De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Nieuwelandt, Guilliam van

Zuidnederlands dichter en toneelschrijver (Antwerpen 1584-Amsterdam 1635).

Kwam wsch. in 1585 naar Amsterdam, waar hij schildersleerling werd bij Jacob Savery; te Rome in de leer bij Paulus Bril (1601-1603). Na een kort verblijf te Amsterdam weer naar Antwerpen, waar hij in 1615 ouderman werd van de kamer `De Olyftak'; omstreeks 1620 verliet hij deze kamer en werd wsch. lid van `De Violieren'; in 1629 naar Amsterdam. Als schilder en etser epigoon van de Italiaanse school.

Nieuwelandt is de voornaamste vertegenwoordiger van de senecaans-klassieke tragedie in de Zuidelijke Nederlanden; zijn werk doorstaat evenwel de vergelijking met de beste vertegenwoordigers daarvan in Noord-Nederland niet. Het wordt gekenmerkt door gruwelen en moorden, door offertonelen, geestverschijningen, allegorieën, voorspellende dromen en vertoningen. Zijn vnl. in alexandrijnen geschreven tragedies (o.a. Livia, 1617; Aegyptica ofte Aegyptische tragoedie van M. Anthonius en Cleopatra, 1624; Sophonisba Aphricana, 1626, 1635² en 1639³) hebben vijf bedrijven, maar missen de drie eenheden. De stijl is retorisch, breedsprakig en soms pathetisch. Behalve Seneca hebben Robert Garnier (o.a. met Les Juives) en P.C. Hooft (o.a. met Geeraerdt van Velsen) sterke invloed op hem uitgeoefend.

In zijn taalgebruik is Nieuwelandt puristisch. Hij wist ook zijn niet-geprononceerd katholiek christendom te verenigen met een uitgesproken stoïcijnse levensleer. Dezelfde geest ademt een uitvoerig leerdicht in alexandrijnen: Poëma vanden mensch (1621), dat een bewerking is van Jeronimus van der Voorts Het leven en sterven ben ick genaemt (1597).

Bij zijn tijdgenoten vond zijn werk, dat tussen de rederijkerskunst en het classicisme in staat, veel waardering. In 1620 verwierf hij op het blazoenfeest van de Mechelse kamer `De Peoene' de eerste prijs met zijn referein Den lof der deucht (opgenomen in De schadt-kiste der philosophen ende poeten, 1621). Vanaf het midden der 17de eeuw werd hij vergeten en in de 19de eeuw weer ontdekt. Sophonisba wordt zijn beste werk geacht.

Werken:

Saul (1617); Claudius Domitius Nero (1618); Salomon (1628); Jerusalems verwoestingh door Nabuchodonosor (1635).

Literatuur:

F.J. van den Branden, `W.v.N., kunstschilder en dichter', in Nederl. Museum, dl. ii (1875); J.A. Worp, De invloed van Seneca's treurspelen op ons tooneel (1892); O. Dambre, De dichter Justus de Harduijn (1926); A.A. Keersmaekers, De dichter G.v.N. en de senecaans-classieke tragedie in de zuidelijke Nederlanden (1957); W. Asselbergs, `G.v.N.', in Nieuwe Taalg. (1961); K.L. Johanessen, Zwischen Himmel und Erde (1963).

[W.J.C. Buitendijk]