Hillesum, Etty
Esther Hillesum, Nederlands schrijfster (Middelburg 15.1.1914 - Auschwitz 30.11.1943).
Hillesum bracht haar jeugd door in Deventer, waar haar vader leraar en vervolgens rector was
van het stedelijk gymnasium. Ze stamt uit een joodse familie, maar werd niet religieus
opgevoed. Na haar gymnasiumopleiding ging Etty Hillesum rechten studeren in Amsterdam
en vervolgens Slavische talen. In juni 1942 kreeg ze een functie bij de Joodsche Raad. In
september 1943 werd het gezin Hillesum op transport gesteld naar Auschwitz, waar geen van
de gezinsleden het kamp overleefde.
In 1941 begon Hillesum een dagboek bij te houden en in 1943 verschenen twee brieven
illegaal onder de misleidende titel Drie brieven van den kunstschilder Johannes Baptiste van
der Pluym (1843-1912). Pas in 1981 werden haar dagboek en haar brieven ontdekt en
uitgegeven onder de titel Het verstoorde leven. Het boek had onmiddellijk een groot succes.
Daarna liet de uitgever nog twee bloemlezingen verschijnen: Het denkende hart van de barak
(1982), een keuze uit haar brieven, en In duizend zoete armen (1984), met nieuwe
dagboekaantekeningen.
In haar daboekaantekeningen trachtte Hillesum zich te dwingen orde te brengen in de chaos
van haar bestaan en tevens materiaal te verzamelen voor een ooit te schrijven roman. Intussen
bleek ze in haar brieven en haar dagboek te komen tot een innerlijke harmonie die haar in
staat stelde de kroniekschrijfster te worden van de lotgevallen van haar medegevangenen. Ze
deed dat vanuit een onverzettelijk geloof in de mens en in een stijl die sober observerend is en
doorspekt met zelfrelativerende humor.
In 1986 verscheen een volledige uitgave van haar dagboeken en brieven in Etty. De nagelaten
geschriften van Etty Hillesum 1941-1943.
Literatuur: BNTL; Kritisch lexicon; Oosthoek; WP-lexicon; H. Boas, ‘Etty Hillesum in niet-Joodse ogen en Joodse ogen’, in: L. Dasberg en J.N. Cohen (red.). Neveh Ya'akov. Opstellen
aangeboden aan dr. Jaap Meijer ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag (1982), p.
255-279; A. Reitsma, ‘Ik bloei van binnen met de dood tot bloem’, in: Bzzlletin 11 (1983)
107, p. 3-16; J.W. van Hulst. Treinen naar de hel. Amsterdam - Westerborg - Auschwitz
(1983); Th. van Veldhoven, ‘Zin en zinloosheid. Metafysische beschouwingen over goed en
kwaad’, in: De intersubjectiviteit van het zijn (1988), p. 145-195; ‘Men zou een pleister op
vele wonden willen zijn’. Reacties op de dagboeken en brieven van Etty Hillesum (1989); D.
de Costa. Anne Frank & Etty Hillesum. Spiritualiteit, schrijverschap, seksualiteit (diss.,
1996).
G.J. van Bork
[Herschreven, februari 2006]
Auteursrechtelijk beschermd