Schrijvers en dichters (dbnl biografieënproject I)

Mens, Jan

Nederlands prozaschrijver (Amsterdam 18.9.1897 – Amsterdam 31.10.1967). Mens was meubelmaker en kwam tijdens de crisisjaren als werkloze tot schrijven. Hij schreef een aantal schetsen over werkeloosheid onder het pseudoniem J. Rebel, gebundeld onder de titel Rafels (1934). Zijn eerste grotere prozawerk was de roman Mensen zonder geld (1938) waarvoor hij de Kosmos Eerstelingenprijs kreeg. Het is het verhaal over de ondergang van een degelijk vakman in slechte sociale en economische omstandigheden. In de daarop volgende romans geeft hij met liefde en humor een beeld van het Amsterdamse volksleven. Griet Manshande (1961) is een tetralogie bestaande uit de delen De Gouden Reael (1940), De blinde weerelt (1948), Het goede inzicht (1949) en Godt alleen d’eere (1957). Jan Mens schreef zelf een uitvoerige toelichting en commentaar met brieven bij de eerste drie delen van deze reeks in Griet Manshande en haar geheimen (1952). Voor Griet Manshande werd hij onderscheiden door de stad Amsterdam.

Naar de trilogie De kleine waarheid (1967), bestaande uit de delen Marleen (1960), Het heldere uur (1962) en Het kleine verschil (1964) maakte Willy van Hemert een TV-serie voor de NCRV.

Mens schreef ook voor de jeugd. Onder de titel De bloeiende perelaar (1950-1951) stelde hij een achttal leesboekjes voor het voortgezet onderwijs samen. Bovendien bewerkte hij een viertal teksten uit de wereldliteratuur voor jongeren, zoals Gullivers reizen naar Lilliput en Brobdingnac (1957) en Robinson Crusoë (1958).

Geromantiseerde biografieën schreef hij over Rembrandt en Betje Wolff: Meester Rembrandt (1946) en Elisabeth (1953). Werk van Mens werd vertaald in het Zweeds, Deens en Noors.

Literatuur:

BNTL; BWN; Oosthoek; WP-lexicon; M. Boas, ‘De Gouden Reaal’, in: Amstelodamum 27 (1940), p. 99-103; L.P. Boon, ‘Knap, in hun genre’, in: De Vlaamsche Gids 34 (1953) 3, p. 175-182; A. Romein-Verschoor, ‘Een ‘historische’ roman?’, in: Critisch Bulletin 21 (1954) 3, p. 117-121; J. Mens, ‘Kijken achter de coulissen’, in: H. van den Bergh e.a. Zeventien auteursgeheimen (1957), p. 54-61; P. Altena, ‘’Liefst per woonwagen, een wagen met een mak paard ervoor’: Jan Mens, zijn roman ‘Elisabeth’ (1953) en zijn ‘tocht’ met Betje Wolff’, in: Nieuw Letterkundig Magazijn 22 (2004) 2, p. 31-38.

W. Gobbers en G.J. van Bork
[Ingrijpend gewijzigd, februari 2009]