De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Lennep, Jacob van

Nederlands prozaschrijver en dichter (Amsterdam 24.3.1802-Oosterbeek 25.8.1868). Zoon van David Jacob van Lennep. Studeerde rechten te Amsterdam en Leiden. Voelde zich in die tijd onder invloed van Da Costa tot het Réveil aangetrokken. Vertaalde in deze stemming La grâce (De genade, 1827) van Louis Racine. Samen met Adriaan van der Hoop redigeerde hij het kritische weekblad De Nederlandsche Mercurius (1828-1829). Sindsdien gevestigd te Amsterdam, waar hij in 1829 enkele jaren de functie van rijksadvocaat ging vervullen. Van 1853 tot 1856 conservatief lid van de Tweede Kamer. Zijn omvangrijk en veelzijdig oeuvre is het resultaat van zijn vruchtbare fantasie, brede belangstelling en belezenheid sinds zijn jeugd. De invloed van Bilderdijk en het Réveil was voor de levenslustige student van voorbijgaande aard (sinds 1832 was hij vrijmetselaar), evenals die van Byron, wiens romantiek hij navolgde in dichterlijke vertellingen als `Het Huis ter Leede', de eerste van een reeks Nederlandsche legenden in rijm gebracht (1828-1847), die in 1865 in een definitieve verzameling werden bijeengebracht.

Aangespoord door zijn vaders verhandeling over Het belangrijke van Hollands grond en oudheden voor gevoel en verbeelding (1827) schreef hij zijn eerste historische roman, De pleegzoon, die in 1833 werd gepubliceerd. Door zijn grote roman over de graventijd, De roos van Dekama (1836), en de novellenbundels Onze voorouders in verschillende taferelen geschetst (1838-1844) kreeg hij de reputatie van de Nederlandse Scott. Zijn beste en populairste werk werd De lotgevallen van Ferdinand Huyck (2 dln., 1840), een historische avonturenroman die zich afspeelt rond 1720 en tot op de dag van vandaag wordt herdrukt. Zijn laatste historische roman Elizabeth Musch (3 dln., 1850-1851), mislukte. Bekend werd de omvangrijke zedenroman De lotgevallen van Klaasje Zevenster (5 dln., 1865-1866), die bij sommige tijdgenoten nog bedenkingen van morele aard kon oproepen.

Tussen dit alles door schreef Van Lennep verzen, populaire grammatica's, vaderlandse geschiedenissen en vertalingen en toneelstukken zoals het zangspel Het dorp aan de grenzen (1830).

Een aristocratische zin voor piëteit voor het verleden en een relativerende humor kenmerken zijn werk. Zijn vlotte pen en grote culturele belangstelling verleidden hem echter te vaak tot oppervlakkige veelschrijverij. Hij kon echter levendig en boeiend vertellen.

Tijdens zijn leven genoot Van Lennep aanzien en een enorme populariteit; wel ontging hem door zijn spotlust in zijn jonge jaren een professoraat, doch later conformeerde hij zich aan de maatschappij, zodat hem vele onderscheidingen en erelidmaatschappen ten deel vielen en hij bij allerlei activiteiten werd betrokken. Als letterkundige van naam verzorgde hij in 1859 de uitgave van de Gedichten van den Schoolmeester en in 1860 die van de Max Have-

[p. 352]

laar. verzorgde hij de 12-delige Vondeleditie (1855-1869). Van groot historisch belang werd Het leven van mr. Cornelis en mr. David Jacob van Lennep (4 dln., 1861-1862), waarin tevens gedichten en brieven zijn opgenomen.

Werken:

Academische idyllen (1826); Gedichten (1827); Het dorp over de grenzen (1831); Saffo (1834); De E-legende (1841); De voornaamste geschiedenissen van Noord-Nederland, aan zijne kinderen verhaald, 4 dln. (1845-1849); Rembrandt van Rijn (1848), t.; Een schaking in de 17de eeuw (1850); Gedichten, zoo oude als nieuwe (1851); Zeemansliedtjens (1852); De geschiedenis des vaderlands in schetsen en afbeeldingen (1856); Een Amsterdamsche jongen of het buskruitverraad in 1622 (1859), t.; De vermakelijke spraakkunst (1865); De vermakelijke Latijnsche spraakkunst (1866); De uithangteekens in verband met geschiedenis en volksleven beschouwd, 2 dln. (1867-1868), met J. ter Gouw; Een dichter aan de Bank van Leening (1867), t.; Het boek der opschriften, eene bijdrage tot de geschiedenis van het Nederlandsche volksleven (1869), met J. ter Gouw.

Uitgaven:

Dramatische werken, 3 dln. (1852-1854); Romantische werken, 23 dln. (1856-1872); Poëtische werken, 13 dln. (1859-1872); Dramatische en poëtische werken, 8 dln. (1889-1891); M.E. Kluit (ed.), Nederland in den goeden ouden tijd, zijnde het dagboek van J.v.L. (1942); De lotgevallen van Ferdinand Huyck (1969, 1981³), met een inl. van Tj.W.R. de Haan; Vertellingen van vroeger en later tijd (1971, 1980²), gekozen en ingel. door M. van der Plassche; De roos van Dekama (1980), met een inl. van C.A. Rutgers.

Literatuur:

Cd. Busken Huet, Ernst of kortswijl? (1866); Idem, Lit. Fant., II en xv; A. Beelo, Levensberichten Mij Ned. Lett. (1869); A. de Bull, `Mr. J.v.L.', in Mannen van betekenis (1871); N. Beets, in Verscheidenheden (1876); J. ten Brink, Gesch. Noordned. Letteren in de 19e eeuw, dl. i, met bibl.; M.F. van Lennep, Het leven van Mr. J.v.L., 2 dln. (1909, 1910<sup>2</sup>), met bibl.; J.H. de Groot, Ontmoeting met J.v.L. (1941); W. Drop, Verbeelding en historie (1958, 1979<sup>4</sup>); G. Stuiveling, `Voetstappen van de vaderlandse romantiek ii & iii', in Vakwerk (1967); R.W. Zandvoort, `J.v.L. als plagiator', in Nieuwe Taalg., 61 (1968); D.A. de Graaf, `Ferdinand Huyck en de realiteit: baron van Lintz als historische figuur', in Levende Talen (1969); I. Kisch, `Het advocaten-briefje in het conflict Douwes Dekker-v.L.', in Raster, 4 (1970); Idem, `Kanttekeningen tot het proces Douwes Dekker-v.L.', in Maatstaf, 17 (1969-1970); C. Geljon, `J.v.L. en het toneel', in Scenarium (1977); A.J. Vervoorn, `J.v.L. en de taal der grondwet', in Spiegel Historiael, 13 (1978); J. Meijer, Voorvaderlijke vooroordelen: het Joodse type bij J.v.L. 1802-1868 (1979); M.G. Kemperink, `"Dat is waarachtig" een roman: de lotgevallen van Ferdinand Huyck als verdediging van J.v.L.s romanopvattingen', in Wie veel leest heeft veel te verantwoorden... (1980); R. Chamuleau, Het verborgen leven van mr. J.v.L. (1980); K.M. Wagemans, `Invloeden op de ontwikkeling van de historische roman in de periode 1827-1840, of De redevoering en de Roos', in De Negentiende Eeuw, 6 (1982); G. Kazemier, `Karaktertekening en verhaalstructuur in Ferdinand Huyck', in Tijdschr. v. Nederl. Taal- en Letterk., 99 (1983).

[G.W. Huygens en D. Welsink]