na t'God'lijck baken ooget,

 

End in't lest s'Hemel-rijcks behouden kust aen doet,

 

Al waer hy eeuwichlijck ghewint het hooghste goed.’

 

Siet desen schoonen Boodt het peersche veld dooreeren,

 

⁺T'schip-schelpken achter aen de gryse golven keeren

 

⁺Met synen ronden Kiel, waerinne sick onthoudt

 

T'zee-maetken wel-behend, end Boots gheselle stout

 

Die sonder Mast oft Spriet ter Zee sick dert begeven,

 

Weet noch van Seyl, Besaen, oft Brede-fock te weven,

 

Hooft-touw noch Takel spant, noch sweerd noch Roer aenhanght,

 

In synen hollen voord alleen den wind ontfanght,

 

End gaet so onbeschroomt door t'soute water wiegen.

 

Ghelijcker-wijs te met de groote Schepen vlieghen

 

Haers ondancks sonder seyl door t'veel-gebergde sout,

 

Wanneer der winden God den noordschen stormer coud,

 

De Oosten Vries-heer strengh, oft den Zuyd-westen spercker

 

Met een vertoornt gemoed slaeckt wt haer vasten Kercker,

 

Die t'saem met groot gedruys bestormen t'woeste Meer,

 

Doen schudden t'steyl geberght, end t'groen woud vellen neer:

 

De Schepen reddeloos op Gods ghenade dryven,

 

De Mast-boom wordt ghekerft, t'Compas wil niet beclyven,

 

Der winden snelle tocht de selve voorwaerts jaeght,

 

End haren hoogen voegh op syne wiecken draeght.

 

Also dit backsken cleyn in stee van breede Seylen,

 

Van Ancker ofte Roer, Mast ofte Spriet steylen

 

Met synen open buyck door 't peers-ghewentel spoedt.

 

De weerdighe Godin, der Liefden Moeder soet,

 

Die met een ooghen-winck den wildsten Mensch kan vanghen,

 

⁺End toomen s'Leeuwen muyl, die van t'zee-schuym ontfanghen

 

De locht met dicht geswier, de Zee met swem-geslacht,

 

Met Dieren d'eer vervult door hare vruchtbaer cracht,

 

Dit lichte Bootken steeds verkiest tot eenen wagen

 

Om haer na Gnydus, Cos, oft Amathus te draghen

+ Venerita sive Veneria Natex.

+ Plin lib. 9 c. 33.

+ Gnydus eertijds Stad in Caria aen de mid lantsche Zee, Cos, eyland, Amatus stede in't eylant Cyprus, beyde in de selve zee liggende, daer Venus van de Heydenen besonder geeert wierde.
Elian. lib. 14. c. 28. Daer hy noch een ander Poetische Fabel verhaelt van Nerites.

[fol. C6r]

 

Ond'r al t'geschubde volck dat door den peersen vloed

 

Haer trouwe manschap pleeght, end bly gheleyde doet,

 

Al van die tyden doen de God der souter stroomen

 

Die nacht end dagh bestiert der wat'ren natte toomen

 

Neriten (Nereüs end Doris eenigh soon)

 

Beminde boven al sijn ander Dienaers schoon:

 

Die met oprechte liefd' hem wederom beliefde,

 

Sijn blauwe Koets' altijds ghetrouwelijck becliefde,

 

Met sijn gheswinden loop al t'ander zee-ghebroed

 

Oock verr'te boven ginck, des Meer-swijns snellen spoed

 

Des Wal-vischs rasch gheswem, de vlucht der water-Goden,

 

Der Meereminnen tocht, die elck om t'seerst na vloden

 

Haers Meesters Wagen-spoor, door moedheyd achter blijft,

 

Maer hy al even dicht by synen Heere drijft:

 

De water-bergen sout end hemels hooghe baren

 

Daer hy met sijn schoon lijf comt snellijck aengevaren

 

Verscheyden sick in twee, end dalen stracks ter neer,

 

Den Ionghelinck tot wegh, end haren Vorst tot eer.

 

Maer d'heller lichten Prins die met sijn vier' ge Peerden⁺

 

Wt s'Hemels blauw Panneel beschijnt het dal der eerden

 

Ghelijck hy alle dingh met sijn hel oogh door-siet,

 

Ter wijl Nerites dus het wilde Meyr door-schiet,

 

Wordt nydigh, end beducht wt een jaloursen yver

 

Dat hy noch in het lest veel sneller end styver

 

Dan sijn claer vlammig Crat wel mochte zijn geacht,

 

Heeft hem in dese Schelp verandert door sijn cracht,

 

Doch heeft Neptunus hem loon syner vaster trouwen,

 

Den over-schoonen glandts end snelheyd doen behouwen,

 

End over t'Schulp-gheslacht ghestellet tot een Heer.

 

‘Als desen cleynen Boot door t'onghestuymde Meer

 

Sond'r Ancker, Seyl oft Roer wordt van den wind ghedreven:

 

So moet het Christen hert in dit ellendigh leven

 

Met Gods geest zijn ghevoedt, end tot sijn waren heyl

 

Ghevoert zijn wt ghenaed door des Ghelooves Seyl,

 

Op s'hoops Ancker gestuent, met Liefden Roer ghestieret

+ De Sonne het Hooftlicht des Weerelds.

[fol. C6v]

 

End niet met eygen cracht oft weerdigheyd ghevieret.’

 

^aVolgt hier de silver Hulck, der Schelpen Perle net,

 

^bDie op een gulden voedt ter Tafel wordt gheset

 

Om wt haer reynen roef het vrolijck nat te drincken.

 

Het costelijcke vat, welck eene Son doet blincken

 

In s'menschen aenghesicht, end wonderlijck vertoont

 

^cDe veel-geverwde Boogh die t'aertsche dal becroont

 

Wanneer de clare Son gaend' haer Vier wagen baeyen

 

In t'hoogh-ghecrolde blauw, een duyster wolck doet raeyen

 

Recht over haer ghesicht, die water-suchtigh spouwt

 

Het soete coele nat, end t'dorre land bedouwt.

 

Een Cop van louter Goud met rijck ghesteent gevieret,

 

Het edel Porceleyn met beelden fraey vercieret,

 

End t'claer-doorschynigh glas van synen Cristalijn

 

En kan niet schooner oft niet suyverlijcker zijn.

 

Sijn glinsterigh gheblick end luyster hoogh-befamet

 

Den aller-schoonsten glants der Perlen verr' beschamet:

 

Sijn ronden rugh is met een roode verw ghepleckt,

 

End van de wilde Zee met eenen korst bedeckt,

 

De welcke lichtelijck door cleyne kunst verdwynet

 

So dat sy heel end al een silver Schipken schynet,

 

Wiens cristalynen roef beneden aen het boord

 

Heeft een cleyn gaetken rond, als of het waer gheboort

 

Om eenen gouden Mast end sprietken in te rechten,

 

End op het golvigh veld een zyden seyl te vlechten:

 

Maer t'is het suyver hol van eenen langhen worm

 

Die sick daer in behoedt voor s'Zees verbolgen storm.

 

O seldsaem Dierken dat so schoon Paleys bewoonet!

 

Wat heeft de rijcke Eerd dats' ons hier tegen thoonet,

 

Van alle t'blind ghewormt dat hare dicke huyt

 

Door-boret, ende cruypt steeds haer ter neusen uyt.

 

Van dese witte Schep wort in d'Oost-Indsche steden

 

Veel costelijcks cieraets in hout end been ghesneden,

 

Haer Tafel, haer Buffet, haer Kiste, haer Contoor,

 

Haer Tictack-berd, haer Koets, haer Winckel, end Schrijftoor

 

Zijn half hier med' bedeckt, iae bykans tot de knapen

 

Siet m'in t'schoon Perlemoer daer eten, drincken, slapen.

a Concha Murrha. La grosse Porcelaine.

b Bellon li.2 de pisc. c. 26

c De Regenboghe.

[fol. C7r]

 

In plaetse dat by ons een Keten swaer van Goud,

 

End rijcke Perle-snoers sijn t'offer dat men trouwt:

 

Een Arm-rinck van dit werck is daer der Maechden eere,

 

De blyde Morgen-gift van hares maechdoms Heere,

 

End menigh houte Staf, der grooter vrouwen dracht,

 

Met suyver Perle-moer op't costelijkst door-wracht,

 

Gheen huysken daer so arm of daer is yet te vinden

 

Dat met sijn claren glants des menschs oogh sal verblinden

 

‘Ghelijck dees edel Schelp'haer schoonen luyster haelt

 

Van s'Hemels grootste Licht, end van haer weder straelt

 

In s'menschen aengesicht, end t'droeve hert vervreuget:

 

So moet de mensche, wien in sijn ghemoed verheuget

 

Een vonck van t'Hemels licht genad'lijc is ontgloeyt,

 

End tot een heyligh vier door Godes Geest ghevoeyt,

 

Bevlytighen dat hy't oock anderen toe-lichte

 

Bevordere Gods eer, end synen naesten stichte:

 

End delve niet den schat die God hem stelt ter hand

 

In sijn ongrondigh hert, maer elwaerts geef te pand,

 

End legg op winning wt, dat m'in des Heeren Kercke

 

Den woecker dagh voor dagh wel hondert-schatte mercke.’

 

Die harde Schelpen sick met groote hoopen gaen

 

^aIn een holle Rots een Legher neder-slaen,

 

End stellen over haer de grootste Schelp tot Coning.

 

Als t'suynigh Bye-gheslacht in hare stroye woningh

 

De grootst' end schoonste Bye voor haren Coninck trouwt,⁺

 

End stedes goede wacht voor synen Tente houdt,

 

Rondtom hem waer hy gaet met dicht ghedommel swermet,

 

Ia selfs hem in den nood door hare dood beschermet.

 

Dees Schelpen even-eens met een ghetrouwe hulp

 

Bewaren aller weegh haer groote Coninck-schulp,⁺

 

Wanneer't haer oorbaer dunckt te rysen ofte dalen,

 

Rijst ofte daelt sy eers haer schoon-geverwde schalen,

 

Haer ondersaten stracks na-volghen hare daed

 

End op een verde reys sy trouwelijck voor gaet.

 

Soo haer de Duycker kan met sijn werp-net berecken

 

Sal t'heele Hof-gesind haest mede t'hemwaert trecken

a Arist. lib. 4. de animal.
Elian. lib. 7. c. 32.

+ Strombi Turbines

+ T'sleve verhalen mede van Perlemoeder schelpe, Plin. l. 9. c. 35.
Elian. l. 15. c. 8.

[fol. C7v]

 

[Welck alsdan sonder hooft end ordeninghe sweeft,]

 

End sick geern' in den dood by haren Coninck gheeft.

 

Het vett' Egypten land, t'rijck Meden, t'groot Lydye,

 

Der Parthen vluchtigh Rot, de Roomsche Borgerye,

 

Het wreede Turcksch ghespuys, end machtigh Duytsche heyr

 

Dat voor de Christen saeck is dapper in de weyr,

 

En waren noyt so seer hun Coningen ghetrouwe

 

Als dese Schelpen zijn met een stand-vaste trouwe.

 

Waer zijt ghy moedig Volck, die t'Lombardysche veld

 

So dickmael met u sweerd in't bloed-bat hebt gestelt?

 

Terwijl ghy te vergeefs uw' cloecke handen biedet

 

T'Land, uw' Kerck-hof, eylaes, t'welck van u henen vliedet:

 

Het rood Pauysche pleyn uw'n grooten Coninck heeft

 

Ghesien in s'Vyands hand (die nu noch voor u beeft)

 

So dier van u ghemist, end in den nood verlaten.

 

Hoe kunt ghy niet altoos dien ouden vyand haten?

 

End halen wederom den af ghedwongen pand,

 

Dien sy so langh besit tot uwer schaed end schand?

 

Dewyle ghy doch siet sijn rechter arm verbroken,

 

Sijn schatten wtgheput, sijn leden heel ontloken?

 

Men vindt een vremde Schelp lancks de Malacksche kust

 

⁺Sint Iacobs Schelp gelijck, der innewoonders lust,

 

⁺Om voor haer lecker mond den Visch daer wt te lichten,

 

So over-groot van lijf, end so swaer van ghewichten,

 

⁺Dat twee hals-stercke mans met eenen langen boom

 

De selve nauwelijck wegh-dragen van den stroom.

 

Maer hoe? sal d'Oester schelp hier hare plaetse derven

 

⁺Om dats' is so gemeen, so rouw end vuyl van scherven ?

 

S'is nochtans binnen wit, end haer onweerd gebeent,

 

Een lieffelijcken melck end lecker spijs verleent,

 

⁺Het eerlijcke gherecht, het mael der grooter Heeren,

 

Van hen voor alle Visch ghehouden steeds in eeren,

 

End in haer vyvers eer met grooten Kost ghemest.

 

Men etet hier te land de vetst' end allerbest

 

⁺Als Phoebus, s'weerelds oogh, wt syne hoogste palen

 

T'dagh-voerende Gespan na s'Beyren stal laet dalen

 

Den Steen-Bock nu berent, end sijn claer-schynigh haer

+ Concha Decumana.

+ Lins. Reysb. c. 48.

+ Concha Ostrifera Ostrea.

+ Plin lib. 9. c. 51 et 54. l. 32 c. 6.

+ Rondel. d.l. c. 31.

+ Phoebus is hierde de Sone

[fol. C8r]

 

Van t'Noorden verst' afkeert in't coudste van het jaer,

 

Die van een harde Clift oft Steen-rots zijn gerucket,

 

Daer t'soet wat'r haer besprenght: Zijn mede wel ghelucket

 

Daers' op een vremd gewest met hoopen zijn vervoert.⁺

 

Der Manen Wissel-licht haer weecke lijf beroert,

 

Den heeten Sonnen-schijn het selve weer vermaket,

 

Zijn mager ende cleyn daer die noyt by gheraket.

 

Haer ongheschickte lijf gheen hooft noch leden heeft,

 

End onder een vermengt maer een gheslachte geeft,

 

Wort van het vochte slijck end vette schuym ontfangen,

 

Moet tot haer onderhoud den coelen dauw' erlangen,

 

Ghelijck s'zee-Eghel wijs d'aenstaenden storm voormerckt

 

Sijn steeckeligen rugh met keykens loos versterckt:

 

So sietmen d'Oester-schelp wel vast de rots aencleven

 

Wanneer t' Meyr harden storm oft windigh weer sal gheven,

 

T'Oost-Indische gewest end Middel-circkels oord,

 

Die alles op het grootst' end beste brenget voort,

 

Verleentse, welcker Schelp des menschen voedt begrooten,⁺

 

End d'Oester moet in dryen verdeelet zijn ghenooten.

 

De blauwe Mossel-schelp, vrucht van ons dorre strand⁺

 

Van selfs gheboren wordt, end in't onvruchtbaer zand

 

Aen een bewierden pael met dicke trossen hanget,

 

End van de wilde Zee haer soute spijs ontfanget

 

De witste zijn de best, die m'Hollandsch' Oesters hiet,

 

Ghelijck-men-se, doch cleyn, by hoopen groyen siet,

 

Al waer het Noordsche Meyr met syne dolle baeren

 

End yselijck ghebas der Honden comt ghebaeren,

 

Bestormet nacht end dagh so menigh duysent mast,

 

Die daer zijn in-gheheyt end op een hoop ghetast,

 

Om synen hoogen moed en fellen toorn te stutten

 

En t'leeghe Holle-land van Sund-vloed te beschutten,

 

Lucrijnsche Oesters hier voortyden wijd-befaemt

 

En conden niet van smaeck so lecker zijn gheraemt,

 

Als dese Mos'len zijn versch ende wit te halen

 

Aen t'Pettemer gheberght end hoogh-gheveste palen,

 

Des Reysigers vriendin, de zee-Vorstinne coud,

 

Die't al wat vlieghet, loopt, ende gaet te ruste stouwt,

+ Plin. lib. 2. c. 41

+ Idem lib. 18 c. 35

+ Musculi sive Mytuli.
Myaces. Meules.

[fol. C8v]

 

⁺[Wiens wassende voor-hooft de woeste Zee doet vloeyen]

 

End ebben met ghebeurt in't hol ghebeente groeyen

 

Het mergh, in d'aders bloed, in d'harde boomen t'pit,

 

Die wat haer hel ghesicht bestralet, al besit:

 

Die doncker van haer selfs het clare licht ontleenet

 

Van haren Bruydegom, end alle Maends verleenet

 

Maer eene corte vreught der Sterren Coninck schoon

 

Vol van der liefden brand, end ons haer blyden thoon

 

Een weynigh tijds ontrect end dan laet weder schynen,

 

Met haer gehoornde cop doet wassen end verdwynen

 

Door een onsichtbaer cracht dees blauw-ghehuysden Visch,

 

End alles wat in zee met schelp becleedet is.

 

Zijn lyvigh ende vet met d'Oesters voor verhalet

 

In't coudste van het Iaer: end als de Sonne stralet

 

Ons midden over t'hooft, end sijn vier-waghen ment

 

Door d'heeten Creeft die ons de warmste dagen sendt.

 

Dit's aen ons arme kust maer in de rijcke vloeden

 

De Mossel-schelpen selfs t'schoon Perlemoer vergoeden,

 

⁺Op die het silver blinckt, op dese speelt het goud,

 

Die wel drie pinten nats in haer peers huysken houdt,

 

Ia meesten-deele sy oock fraeye Perlen baren,

 

Oft in haer witte lijf tot eenen schat bewaren.

 

⁺Dees lange Schenckels staen in't zee-gemengde sand

 

Als eene Verckens schenck, recht over-eynd gheplant,

 

⁺End gapen na de locht met hare scherpe wanghen,

 

⁺Om also met ghemack haer gulsigh aes te vangen.

 

Maer wat leeft op dees Schelp in een cleyne spuyt?

 

^aWat stout gewormte steeckt hier t'hooft ter gate uyt,

 

Niet langer dan een duym, met sijn lijf half-gevoetet,

 

End sijn bemosten muyl daer't om den cost med wroetet?

 

^bDit schelpken-men den naem van een Zee-naghel

 

Mids het de glatte vorm van s'menschen nagel heeft:

 

Sijn visch een claren glants van sick straelt in het duyster,

 

End tot in s'eers mond gheeft eenen hellen luyster.

 

^cDit horenken gebult een rondel VVervel is:

 

Die groote slechte Schelp heel open voor den Visch

 

⁺ By t'grove Duydsche volc een goeden Zee-back hietet,

+ [Van t'wassen ende breken der Manen, ende hare heerschinge over t'Schelp geslachte.]

+ Idem lib. 32 c. 1.

+ Idem d. lib. c. 11.

+ Perne.

+ Rondel de insect. c. 5.

a Dentale.
Plin. lib. 9. c. 3. & 61. Rondel l. 1. c. 35.

b Concha Onyx, vnguis, donax.

c Arist. lib. 5. c. 15. de anim.

+ Vertibulun Marin.

[fol. D1r]

 

[End met een heele zee haer drooghe keel begietet.]

 

^aDees silver-witte Schelp wordt d'Oor der Zee ghenaemt,

 

^bWelck s'eenigsins gelijckt, end dees Bocks-oogh geraemt

 

Die aen een steyle Rots met hare taye panden

 

Soo stijf haer huysken hecht, dat s'Visschers radde handen,

 

Ia den Camp-vechter koen (die in sijn stercke vuyst

 

^cEen appel van Granaet heeft eertijds so ghehuyst,

 

Dat sijn weer-stryders dien met all' haer loose treken

 

End dapperst'arm-geweer niet wt en conden breken)

 

De selve sullen niet af-trecken onbeschaed:

 

Aldus stand-vastigheyd het groot geweld versmaed.

 

Dees Navel van de Zee van s'menschen seer verscheyden,

 

^d Die neffens synen mond, van waer een trap gaet leyden

 

Tot in een diepe enghd, heeft noch een cleyner hol

 

S'menschs Navel wat ghelijck, van binnen mede hol

 

Rontsom het welcke gaet de cromme vise keeren.

 

^eDe Eyckel hard van schelp verciert met roode veeren

 

Die aen den traghen kiel der ouder Schepen groeyt,

 

Wort steeds met menig baer' end soute Zee besproeyt,

 

Wie soud'se t'recht ghestalt, end eyghen verwe gheven

 

Met sijn pen oft pinceel? Hy alleen, die haer t'leven

 

Van boven inne-stort end met een beene hut

 

Voor s'zees verwoeden storm beschermet end beschut.

 

Siet desen grooten tas van Schelpen hier vergadert,

 

Elck om het vremst gevormt, elck om het schoonst door-adert,

 

Elck ander van coleur, elck ander van ghedaent:

 

My dunckt, k'en hebbe nauw de duysenste vermaent,

 

End siet mijn pen verdrooght, mijn tongh ghelijck ghebonden

 

End heeft noch stem noch woord om in ons tael t'corkonden

 

Des sterck-ghehuysden volcks oneyndelijck ghetal

 

Dat ons de milde zee verleenet over al.

 

Wie mensche konde doch de wijd-verstroyde volcken

 

End natte borgery der grondelooser colcken

 

Versamenel te hoop? End met een stout bestaen

 

Door-snuff'len hoeckigh huys end diepen stal doorgaen?

a Lepas Agria. Oreille de Mer. Patella. oeil de bouc.

b Elian lib. 6 c. 55.

c Van Milo Crotoniates sterckte.
Plin. lib. 7. c. 20.

d [Cochlea Vmbilicata. Vmbilicus.
Rondel. 1. 1 c. 32. de pisc. test.]

e Glans Marinus.
Arist. d. lib. 5. c. 15.

[fol. D1v]

 

[Om alle t'snel ghewoel der Visschen voord te langen]

 

Die met vel, schubbe, schild, oft schelpe zijn omvangen,

 

Het veel-gheooghde want ten versten wtghestreckt,

 

Nauw dertigh vadem diep in s'waters boesem reckt,

 

Wat wyders in het ruym des woesten afgronds woelet

 

End met den souten stroom gestadigh wordt bespoelet

 

Is ons gants onbewist, het menschelijck ghesicht

 

So diep niet stralen kan maer Gods hel-schynig licht

 

Die al t'geschubde Vee met een woord heeft geschapen:

 

Wy kennen slechts wat wy aen d'harde strande rapen,

 

Wat s'Visschers vrecke hand in't knoopig garen treckt

 

Oft wat sick al-te-met in d'open zee ontdeckt.

 

Des Hemels blauw ghewelf is niet so seer verlichtet

 

Met menig duysent Sterr', hoe nauw sy staen gedichtet,

 

Het groene-draghtig veld is in den nieuwen tijd,

 

Als t'schoon-ghevedert volck met menigh soete lied,

 

Den Dageraed begroet, end synen Schepper lovet,

 

De soele Suyden-wind de vruchtbaer aerd bestouet,

 

Van meen'ge schoone bloem, van cruyden niet so rijck,

 

Als is van dese Waer' Neptuni woeste Rijck.

 

T'waer beter niet daer van dan weynigh te verhalen,

 

Laet ons, laet ons dan hier het ancker neder dalen

 

End wt den slacht des zee ghewinnen t'hooghe land,

 

Om ons bevochte cleed te drooghen op het zand.

 

Dit cleyne hoopken sal een matigh hert vernoegen,

 

Elck med-lief-hebber kan hier synen schat by voegen,

 

End gaen met ons om strijd in sijn Kerck overluyd

 

⁺Den waren God des Zees op-offeren den buydt.

 

K'seg hem, wiens oogen-winck de hooge water baren

 

Doet leggen metter veerd, end na den afgrond varen:

 

Het Roode Bisen Meyr op steyg'ren in de locht,

 

End deysen tot sijn sprinck, des Iordaens snelle tocht,

 

Om Iacob synen kencht, ghelijck door drooghe heyden

 

Na het beloofde land in't midden door te leyden.

 

⁺K'segh hem, wiens enckel woord der duller winden mond

 

Verstoppet, ende t'Schip behoedet in den grond,

 

Om sijn verkoren schaer van vreese schier besweken

 

T'orkonden sijn' Almacht, end vast gheloof te preken

 

K'segh hem, wiens rechter hand sijn weerspannigh Ghesant

+ Vanden tocht der Israelyten door de Roode Zee ende den Iordan.
Exod. 14.21 Iosue 3. 16.

+ Vande Leerlinghen Iesu Christi.
Matt. 8. 26.

[fol. D2r]

 

Die sijn Ghenaden-throon aenriep in s'doodes band,

 

Wilde wt der Hellen-poort end graghen buyck der Visschen ⁺

 

Ghesond end ongekrenckt ophalen ende visschen.

 

Hem, segh ick, die den mensch met alles watter leeft

 

In Locht, op Eerd', in Zee wt niet gheschapen heeft.

 

Ick bid dy eenigh God, God dryigh in persoonen,⁺

 

Die voor all'eeuwen hebst te samen willen woonen,

 

Gelijck van Macht end Eer, hoe wel een onderscheyd

 

Sy onder dy, welck doch dijn wesen niet en scheydt:

 

Die geen beginsel hebst, geen eynde salt ghenaecken,

 

Die het beginsel vist, end eynd van alle saecken,

 

Die t'groot Al wt een Niet met een Woord hebst ghemaeckt,

 

Die tot het al te niet na dijn woord weder raeckt

 

Al voedest end bestierst: Leer' ons de wonder wercken

 

Van dyne stercke hand recht kennen end bemercken

 

Aen die dijn groote macht, dijn wijsheyd sonderbaer,

 

Dijn Vaderlijcke liefd, end goedheyd wonderbaer

 

Laet elck stuck wercks een Boeck end stomme Meester wesen

 

Daer in wy nacht end dagh dijn ware kennis lesen:

 

Laet dyne Schepsel zijn een cromme wendel-trap

 

Die op dijn hooghe woonst verheff' ons blinden stap,

 

Een vaste Bruggh', om door de grondeloose wielen

 

Van dijn Verholentheyd te leyden onse hielen.

 

D'wijl ons benevelt oogh heel schemert in dit licht

 

Ontluyckse door dijn hand end na dijn wond'ren richt,

 

Wt-suyver' onsen geest, dat w'in dijn hooge Scholen

 

Des waerheyds hellen glants aenschouwen onverholen.

 

Den will', o goede God, du hebst in my gheplant,

 

Verleen my ooc de daed, ontvonck mijn doof verstand

 

Met dynen heyl'ghen Geest, dat ick dijn lof verconde

 

Tot aen des Werelds eynd, end met een vollen monde

 

Dijn heerlijckheyd verbreyd', end dyner handen werck

 

Doe klincken over al door s'Hemels hooghe Kerck,

 

Gheef, Heere, dat ick voords mijn leven mach doorbringhen

 

In d'eer dijns grooten naems op mijn engh riet te singen.

 

Sie hier nu dynen wil, end t'af-gheeyschde dicht,

 

Een kunsteloose kunst, werck sonder werck ghedicht,

+ Vanden Propheet Ionas. Ione 2.

+ Ghebeds tot den Almachtigen ende Grootdadighen God.

[fol. D2v]

 

O Blyenburger vroom, wiens bidden is ghebieden,

 

Ontfangh' het in dijn scherm op dat het mach ontvlieden

 

Met dyner gunsten vlerck d'opspraeck end bitter gal

 

^aVan Momi scheel gheslacht, end s'lasteraers geral:

 

Maer wat schaet of het hun afgunstig walgen draget,

 

Soo't slechts alleens dy end dyns ghelijck behaget?

 

K'hebb' op't twee-hoofdigh t'sop in't droomen noyt gheslaeft,

 

Noch wt Castali Born mijn dorstigh hert ghelaeft

 

Om als wt eenen slaep een goed Poët te commen,

 

Hun voeget sulck geluck die op dien Bergh geclommen

 

Ontfingen op haer hooft den groenen Lauwer-krans,

 

Die met de driemael-drie Godinnen gaen ten dans.

 

^bIck arme Dichter moet mijn gunst voor kunst orbooren,

 

Om dyner Kassen schat ten deel te laten hooren,

 

So mildelijck van dy aen allen man vertoont:

 

Dies sal dijn naem met lof end eere zijn ghecroont,

 

In blyschap zijn verhaelt, Vre sal in u borch blincken,

 

Soo langhe s'Hemels Lamp' ons haren dagh sal schincken,

 

Soo langh haers Susters oogh den blinden nacht verlicht,

 

End t'claer gesteente Rond voldoet sijn ouden plicht.

 

^cIa self Son, Sterren, Maen zyn al by u te vinden

 

Soo wie maer wil den naem dijns Ee-ghemaels ontbinden:

 

Du bist de Son die s'daeghs den Blyen-Burch doorschijnt,

 

End sy recht d'avond-sorg' met t'Manen-licht bedijnt

 

Twee Sterren heeft dy God verleenet t'syner eeren,

 

End sal dijn zaed voort-aen den Sterr'n ghelijck vermeeren,

 

Met iaren dy versa'en, dewijl du wijs end vroed

 

Bist, Sober, Simpel, bly van leven, hert, ghemoed.

 

Gheluckigh, o voorwaer, drie viermael is dijn leven,

 

^dDie verre van het Hof tot rust dy hebst begeven,

 

Van t'Borgerlick ghewoel end Stadsche ampten vry.

 

Wenscht noch om grooten Staedt eergierigh, noch onbly

a Momus by den afgodischen Heydenen, God des lasters ende naemaller lasteraren.
Parnassus twee soppigen berg in Phocide Apollo, ende den negen Ghefanghsgodinnen heyligh daer de ghene die sliepen ontwaekende Poeten waren.

b Op desen bergh is de Fonteyne Castalinus, wt d'welcke men segghet, de Poeten drincken.

c Anagrammata ofte Naemspreucken van Cornelis van Blyen-Burch.
Van Martine van Borsselen.
Van den Dichter. P.V.B.

d De Lof des Glucksaligen ende gerusten Landlevens.

[fol. D3r]

 

[Van t'moeyelijck ghevolgh der eysschers wordst bedronghen.]

 

Hebst vyand noch Gedingh, doch even ongedwongen

 

Den vromen Rechter eer'st, end houdest lief ghetal

 

S'Pleyt-vogels dier geswets, end Plockereurs geral.

 

Dijn sinnen niet en krenckt: s'Deurwaerders vrecke handen

 

Dijn huysraed niet beslaen, noch s'Woeckers scherpe tanden

 

Met eenen kancker wreed dijn aen-gheerfde goed

 

Verteeren in den grond: Noch eenigh banckeroet

 

Dijn inne-comen steelt, maer dyne Vaders erven

 

Ghenietest datse voord op dyne kinders sterven.

 

Met een bepickte planck dy niet verroeckeloost,

 

Noch vleyst de grammeZee, noch t'lecke schip wtoost,

 

Gaest niet den Suydschen brand oft Noordschen vorst besueren,

 

Om wt een vremd gewest dijn neeringh t'over-vueren.

 

De Trommel oft Tompet dy s'morens niet en wect,

 

End wt het warme Bed na t'coude graf betreckt,

 

Een Cloot-buys, Boge, Roer dijn Voor vloer slechts bewaren

 

Om somtijds wt ghenoeght t'ghevolgelt te vervaren.

 

Dijn eyghen vrye will' aen niemans will' en hanght,

 

Is vranck van hoop end vrees, noch geen ghebod ontfanght:

 

So t'lichaem rust, dijn geest niet ongerust en dwaelet,

 

End dijn ghedachten zijn met dynen tuyn bepaelet.

 

Des hoogh-verheven huys de deuren vol hoomoed,

 

En spouwen dy niet wt een morgen-Groeters vloed.

 

Na eenig rijck bancket tot mid-nacht du niet wachtest

 

Met over-daden dranck dijn mage niet vercrachtest.

 

Maer dijn ghetydigh Mael in soberheyd ontfanghst:

 

Dies oock den siecken Cop dy s'morgens niet beangst,

 

Noch t'is dy niet van nood den bitteren raed te drincken

 

Des straffen Medecijns, om dijn Natuer te krincken.

 

De huysen Hemels-hoogh het clare Sonnen-licht

 

Dy niet ontstelen noch bedroeven dijn ghesicht.

 

De blyde Morghen-rood dy altijds vroeger blincket,

 

De Sonne trager oock in haer sacht bedde sincket.

 

Het gantsche ronde Iaer, ja d'alderdroefsten tijd,

[fol. D3v]

 

[Met eenigh vrolijck werck cort-wyligh henen glijdt,]

 

Terwijl du allen dagh in dyne stille woningh

 

Ghebiedest wijd end breed als een groot-machten Coningh.

 

Bly Rijswijck is dijn Rijck, dijn huys eens Hofs ghe-Bouw,

 

Dijn Lieve kinders zijn dijn Hove Linghen trouw:

 

De dienaers dIjn Ghemeent, de hInnen ende duyven

 

De vleyers driEmael s'daEghs haer gretigh aes opcluven.

 

Dijn trouwen lijf-kNaep is den Hond die wel-gemoed

 

Rontsom dijn Blyden Burgh by nacht de ronde doet:

 

Den Haen is t'lUyd'blasoen dat V maeckt smorghens wacker,

 

Ia meeRendeel dijn Clock, dijne cRuyd-tuyn dynen acker,

 

Den Cloecken arm dijns knechts is dynen sCherpen ploeg

 

Het cruyd dat daer in'groeyt dijn tafel is ghenoegH.

 

Den Bloem-Hof dijn Prieel, dijn rijcken schadt end Croone

 

Een Tul'pa drie oft vier, die een af-setsel schoone

 

Elck dy tot woecker baert, end dyner vrienden kans.

 

Wanneer de Winter streng voor eenen blommen-krans

 

Sijn stijf-gheborstelt hooft met Hysel fraey optoeyet,

 

End synen calen rock met meel-wit stof bestroeyet,

 

Het waterigh Cristal aen d'hooghe daken hanght,

 

De coude binnens huys mensch ende beesten vanght,

 

Dijn Toren kamer dan dy meesten-deels behoedet,

 

Al waer Gods heylsaem woord dijn yvrig herte voedet,

 

Oft nemest in de hand een ander stichtlijck boeck,

 

Oft dijn Schelp-rijcke Kaff'is somtijds dijn besoeck.

 

⁺Vulcani warme lucht steeds dynen heerd verheuget,

 

End Bachi edel gift dijn aenghesicht verjeuget,

 

Dijns Huysvrous bly gelaet des tijds onlust opschortet,

 

End t'Kindsche apen-spel den langen avond cortet.

 

Somwylen een goed vriend het strenge weer versoetet

 

End sijn ghenooden lust aen dyne Tafel boetet,

 

Sijn voor-hooft daer ont-fronst, sijn herte daer wtspandt,

 

Men drinct, men kout, men lacht, men hoort daer niemans schand.

 

So haest als s'Hemels stier der Lenten tijd ontblootet

 

End s'aerdrijcks milden schoot met synen horn opstotet

+ Vulcanus by den Heydenen eerste Smidt God des Viers iae t'Vier selve Bacchus eerste Wyngaerd planter, beduydt hier den Wyn.

[fol. D4r]

 

[Om voor een witten rock haest ons te brenghen voord]

 

Een bly groen-verwigh cleed met bloemmen schoon gheboordt,

 

Te wijl t'besaeyde veld met doncker-groen verschynen

 

Den Land-man rijcken loon belooft voor al syn pynen,

 

Dijns Boom-gaerds hope du bekennest aen den bot,

 

End gaet wt grooten lust met een Snoey-mes niet bot

 

Een dicht getackten Boom, oft tayen Wijn-gaerd snoeyen,

 

End sijn ranc weeldigh hout met dunne latten boeyen,

 

Nu scheppest dijn genoeght een jongen wilden stam

 

Met eene vruchtbaer ent te maken mild end tam.

 

Nu laest du dynen Knecht den calen Tuyn omspaden

 

Sijn wt-ghemergelt lijf met vet mest wel versaden,

 

Daer in dijn eygen hand het vruchtbaer zaed wtspreyt

 

T'welck van den milden God den wasdom voord verbreydt.

 

Nu tot een tijd-verdrijf self dijn Bloem-hofken wiedest,

 

Het oncruyd ende gras den wilden groep verbiedest.

 

De Vyver, dijn Noord-zee, somtijds een Carper vet

 

Oft onghecochten Snoeck op dyne Tafel sett.

 

Het wilde vrolijck lied der schoon-gheveerde scharen

 

Den morgen-groet dy schenct, ja met dijn luyde snaren

 

Du haer gheschildert heyr self tot den strijd verweckst,

 

End haer den soeten sangh, de sorghe dy ontreckst.

 

De Boomgaerd wit gebloeyt dijn oogen hier vermaket,

 

End met sijn lieven reuck het vrolijck herte raket:

 

Daer t'schoon-gehulde land dy vriendelijck aenlacht,

 

End met een groenen rock om syne lenden pracht.

 

Hier in het leeghe land de schoone glatte Koeyen

 

Door liefde na de lucht der Stieren tuchtigh loeyen,

 

Het wolle-drachtigh Vee t'begraefde veld af scheert,

 

D'wijl t'dertel Lam'ken sick met huppelen gheneert.

 

Dijn Tul'pen siestu hier den schoonen cop ontluycken,

 

Daer eene dobbel Roos op hare scherpe struycken

 

T'lijf-verwigh blat op-slaen, hier op een groenen steel

 

De Lelye snee-wit, daer eene Blom goud-geel

 

Dy met haer lustigh oogh end soeten reuck verblyden,

 

Des Heeren milde hand end wonder-werck belyden,

 

Ia d'aller-slechte bloem van dynen rijcken Hof

 

Sy steeds voor oogen stelt haers wysen Scheppers lof.

[fol. D4v]

 

Maer als nu s'Werelds Corts' haer allerheetste stralen

 

Door s'Leeuwen ooghe schiet tot op de leeghste dalen,

 

Haer blinckend' aengesicht dy s'morgens veeltijds vindt

 

In dynen cleynen Hof, daer dy den soelen wind

 

Beaessemt t'nuchter hooft, end men'ge Perl bedauwet.

 

Des middags t'dichte loof der Boomen dy beschauwet

 

Op't groene coele gras, daer dy d'sorgh' ontsluypt

 

End door het sacht ghespuys den soeten slaep becruypt.

 

Als nu de Son in Zee haer Koetse gaet begraven,

 

So gaetstu t'dorre cruyd end blauwe blommen laven,

 

Wt een lanck-halsigh vat veel lauwe tranen schreyft,

 

End over t'dorstigh land een dunnen regen spreyst.

 

S'na-Somers rijcken schoot met allerhande saden

 

Van menig cruyd end bloem dijn hope comt versaden,

 

De vruchtbaer wijn-stock dy in dijn plicht niet en faelt

 

Maer eene Purpur druyf tot s'arbeyds loon betaelt.

 

D'wil s'Hemels Opper-licht sijn glisnterigen wagen

 

Laet na den Suyder-Pool allengskens neder dragen,

 

End t'aerdrijck al-te-met sijn groenen rock wt-treckt,

 

Het vremd gevogelt dy een nieuwe vreuchd verweckt,

 

Hier doestu in de locht dijn wijde Vlouw' opsperren

 

Om eene blinde Snepp' in't garen te verwerren.

 

De vette Lijster daer in't Peerds-hayr sick verstrickt

 

Te-wijl-se gierighlijck het lockigh aes inslickt.

 

Daer een dicke wolck van Vincken neder-dalet

 

In t'wt-ghespannen touw',end het ghelagh betalet,

 

Iae leeret met haer dood' hoe haest hy sick berouwt

 

Die op t'aenlocksel soet sorghlooselijck vertrouwt:

 

Cort om, daer is geen tijd, gheen maend, gheen dagh, geen stonde,

 

Ia oogenblijck die niet sijn eerlijck werck en vonde

 

De lest-gheleden vreught een meerder mede brenght,

 

End alle jaers van nieuws God dy sijn zegen schenckt.

 

Ick bid u, wie en soud' in sulcken lust gheseten

 

Des Weerelds groote pracht niet lichtelijck vergeten?

 

Ick bid u, wie en soud' so soeten tijd-verdrijf

 

Niet meer beminnen, dan al t'woelend Stadsch bedrijf?

 

Niet het te vreden zijn het rijpe fruyt te tassen,

 

Dan d'woeckerer het geld in sijn schat-rijcke kassen?

 

Niet liever t'dracht-baer hout op ryen sien ghestelt,

[fol. D5r]

 

[Dan eens ghewapend' heyrs slach-orden in het veld?]

 

Als in de gulden Eeuw de ghelucksaligh mensche

 

Dien s'aerdrijcks milden schoot van selfs bracht synen wensche,

 

Al-eer sijn ziele dus met zonden was besmet,

 

End s'Wolfs hong'rigen tand tot syner straf ghewet:

 

Al-eer t'moordadigh stael, end Bergh-werck meest in weerden

 

Oyt voord-ghecomen was wt t'ingewand der eerden,

 

Het veld met menschen bloed rood-verwigh had bevleckt,

 

End met eens boosheyds bloed de weereld overdeckt:

 

Al-eer de Vreese Gods, Gherechtigheyd, end Vrede

 

Die op het Heyligh land behielt haer leste stede,

 

Door Cayms snoo ghebroed, end Chams godloos' ontucht,

 

Was wt het aerdsche dal ten Hemel-waert ghevlucht.⁺

 

Den Afgod die-men eer tot Delphis offer brachte

 

Ghevraeght, wien van al t'land hy d'aller-g'luckichst' achte

 

Een oud man heeft vermeldt, die eene cleyne Hoef

 

Doch vruchtbaer, teelde tot sijns eygen behoef,

 

Die hy noyt wt en ginck, oft sochte te vermeeren.

 

So heeft de Roomsche Held nu moed van triumpheren

 

Met een ghecroonden Ploeg een hoecksken lands ghebouwt,⁺

 

End wt een stroyen hut versmaed t'Samnijtsche goud.

 

So heeft de Keyser vroed wt synen vryen wille

 

Verlaten t'Roomsche rijck, end synen acker stille

 

Besaeyet, end beplant sijn Olijf-gaerden schoon,⁺

 

Op dy gheluckigh dan, wiens rijck de valsche tongen

 

Der nydigaerden noyt met haer vergift bespronghen,

 

Wien d'ydel sorghe noyt t'begeerigh herte knaeght,

 

Maer t'gheen de milde God verleenet wel behaeght.

 

Die s'Geluck-saligheyds oprechte baen betredest,

 

In desen langen crijgh met Gode dy bevredest,

 

Die op't gheruste land dijn vrydom hebst vercoren,

 

Om dy te vinden hier geern' elders hebst verloren.

 

Die vry van allen haet dy nergens mede quelst,

 

End dyne teeringh wijs na dyne neeringh stelst.

+ Van den ouden Land man Aglaus Psophydius, Val. Marim. lib. 7 c. 1. Plin. lib. 7. c. 46.

+ Van Marcus Curius, Val. Max. lib. 4. c. 3.

+ Van den Keyser Deocletianus, Aurel. Victor in sijn leven.

[fol. D5v]

 

[Die leefst tot dijns selfs nut, niet anderen tot schade,]

 

Ghelijck du schuldigh bist, niet na dijns lustes rade,

 

Na waerheyd niet na waen, of du haest sterven soudst

 

Niet of du eeuwelijck op eerden leven woudst.

 

God gave, dat ick oyt sulck leven mochte leyden,

 

De Weereld onbekend, end ergens my bereyden,

 

So soeten ballinghschap, verr' wt t'verwert ghejagh

 

Des ongerusten volcks, end droeven klock-gheslagh

 

Den vryen adem mocht in t'open Veld erlangen,

 

Voor in een vuyle Stad de doode locht te vangen,

 

End tusschen muyren hoogh te swerven gins end weer

 

So soud' ick wel-gerust dankc singen God den Heer;

 

Dijn hoogh-ghelegen Dorp met syne dorre Heyden,

 

Het vrucht-baer Coren-land, end schoon-begraefde Weyden,

 

Dijn Boom-gaerd wel-beplant, end Bloem-hofs bly ghesicht.

 

De stoffe souden zijn van mijn onkonstigh Dicht.

 

Den hellen weder-klanck van Echo soud' ontfanghen

 

Van my dan dagh voor dagh veel blyde Lof-gesangen

 

Het groen Rijswijcksche hout sou met een luyd geschal

 

Den blyden Blyenburch doen tuyten over al:

 

De Broeck-sloot ongheacht, end clare water-beecken

 

Die haren dooden stroom in stilheyd henen leecken,

 

Dan souden in dijn naem versnellen haren tocht,

 

End nederighen cop op-heffen in de locht.

EYNDE.