De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Sytstra, Harmen Sytses

Fries dichter en prozaschrijver (Midlum 14.1.1817-Baard 4.4.1862). Vroeg wees; in 1829 bakkersknecht bij een oom. Autodidact. Vijftien jaar oud schrijft hij reeds versjes in het Nederlands, Frans en Fries. Publiceerde in 1841 onder het ps. Harmen Zijlstra zijn eerste bundel poëzie en proza (Tsien tuwsen uwt de lottery), waardoor hij in contact kwam met T.R. Dijkstra, student te Franeker, en later ook met J. van Loon. Richtte met hen in 1844 het `Selskip foar Fryske tael end scriftenkennisse' op. Was vanaf 1842 onderwijzer; in 1852 schoolhoofd te Baard, waar hij zijn aktes moderne talen en wiskunde behaalde. In 1844 begon hij met de uitgave van zijn tijdschrift Iduna.

Bezield door de grootheid van Friesland en het Fries in de oudheid en vol onbehagen over eigen tijd en volk, wordt Sytstra de verkondiger van de nieuwe opgang van de Friese natie, die hij wilde dienen door zijn wetenschappelijke en letterkundige werk in het kader van de volksopvoeding. Zijn poëzie omvat versch. genres; zijn proza (schetsen, opstellen, verhandelingen), gedegen van stijl, stoot het populaire niet af, hoewel zijn archaïsche spelling soms problemen geeft.

Hij was een ijverig beschrijver van sprookjes en van zijn liederen is de `Wâldsang' nog populair. Zijn taalkundig werk wordt evenwel te veel beheerst door zijn retrospectieve conceptie. In eigen tijd een eenzaam strijder werd hij de bezielende figuur voor de groep jongere schrijvers en taalstrijders met nationale idealen die door D. Kalma in 1915 in zijn `Jongfryske Mienskip' werden verenigd.

Werk:

It boask fen de kasteleinsdochter (1842), t., onder ps. Harmen Zijlstra.

Uitgaven:

Teltsjes en rimkes (1867); Blomlêzing út 'e gedichten (1894); Proza (1907); Striid en dream (1948); Winst út forlies: briefwiksel tussen T.R. Dykstra, J.v. Loon en H.S.S. (1962), met inl. van J.H. Brouwer en J.J. Kalma.

Literatuur:

D. Kalma en P. Sipma, It H.S.-boek (1918); G.A. Wumkes, Bodders yn de Fryske striid (1926); D. Kalma In Frysk lieder (1930); E.B. Folkertsma, Toer en tsjerke (1934); D. Kalma, H.S. en de soasiale frage (1940); J. Piebenga, Koarte skiednis fan de Fryske skriftekennisse (1957²); K. Dykstra, Lyts hânboek fan de Fryske literatuer (1977); Sj. van der Schaaf, Skiednis fan de Fryske biweging (1977); A. Feitsma, `Keerpunten in de beoefening van het Fries, vroeger en nu', in Forum der Letteren, 20 (1979).

[M.K. Scholten]