De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Schierbeek, Bert

Eig. Lambertus Roelof, Nederlands romanschrijver, dichter en essayist (Glanerbrug 28.6.1918). Werd in 1946 redacteur van het tijdschrift Het Woord, waar hij zich deed gelden als pleitbezorger van een experimenteel soort proza. Na 1949 werkte hij mee aan bladen als Cobra en Braak, die aan de basis liggen van de beweging van Vijftig. In Braak verschenen ook de eerste hoofdstukken van Het boek ik (1951), het eerste experimentele prozawerk in de Nederlandse literatuur.

Ofschoon Het boek ik veel autobiografische elementen bevat, heeft het niets van doen met een traditionele autobiografie. Eerder gaat het om een bonte verzameling teksten op associatieve grondslag; invloeden van Joyce en Lowry zijn onmiskenbaar. Niet minder belangrijk lijkt de invloed van filosofen als Nietzsche en Heraclitus: de aardse gerichtheid van Nietzsche en de opvatting van de eenheid der tegendelen van Heraclitus zijn van meet af aan bepalend geweest voor het sociale, beweeglijke en alomvattende karakter van Schierbeeks werk. Vanuit dit perspectief is ook het Zenboeddhisme van belang. Zijn belangrijkste essay daarover verscheen in 1959: De tuinen van Zen.

Vanaf de montageteksten Een grote dorst (1968) en Inspraak (1970) neemt de maatschappijkritische dimensie in Schierbeeks werk toe; de democratiseringsbewegingen, feministische, antimilitaristische en ludieke organisaties komen er direct aan het woord. In 1972 werd deze prozastroom van levenslust en tijdskritiek onderbroken door een bundel zeer verstilde doodsgedichten, De deur, in 1974 gevolgd door In- en uitgang en in 1977 door Vallen en opstaan. In datzelfde jaar verscheen ook Weerwerk, het begin van een sterk autobiografische cyclus teksten op de grens van poëzie en proza. Naast de gebruikelijke literaire en filosofische citaten staan hier de verhalen van mensen uit achtergestelde en onderdrukte bevolkingsgroepen met hun kritiek op de industrialisering en het westerse materialisme. Desondanks zijn deze boeken doordrenkt van de humor en de levenslust, die kenmerkend zijn voor het hele oeuvre van Schierbeek.

Werken:

Terreur tegen terreur (1945), r.; Gebroken horizon (1946), r.; De andere namen (1952), r.; De derde persoon (1955), r.; De gestalte der stem (1957), r.; Het dier heeft een mens getekend (1960), pr.; Ezel mijn bewoner (1963), pr.; Een groot dood dier (1963), pr.; Een broek voor een oktopus (1965), pr.; Betrekkingen (1979), pr.; Binnenwerk (1982), pr.

Uitgave:

Verzameld werk (vanaf 1978).

Literatuur:

E. Gijsen e.a., De zwerfkei der menselijke stem (1977); H. Heite, `"Het boek ik" van B.S.', in Raster, 2 (1977); Bzzlletin, 7 (1978-1979), spec. B.S.-nummer; A. Walrecht, `'t Is een tik tegen de lucht', in Idem, 7 (1978); S. Bakker en J. Stassen, B.S. en het onbegrensde. Een inleidende studie over de experimentele romans (1980); W.M. Roggeman, in Beroepsgeheim, 3 (1980); H. Dütting, in Archief de Vijftigers, 2 (1983); H. Bousset, `Binnenwerk', in Nieuw Vl. Tijdschr., 36 (1983).

[C. Offermans]