De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Roovere, Anthonis de

Zuidnederlands dichter en prozaschrijver (ca 1430-Brugge 16.5.1482). Meestermetselaar van beroep, `stadsdichter van Brugge' en waarschijnlijk lid van de H. Geestkamer aldaar. Reeds op 17-jarige leeftijd zou hij te Brugge met een refrein op de vraag `oft moederlijck herte lieghen mach' de titel `prinche van rethorijcke' hebben verworven. Later wordt zijn talent ook elders gewaardeerd, maar Brugge weet hem van 1466 af met een jaargeld van zes ponden Vlaams als stadsdichter aan zich te binden. Dit pensioen, op verzoek van Karel de Stoute door de magistraat aan De Roovere toegekend, was ook het loon voor bewezen diensten, in het bijzonder voor het schrijven en spelen van `moralitheden, esbattementen ende diversche andere blijde rethorycke'. Van zijn dramatische werk is echter alleen het Quicunque vult salvus esse overgeleverd, een spel rondom het Symbolum Athanasium en Apostolicum.

Bekendheid en waardering dankte De Roovere vooral aan zijn Lof van den heijlighen sacramente, een lang refrein dat in versch. kerken werd opgehangen, hem de titel `Vlaemsch doctoor ende poetisch rethorizien' bezorgde en het enige werk lijkt te zijn dat nog tijdens het leven van de dichter werd gedrukt (in Die Tafel des kersteliken levens te Gouda bij G. Leeu in 1478). Pas in 1562 verschenen te Anwerpen bij Jan van Ghelen de Rethoricale wercken van Anthonis de Roouere, een verzameling gedichten, vooral refreinen en balladen, bezorgd en ingeleid door Eduard de Dene. In een willekeurige volgorde vindt men hier: religieuze gedichten - waaronder veel gekunstelde Marialoven -; ethisch-didactische teksten waarvan sommige nuchter emblematisch zijn en andere somber of schamper van 's werelds boos- en voosheid getuigen; verrassend scherpe hekeldichten - waaronder een viertal wrange rondelen - tegen een zondig maatschappelijk bestel waarin de kleine, bescheiden en eerlijke mens altijd het kind van de rekening is: historisch-allegorische amoureuze en zotte droomballaden en eenvoudiger refreinen.

Van de vanitasgedichten is Vander mollenfeeste het meest bekend geworden, een revue-gedicht waarin de dood wordt voorgesteld als een ontboden zijn op het feest der mollen onder de aarde. In het zotte is vooral het burleske refrein, de `Sotte amoureusheyt van Pantken en Pampoeseken' een parel in het genre. In 1557 was van De Roovere ook het dispuut Van pays en oorloghe verschenen (Antwerpen, Hans van Liesvelt, herdrukt in 1578 door Jan van Ghelen), een lange, vlot berijmde dialoog in 530 verzen, waarin de voor- en nadelen van vrede en oorlog worden belicht en de laatste het tegen de eerste af moet leggen. De Roovere is ook de auteur van een `carnacioen' (jaardicht) dat werd opgenomen in een prozarelaas dat de blijde inkomst van Margaretha van York te Brugge (1468) beschrijft. Of ook het hele relaas aan hem mag worden toegeschreven, zoals lange tijd is gedacht, is zeer te betwijfelen.

Uitgaven:

L. Scharpé, `De Rovere's spel van Quinconque vult salvus esse', in Leuvensche Bijdragen, 4 (1900-1902); J.J. Mak, De gedichten van Anthonis de Roovere (1955), aan te vullen emt `De gedichten van Anthonis De Roovere. Een lexicologische bijdrage', in Leuvense Bijdragen, 48 (1959); Th. de Jager, Anthonis de Roovere. Een keus uit zijn werk (z.j.), bloeml.; afzond. uitg. Van de mollenfeeste (1974); W.G. Brill, `De blijde incompste', in Kronijk van het historisch genootschap... te Utrecht (1866).

Literatuur:

G.C. van 't Hoog, Anthonis de Roovere (1918); J.J. Mak, `De Roovere's spel "Quincunque vult salvus esse"', in Uyt Ionsten Versaemt (1957); F. van Vinckenroye, `Onbekende gedichten van Anthonis de Roovere?', in Spiegel der Letteren, 4 (1960); A. Viaene, `Anthonis De Roovere. Stadsdichter van Brugge 1466-1482', in Ad Harenas (1960) en West-Vlaanderen, 12 (1963); L. Peeters, `De Roovere's Lof van den Heijlighen Sacramente, vs. 54-59', in Nieuwe Taalg., 59 (1966); R. Willemyns, `Iets over de taal van de "Rethoricale wercken" van Anthonis de Roovere', in Versl. en Meded. Kon. Vl. Acad. (1967); W.L. Braekman, `Een nieuwe interpretatie van Anthonis de Roovere's "Refereyn van Rethorica"', in Jaarb. De Fonteine xviii (1968); L. Roose, `Anthonis de Roovere', in Vlaanderen, 31 (1982); Vlaanderen, 188 (1882), A. de R.-nummer.

[D. Coigneau]