De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Mussem, Jan van

Zuidnederlands dichter, grammaticus en retoricus (16de eeuw). Over zijn leven is weinig bekend. In 1548 was hij kapelaan te Wormhout in West-Vlaanderen en lid van de rederijkerskamer `De Communicanten' aldaar. In 1553 woonde hij er nog. Hij schreef Rhetorica, dye edele const van welsegghene. Ghenomen wt die oude vermaardtste rhetorisienen ende orateuren, als Cicero, Quintilianus, ende meer andere (...? Ouerghestelt wt den Latijnse in gemeender Vlaemscher spraken (...) Jtem noch een seer profitelijc vocabilarius, van vreemde termen, betooghende hoe men die spreken ende gebruycken sal (1553, 1607<sup>2</sup>). Het vocabularium, in de tweede druk weggelaten, bestaat uit een lijst van in het Vlaams gebruikelijke leenwoorden met hun betekenissen. Steunende op klassieke en humanistische Latijnse auteurs gaf Van Mussem in zijn werk een traditionele retorica: de eerste systematisch ingerichte welsprekendheidsleer in de Nederlandse taal. Zoals Erasmus aangaf, zocht hij de weg naar een zuiver, rijk, welgebouwd Nederlands dat een vergelijking met het Latijn als retorische taal zou kunnen doorstaan. Hij kritiseerde de `ongheleerde' rederijkers om hun overladen stijl, onjuiste epitheta, verkeerd begrepen leenwoorden, vreemde archaïsmen en neologismen.

Literatuur:

G. Kalff, in Geschiedenis der Nederl. letterk. in de 16de e.', i en ii (1889); J.J. Gielen, `Een bewust Vlaming en jurist uit de 16e e.' in Tijdschr. v. Nederl. Taal- en Letterk., 16 (1928); J.F. Vanderheyden, `J.v.M.', in Versl. en Meded. Kon. Vl. Acad. (1952); L. van den Branden, Het streven naar verheerlijking, zuivering en opbouw van het Nederl. in de 16e e. (1956); J.F. Vanderheyden, in Versl. en Meded. Kon. Vl. Acad. (1975-1978).

[G. Kuiper en S.S. Hoogerhuis]