De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Kats, Jacob Frans

Vlaams schrijver (Antwerpen 5.5.1804-Brussel 16.1.1886). Stamde uit een arm arbeidersgezin. Pas in 1823 kreeg hij de kans op kosteloos avondonderwijs en werd vanaf 1827 onderwijzer te Brussel. Na 1830 noodgedwongen opnieuw wever, gebruikte hij de literatuur als wapen in de sociale strijd. Hij trad op tegen de monarchie, het klerikalisme en de uitbuiting van het proletariaat, tegen de mechanisatie en de opkomende industrialisatie, en verdedigde de

[p. 310]

materiële bestaanszekerheid, de emancipatie en het volksonderwijs.

Zijn actie had vooral succes tussen 1833 en 1848, toen hij de schakel wist te leggen tussen de meestal franstalige progressief-liberale burgerij en het onderontwikkelde Vlaamse volk. Dit uitte zich in een reeks toneelstukken, waarin hij zijn sociaal-economisch programma en zijn dromen over een ideale samenleving uiteenzet, in een reeks pamfletten, redevoeringen, polemische gedichten, satirische liederen en vooral in weekbladen. Ook mondeling vertolkte hij zijn doelstellingen in de zgn. meetings, die naar Engels model vanaf eind 1836 te Brussel, Gent en Mechelen werden gehouden.

Na 1848 werd hij theaterdirecteur en ging geleidelijk in de Vlaamse (taal-)beweging op.

Kats droeg door zijn persoonlijke inzet en zijn geschriften bij tot de lotsverbetering van de armste en grootste bevolkingsgroep. Dat hij dit te Brussel tot na 1870 in het Nederlands deed, verzekerde hem een aanhang bij het gewone volk en dit is niet zijn geringste verdienste.

Werken:

De Goede Vrydag (1835); Klaes Lyden (1835); Den verlichten boer (1835); De voorbereyding der kiezing aen de herberg, of de vergelyking van den bermhertigen Samaritaen (1836); Het aerdsch paradys, of den zegeprael der broederliefde (1836); De gelukkige volksplanting (1836); De vyanden van het licht (1836); Volksgedichten (1851); Pier LaLa (1854); De Belgische natie (1856), met muziek van P. Benoit; De armen van Parys (1857); De vrek (1857).

Literatuur:

J. Kuypers, J.K. agitator (1930); Idem, `Utopia in Vlaanderen', in Jaarb. Mij Leiden 1951-1953 (1954); Idem, Bergop (1957); Idem, `Het vroegsocialisme tot 1850', in J. Dhondt e.a., Geschiedenis van de socialistische arbeidersbeweging in België (1960); M. Oukhow, in Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, i (1973); Idem, in Vlaamse Figuren, i, dl. 13 van 20 eeuwen Vlaanderen (1976).

[A. Deprez]