De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Speenhoff, Jacobus Hendrikus

Nederlands dichter (Rotterdam 23.10.1869-'s-Gravenhage 3.3.1945). Werkte mee aan De Ware Jacob en andere bladen; trad vanaf 1903 op als `dichter-zanger'. Door zijn eigen stijl werd hij een gevierd cabaretier; met Nap de la Mar e.a. werkte hij tevens mee aan een toneelgroep waarvoor hij eenakters schreef. Als schepper van het typisch Nederlands levenslied bewees Speenhoff dat in de vaak rauwe volkstaal, waarin hij naast actualiteiten en Rotterdamse eigenaardigheden ook de misère en humor van de gewone man bezong, werkelijke poëzie geschreven kon worden. Door zijn voor die dagen gedurfde teksten en zijn nonconformisme (zijn zinspreuk was: `'t Is anders') gaf hij vaak aanstoot, maar in het algemeen was hij populair, terwijl hij in de gehele letterkundige wereld achting genoot. Bekend werden zijn liederen als `Afscheid van een marinier', `De Rotterdamse schutterij', `De vegetariërs' e.a., die hij bijeenbracht in tien delen Liedjes, wijzen en prentjes (1903-1921).

In latere jaren wilde en kon hij zich niet aanpassen aan de vernieuwde cabaretstijl en de door de jazz beïnvloede muziek; ook politiek raakte hij zijn oorspr. koers kwijt. Terend op zijn oude roem voorzag hij door journalistieke arbeid in zijn levensonderhoud. In 1943 publiceerde hij zijn niet in alle opzichten betrouwbare herinneringen (Daar komen de schutters). Hij kwam om het leven tijdens een bombardement.

Werken:

De zeven moordenaars en andere verhalen (1899); Drie zedespelen (1910); In de forten (1914); Soldatenliedjes (1916); Honderdtien krekelzangen (1918); Drie jonge schilders en een oude vrachtauto (1940).

Uitgave:

J. Greshoff (ed.), De beste gedichten (1940), met inl.

Literatuur:

E. Visser, in Het Nederlandsch cabaret (1920); J. Greshoff, in Grensgebied (1948); W. Ibo, in En nu de moraal van dit lied (1970); A. de Haas, 't Was anders. Leven en levenskring van `de heer J.H.S., dichter-zanger' (1971); H. Hartog, in Opstellen, polemiek, kritiek, brieven (1975, 1978²).

[G.W. Huygens]