De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Presser, Jacob

Nederlands historicus, dichter en prozaschrijver (Amsterdam 24.2.1899-ald. 30.4.1970). Studeerde geschiedenis te Amsterdam en promoveerde in 1926; was leraar aan het Vossiusgymnasium aldaar en vanaf 1948 hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam; in 1959 opvolger van Jan Romein voor algemene en vaderlandse geschiedenis.

Presser was een veelzijdig historicus met een grote belangstelling voor sociale geschiedenis, maar ook voor individuele historische getuigenissen. Als begaafd stilist waren niet alleen zijn bijdragen op het terrein van de geschiedschrijving van hoog gehalte, maar ook zijn literaire publikaties. Als jood kon hij tijdens wo ii niet onder eigen naam publiceren, daarom gebruikte hij in die tijd pseudoniemen of alloniemen.

[p. 459]

Zo verscheen tijdens de oorlog De Tachtigjarige oorlog (1941; onder alloniem B.W. Schaper, herdrukt onder eigen naam in 1948). Het tragische lot van zijn vrouw tijdens de jodenvervolging inspireerde hem tot de dichtbundel Orpheus en Ahasverus (1945; onder ps. J. van Wageningen, naar de plaats waar hij was ondergedoken, in 1969 herdrukt onder eigen naam). In 1946 verscheen zijn anti-heroïsche biografie Napoleon (1974³) en in 1949 de kritische monografie, Amerika, van kolonie tot wereldmacht.

Een regeringsopdracht leidde tot de beschrijving van de jodenvervolging tijdens wo ii in Ondergang (2 dln., 1965). Al eerder had Presser aan dit onderwerp literair vorm gegeven in de navrante boekenweeknovelle De nacht der Girondijnen (1957). Van zijn veelzijdigheid getuigt voorts de reeks speelse detectiveromans: Moord in Meppel (1953; onder ps. Haggi Mami Reis), Moord in Moordrecht (1962) en Moord in de Poort (1965). Als bewonderaar van het werk van Heine stelde hij twee bloemlezingen samen uit diens werk (1956 en 1957).

Bij zijn emeritaat in 1969 werd hem de feestbundel Uit het werk van J. Presser aangeboden.

Werken:

Gewiekte wielen. Richard Arkwright (1951), pr.; Drievoudig afscheid (1961); Crime Passionel (1955); Schrijfsels en schrifturen (1961); Antwoord aan het kwaad, getuigenissen 1939-1945 (1961); Europa in een boek (1963).

Literatuur:

J. Presser. Geschenk van zijn vrienden bij zijn zestigste verjaardag (1959); L. de Jong, `J.P.', in Versl. en Meded. Kon. Nederl. Acad., 33 (1970); B.W. Schaper, `J.P.', in Jaarb. Mij der Nederl. Letterk. 1969-1970 (1971); Ph. Bregstein, Gesprekken met J.P. (1972); W. Schwerbrock e.a., in D. Kroon (ed.), Over Marga Minco (1982).

[G.J. van Bork]