Binnendijk, Dirk Adrianus Michel
Nederlands dichter en criticus (Leiden 12.10.1902 - Amsterdam
1.6.1984). Studeerde Nederlands en geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Was lange
tijd leraar in die beide vakken in Baarn, later aan het Vossius- en Barlaeus-gymnasium
in Amsterdam. Werd vervolgens hoofd van de afdeling Kunstzaken van de gemeente Amsterdam,
een functie waarin hij nog maar weinig tijd voor de literatuur kon vrijmaken. Als dichter had hij
voorkeur voor traditionele vormen, zoals het sonnet en het kwatrijn; zijn taalgebruik is verzorgd,
maar enigszins archaïstisch: Het andere land, 1930; Onvoltooid
verleden, 1936; Oog in oog, 1946.
Hoewel hij grote waardering uitsprak voor enkele moderne dichters (Van den
Bergh, Van Ostaijen, Marsman - met de laatste zat hij van
1926 tot 1931 in de redactie van De Vrije Bladen), blijkt uit de kritieken en essays dat zijn poëzie-opvatting eerder symbolistisch was: het gedicht als autonome, transcendent gerichte taalorganisatie.
Dit standpunt herinnert enerzijds aan De Beweging, anderzijds aan de internationale beweging van
de ‘interpretatieve’ literatuurbeschouwing (Trivium, New Critics), maar
Binnendijk werkte zijn denkbeelden minder consequent uit. Deze autonomistische
literatuuropvatting bracht hem in conflict met zijn jeugdvriend Menno ter Braak. Als
reactie op D. Costers bloemlezing Nieuwe geluiden, waarin de humaniteit van de
dichter het belangrijkste criterium was, stelde Binnendijk zijn bloemlezing Prisma
(1930) samen waarin hij de nadruk legde op de vorm, op poëzie als een organisme dat losstaat van
z'n maker. Daarop reageerde Ter Braak (De Vrije Bladen
8 (1931) 1, p. 15-23) met een stuk
‘Prisma of dogma’, waarin de persoonlijkheid van de schrijver het belangrijkste criterium
voor de beoordeling van literair werk werd gesteld. Dit artikel vormde het begin van de zgn. ‘vorm-of-vent-discussie’. Het zou het einde betekenen van De Vrije Bladen en leiden tot de oprichting
van Forum.
Binnendijk publiceerde een enkele maal onder het pseudoniem Dirk Nolting. Zijn bloemlezing
Dichters van deze tijd (1941) kende een ongekend aantal herdrukken.
Literatuur: Kritisch lexicon; Oosthoek; WP-lexicon; J.J. Oversteegen, ‘D.A.M. Binnendijk, de Prisma-discussie’, in: Vorm of vent (1969), p.
229-284; J.C. Bloem, ‘D.A.M. Binnendijk’, in: Het onzegbare geheim. Verzamelde essays
en kritieken 1911-1963 (1995), p. 506-508.
J.J. Oversteegen en G.J. van Bork
[ingrijpend gewijzigd, februari 2002]
Auteursrechtelijk beschermd