De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Revius, Jacobus

Eig. (tot ca 1614) Jacobus Reefsen(i)us, Noordnederlands dichter (Deventer nov. 1586-Leiden 15.11.1658). Zoon van Ryck Reefsen, burgemeester van Deventer, die in 1587 uitweek naar Amsterdam. Studie theologie te Leiden en Franeker; van 1610 tot 1612 reis door Frankrijk, waar hij versch. universiteiten bezocht en de invloed van de Pléiade onderging; 1612 predikant te Zeddam en daarna te Winterswijk-Aalten; 1614-1642 te Deventer. Was zeer actief betrokken bij het Muziekcollege aldaar. Woonde als revisor voor de Statenvertaling van het ot te Leiden (1633-1634). Van 1642 tot zijn dood te Leiden regent van het Statencollege (voor de opleiding van bursalen in de theologie); 1642 doctor h.c. Was een krachtig bestrijder van het cartesianisme.

Zijn oudst bekende publikatie is Tractatio thetica de anima separata (1607). In 1615 gaf hij een Latijns huwelijksdicht uit (In nuptias... D. Jeremiae Plancii etc.). Een groot aantal Latijnse, Nederlandse en Franse theologische en historische geschriften verscheen van zijn hand. De remonstranten vonden in hem een geducht tegenstander: als deputaat van de Particuliere Synode van Overijssel zuiverde hij de kerken in die provincie van remonstranten (1618-1619) en verzorgde hij o.a. bij provisie de vacant geworden kerk van Kampen. De oudst bekende druk van een Nederlands gedicht van hem is Het hoghe liedt Salomons. In Nederduytsche gesangen ghebracht (1621). Versch. gedichten van hem verschenen eerst als plano-druk: een aantal daarvan is bewaard. In 1630 verscheen te Deventer Over-Ysselsche sangen en dichten (zgn. tweede druk, in werkelijkheid uitgebreide uitg. 1634) en in 1640, eveneens te Deventer De CL Psalmen Davids, eerst in Nederlantschen dichte gebracht door Petrum Dathenum, ende nu in sin ende rijmen gebetert door J.R. (tweede herziene uitg. 1651). De kerken maakten van deze berijming geen gebruik, daar invoering uitsluitend tot de competentie van een nationale synode behoorde en een dergelijke kerkvergadering sedert 1619 niet meer bijeenkwam. Veel naam maakte de schrijver ook met Daventriensis (1651).

Zijn hoofdwerk, de Over-Ysselsche sangen en dichten, bestaat uit drie delen: een mozaïek van schriftuurlijke gedichten, chronologisch gerangschikt van de schepping tot de geboorte van Christus; een groep gedichten die begint met Christus' geboorte en eindigt bij het laatste oordeel; ten slotte een soort `aanhangsel' met wereldlijke gedichten: epigrammen, bruilofts-, lijk- en lofdichten en vooral historische en strijdzangen (het laatste deel werd in de uitgave van 1634 met 50 pagina's uitgebreid). Op de Athenaeumbibliotheek te Deventer bevindt zich een met wit door-

[p. 476]

schoten exemplaar van Revius zelf, waarin hij een aantal verzen bijschreef op de door de chronologie vereiste plaats. In het eerste deel nam hij een bewerking op van het Hooglied, van de Claechlieden Jeremiae en van het treurspel Haman, een dramatisering van de geschiedenis van Esther.

In zijn eigen tijd was hij niet populair. Een gedichtje van hem werd opgenomen in Apollo's harp (1685); zijn Hooglied-bewerking werd herdrukt in 1715. Paquot (Mémoires, dl. 3, 1770) wijdt veel aandacht aan hem, vooral echter om zijn anticartesiaanse polemiek. Pas Van Vloten (1863) zorgde voor zijn eerherstel.

Uitgaven:

Ch. Stapelkamp (ed.), Geestelijke poëzie (1926²); W.A.P. Smit (ed.), Over-Ysselsche sangen en dichten, 2 dln. (1930-1935); L.M. Hagen (ed.), Een bloemlezing uit zijn gedichten (z.j.); K. Heeroma (ed.), Protestantsche poëzie der 16e en 17e eeuw, dl. 1 (1940); Het Hoghe liedt Salomons (1942); W.J. Simons (ed.), Sonnetten van J.R. (1959, 1961³); W.J.C. Buitendijk (ed.), Bloemlezing uit de Over-Ysselsche sangen en dichten van J.R. (1976³), met bibl.

Literatuur:

J. van Vloten, Leven en uitgelezen zangen en dichten (1863); E.J.W. Posthumus Meyes, J.R., zijn leven en werken (1895); J. Reitsma en S.D. van Veen, Acta der Prov. en Partic. Synoden, dln. 4 en 5 (1895-1896); W.A.P. Smit, De dichter R. (1928, 1975²); W.J. Kooiman, J.R., zijn leven, zijn lied (1936); G.A. van Es, Barokke lyriek van protestantse dichters in de 17e eeuw (1946); Ch. Stapelkamp, R.-Studiën; aantekeningen bij de religieuze poëzie (1954); L. Strengholt, Bloemen in Gethsemané; verzamelde studies over de dichter R. (1976), met bibl.

[W.J.C. Buitendijk en P.J. Verkruijsse]