De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Ruyslinck, Ward

Ps. van Raymond Karel Maria de Belser, Vlaams dichter en romanschrijver (Berchem-Antwerpen 17.6.1929). In de meidagen van 1940 vluchtte hij met zijn ouders en broer naar Frankrijk, een ervaring waarvan de psychologische neerslag op de kinderziel werd weergegeven in de korte roman Wierook en tranen (1958). In 1947-1948 begon hij Germaanse filologie te studeren in Gent, maar brak de studie na een jaar af. Vanaf 1953 werkzaam als ambtenaar bij het Museum Plantin-Moretus te Antwerpen.

Tussen 1948 en 1956 publiceerde Ruyslinck vijf dichtbundels, waarvan de laatste, Fanaal in de mist (1956; ondertitel `Epos van een paria') door de vormgeving en maatschappijkritische grondslag al een overgang naar het proza aankondigt. Het officiële prozadebuut, De ontaarde slapers (1957), staat in het teken van het existentialisme: de lange novelle schetst de tragische ondergang van de naoorlogse mens die ten gevolge van traumatiserende oorlogservaringen verzand is in een onwerkelijk bestaan van geestelijke inertie. Opmerkelijk zijn vooral de oorspr. verbeeldingskracht en de fascinerende sfeer, die ook aanwezig zijn in sommige verhalen uit de bundel De madonna met de buil (1959).

Grote bekendheid verwierf hij met zijn wrang-agressieve maatschappijkritische romans, waarvan de eerste, Het dal van Hinnom (1961), een bittere afrekening bracht met de christelijke moraal. De confrontatie van verscheidene sociale klassen is tegelijk een vruchteloze poging een zin te vinden voor het menselijke lijden en een pleidooi voor de vrijwaring van de rechten van het individu. Eenzelfde ethische bekommernis staat centraal in de utopische roman Het reservaat (1964), het verhaal van de leraar Basile Jonas, een individualistisch gevoelsmens die door de op nut en profijt gerichte maatschappij wordt uitgestoten en verwezen naar een museum voor uitgestorven mensentypes.

Na deze romans wordt Ruyslincks toon milder. De verhalen in De paardevleeseters (1965, met het hoorspel De corridor) getuigen van een blijvende afkeer van collectivisme, automatisering en utilitarisme, maar de aanklacht is geformuleerd met humor en via afstand nemende satire. De verdediging van de gekwetste, bedreigde enkeling, meestal getypeerd als een antiheld of paria in een onderdrukkende gemechaniseerde maatschappij, blijft karakteristiek voor Ruyslincks thematiek. Wel doen zich formele verschuivingen voor en beoefent hij zeer diverse genres: o.a. het bijtende pamflet (Drek- en driftliteratuur, 1965; Open brief aan de gevoelsafschaf,

[p. 506]

1981), fers ,de parodie (De apokatastasis of het apocriefe boek van Galax Niksen, 1970), de geëngageerde roman (De heksenkring, 1972), het poëtische verbeeldingsproza (De verliefde akela, 1973) en, in een meer recente ontwikkeling, de introspectieve autobiografische roman (Het ganzenbord, 1974; Op toernee met Leopold Sondag, 1978).

De getemperd-ironische en sceptische levenshouding van de laatste werken heeft het kritische engagement niet verzwakt: sociale bewogenheid en verontwaardigde opstandigheid tegenover de verdrukking van het zwakke en onschuldige individu doen Ruyslinck steeds opnieuw opkomen voor de miskende mens, zelfs voor het mishandelde dier (in de documentaire In naam van de beesten, 1976).

Werk van hem is vertaald in ca twaalf talen (vooral Duits en Engels); enkele romans zijn verfilmd en voor toneel bewerkt. In het Nederlandse taalgebied is hij een veelgelezen auteur. Dit grote succes hangt samen met zijn geëngageerde stellingname in de eigentijdse problematiek, maar tegelijkertijd ook met formele eigenschappen: zijn proza vertoont weinig of geen vormvernieuwing maar wordt gekenmerkt door een boeiende verteltrant en door een opvallend beeldrijke, virtuoze taalbehandeling. In 1980 ontving Ruyslinck de Europaliaprijs voor literatuur.

Werken:

De citer van Tijl (1951), p.; Het huis onder de beuken (1952), p.; De essentie van het zwijgen (1953), p.; De stille zomer (1962), verh.; Golden Ophelia (1966), r.; Het ledikant van Lady Cant (1968), r.; De Karakoliërs (1969), r.; Neozoïsch. Parapoëtische montages (1971); De krekelput (1971), t. (ongepubliceerd); Valentijn van Uytvanck (1977), monografie; De sloper in het slakkehuis (1977), r.; Alle verhalen (1979); Wurgtechnieken (1980), r.; De boze droom het medeleven (1982), r.; Open beeldboek (1983), esays; Alleenstaande huizen (1983), pr.

Literatuur:

T. Schalken, W.R. (1966, 1972²); L. Gillet, `Het "eclectisch humanisch" van W.R.', in Tijdschrift voor Levende Talen, 33 (1967); L. Scheer, Röntgens van W.R. (1972); A. de Bruyne e.a, Gewikt en gewogen (1977); M. Janssens, W.R. (1977); A. de Bruyne, W.R. (1977); D. Cartens (ed.), Over W.R. (1982); J. Gerits, `W.R.', in Kritisch lexicon van de Nederlandstalige lit. na 1945 (1982); H. Werkman, in Aangekruist (1982); W.R., een introductie (1983).

[A.M. Musschoot]