De Nederlandse en Vlaamse auteurs

[p. 542]

Stalpart van der Wiele, Joannes

Noordnederlands dichter ('s-Gravenhage 22.11.1579-Delft, 29.12.1630). Studeerde enige tijd te Leuven, daarna sedert 1595 te Leiden en Orléans rechten; werd in 1598 advocaat in Den Haag. In 1602 ging hij opnieuw naar Leuven om er theologie te studeren. In maart 1606 werd hij tot priester gewijd; zette zijn studie voort in Frankrijk en tenslotte in Rome, waar hij ook promoveerde. In 1611 begaf hij zich naar Holland; werd in 1612 pastoor van de St.-Hippolytuskerk te Delft, in 1613 `aartspriester' (= deken) van Delft en Rotterdam, welk ambt hij tot zijn dood bekleedde.

Stalparts dichtwerk staat in dienst van zijn pastorale arbeid en is doortrokken van de spiritualiteit van de contrareformatie. Het vertoont dan ook alle kenmerken van de literaire barok. Zijn eerste werk, Hemelryck. Dat is: Lof-sangh van 't Rijcke der Hemelen [...] (1621), is een leerdicht over de hemel, geconcentreerd in de bekering en het martelaarschap van Adrianus van Nicomedia. Verwant hiermee is zijn Evangelische Schat van Christus Jesus ondeckt [...] (1621), gebouwd op de tegenstelling tussen aardse en hemelse schatten en vertoond in de geschiedenis van Laurentius en Hippolytus. In 1622 verscheen Vrouwelick Cieraet van Sint' Agnes versmaedt, een leerdicht rondom Sinte Agnes over de vrouwenkleding, voorafgegaan door een verhandeling in proza over de kleding.

Een bijdrage tot de polemiek met de protestanten is de Roomsche Reijs t' zamenspraecksgewijs tusschen Pieter de Reijser ende Abacuk Fijnen Broeder (1624). De meeste roem heeft de schrijver behaald met zijn geestelijke liederen, verzameld in de bundels Gulde-jaer Ons Heeren Jesu Christi (1628), liederen rondom de liturgie van zondagen en kerkelijke feesten, en Gulde-Jaers Feest-Dagen [...] (1634 en 1635). Het sluitstuk van de laatste bundel wordt gevormd door de `Madrigalia', een bewerking van de Italiaanse madrigaalteksten. De tachtig liederen hebben een gevarieerde inhoud. Eveneens na de dood van de dichter verscheen het Extractum Katholicum, tegen alle gebreken van Verwarde Harsenen (1631), een kleine tweehonderd liederen - `Doses' genoemd - over een aantal controversiële geloofspunten, gevolgd door het Peperhuysken van Bijgevougde Confijten.

Uitgaven:

G.J. Hoogewerff, J.S.v.d.W. (1920), bloeml.; M.C.A. van der Heijden (ed.), Madrigalia (1960); Idem (ed.), J.S.v.d.W. (1967), bloeml.; B.A. Mensink, Gulde-Jaer Ons Heeren Jesu Christi (1968).

Literatuur:

J.A. Alberdingk Thijm, `J.S.v.d.W.', in Volks-Almanak voor Ned. Kath. (1853 en 1854); J. Pollmann, `Feiten en raadsels rond S.v.d.W.', in Tijdschr. v. Nederl. Taal- en Letterk., xix (1931); L.C. Michels, J.S.v.d.W. (1931); P. Polman, S. en zijn `Roomsche Reijs' (1938); L.C. Michels, `J.S.v.d.W.', in Filol. Opst., ii (1958); B.A. Mensink, J.S.v.d.W. (1958); E.A.B.J. ten Brink, `Bossche drukken 1600-1629', in Varia Historica Brabantica, 3 (1969); D. Kuijper Fzn., `Op Stalparts Zonnen-Dagen', in Spiegel der Letteren, 12 (1969-1970); A.H.M. van Schaik, `Het pauselijk primaat in de Hollandse zending', in Arch. Gesch. Kath. Kerk Ned., 19 (1977).

[S.J. Lenselink]