De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Westerbaen, Jacob

Noordnederlands dichter ('s-Gravenhage 7.9.1599-Loosduinen 31.3.1670). Zoon van een lijndraaier of touwslager. Studeerde sedert 1615 theologie te Leiden als bursaal van het statencollege, maar werd na de synode van Dordrecht vanwege zijn remonstrantse denkbeelden uit het college gezet. Ging toen medicijnen studeren en promoveerde in 1622 te Caen. Vestigde zich als arts te 's-Gravenhage en trouwde in 1625 met de rijke Anna Weytsen, weduwe van de onthoofde Reinier van Oldebarnevelt. Hierdoor werd hij heer van Brantwyck en Ghybelant en ging wonen op het buiten West-Escamp bij Loosduinen. In 1629 werd hij ridder van St.-Michiel. In 1647 weduwnaar geworden legde hij de buitenplaats Ockenburg aan in de duinen bij

[p. 641]

Loosduinen en woonde daar vanaf 1652 als landedelman. Hij was een arminiaans gezind christen, maar werd vanwege de kerkelijke twisten niet lid van een kerk.

Westerbaen debuteerde met Minnedichten (1624) - waarvan in 1633 een herziene druk verscheen en in 1644 een herziene uitgave onder de titel Gedichten. Hierin werden opgenomen o.a. `'t Noodsakelijck mal', in navolging van Huygens' `Kostelick mal' en `Voorhout', alsmede een vertaling van een aantal Basia van Janus Secundus (in 1631 afzonderlijk verschenen met een basso continuo van Cornelis Padbrue, 1641-1642<sup>2</sup>). Zijn erotische poëzie is een vlotte variant van de bekende petrarkistische minnelyriek, een genre dat hijzelf parodieerde in `Boeren-vryage op de Haegse kermis'.

Daarnaast leverde hij zeer veel vertalingen; behalve de reeds genoemde Kusjes: Seneca's Troas (1658), Erasmus' Lof der Zotheid (1659), De ses comedien van P. Terentius (1663), van Ovidius de Heroïdes, de Ars amatoria (onder de titel Avondschool voor vryers en vrysters) en de Remedia amoris; voorts Persius en Juvenalis. Ook schreef hij talrijke gelegenheidsdichten en goede puntdichten, en gaf uit: Davids Psalmen in Nederduytsche rijmen gestelt (1655, 1656²). In een aantal polemische geschriften en tegenschriften was de ex-theoloog ook als dichter in zijn kracht.

Als zijn beste gedicht wordt beschouwd de satire Kracht des geloofs van den voortreffelijcken ende vermaerden Nederduytschen poeet Joost van Vondelen (1648), gericht tegen de Altaergeheimenissen van de vroegere voorvechter der arminianen, Vondel. Bekender werd Arctoa Tempe. Ockenburgh (1653), een van de uitvoerigste Nederlandse hofdichten.

Werk:

Gedichten, verdeylt in vijf boecken (1657, 1672²).

Uitgave:

S.F. Witstein (ed.), Minneliederen (1956), bloeml.

Literatuur:

J.W. Worp, `J.W.', in Tijdschr. v. Nederl. Taal- en Letterk., 6 (1886); J. Karsemeijer, Jeremias de Decker (1934); F. van Herzele, `J.W. en zijn werk', in Album Baur, dl. 1 (1948); M. van Can, `J.W., bestrijder van Vondel', in Vondeljaarb. (1949); J. Koopmans, Vijf letterk. studiën (1958); P.A.F. van Veen, De soeticheydt des buytenlevens (1960); L. Roose, `Vondel en W. vergeleken', in Nova et Vetera, 48 (1970-1971); W.A.P. Smit, Kalliope in de Nederlanden, dl. 1 (1975); P.J. Meertens, `Pieter van Gelre, een Thools dichter uit de 17e eeuw', in Idem, Meertens over de Zeeuwen (1979).

[W.J.C. Buitendijk en P.J. Verkruijsse]