De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Suchtelen, Nico van

Eig. jonkheer Nicolaas Johannes van Suchtelen, Nederlands prozaschrijver (Amsterdam 25.10.1878-Ermelo 26.8.1949). Studeerde natuurwetenschappen, sociologie en economie te Amsterdam, later psychologie en filosofie in Zürich. In 1903 debuteerde hij met zijn dramatisch gedicht Primavera, dat gevolgd werd door een bundel Verzen (1905), waarin de idealistisch-wijsgerige levensopvatting van de auteur en zijn beheerste dichterschap, verwant aan Verwey, duidelijk blijken. Een korte tijd maakte hij deel uit van `Walden', Van Eedens tolstojaanse kolonie te Bussum. Door deze ervaringen geïnspireerd schreef hij de ironische roman Quia absurdum (1906), waarin humaan geloof en scherpe kritiek elkaar in evenwicht houden. Na een paar jaar zonder succes als uitgever werkzaam te zijn geweest, hervatte Van Suchtelen zijn studie; in 1911 promoveerde hij op De waarde als psychisch verschijnsel, aldus zijn inzichten als psycholoog combinerend met zijn kennis als socioloog en econoom.

In 1913 werd hij directie-secretaris van de Wereldbibliotheek, de progressief-culturele stichting van Leo Simons, wiens mededirecteur en opvolger hij werd. Ondanks een veelomvattende functie zag hij kans als dichter en prozaïst werkzaam te blijven, al verschoof zijn proza allengs van het creatieve naar het beschouwelijke. Zoals hij in zijn uitgeverij ideaal en praktijk trachtte te verenigen, verenigde hij in zijn werk vernieuwing en traditie: hij behoorde tot de eerste Nederlandse kenners en bewonderaars van Freud, maar was naar aard en voorkeur een volgeling van Spinoza en Erasmus. Als religieus humanist en overtuigd pacifist diep geschokt door wo i, schreef hij De stille lach (1916), een roman in brieven die tot de meest gelezen boeken van die tijd behoorde en waaraan (naar in een latere druk werd meegedeeld) Annie Salomons had meegewerkt. Smaakvol van stijl, fel van maatschappijkritiek en verantwoord uit een oogpunt van kinderpsychologie is voorts Eva's jeugd (1923). In het ongelijksoortige en ook ongelijkwaardige latere werk treffen vooral idealistisch-wijsgerige belijdenissen als het van oosterse denkbeelden vervulde boek Tat tw-am asi (= Dat ben jij; 1933) en de ironische erasmiaanse dialoog Oorlog, gepubliceerd bij de Eramusherdenking van 1936.

Ook als vertaler heeft Van Suchtelen zich

[p. 553]

verdienstelijk gemaakt. Zonder tot de grote Nederlandse dichters en prozaschrijvers te behoren neemt hij een geheel eigen plaats in als een der zuiverste en nobelste vertegenwoordigers van de generatie die kort voor wo i aan het woord kwam, een generatie die diep geloofde in een menswaardige wereld van zuivere cultuur, eerlijke democratie, kritisch humanisme, sociale gerechtigheid, kosmopolitisme en duurzame vrede en die dit geloof door twee wereldoorlogen zwaar beproefd heeft gezien en ondanks een toenemende scepsis toch heeft behouden.

Werken:

De tuin der dromen (1913), t; Tot het Al-Ene (1927); Het eerst nodige (1945).

Literatuur:

Het werk en de mens N.v.S. (1948); A. Salomons, in Herinneringen aan schrijvers die ik persoonlijk heb gekend (1968⁵); R. Henrard, `Zwerftocht door het Al-ene: N.v.S.', in Algemeen Nederl. Tijdschr. voor Wijsbegeerte, 69 (1977); H.J. Smeding, `Herineringen aan N.v.S.', in WB-cahier, 1 (1979); G. van Suchtelen, in Meded. Fred. v. Eedengenootschap, 28 (1982).

[G. Stuiveling]