Noordnederlands prozaschrijver ('s-Gravenhage
1656-Culemborg begraven 12.1.1718). Zoon van de filoloog Nicolaas Heinsius en
kleinzoon van de dichter Daniël Heinsius. Op jonge leeftijd gepromoveerd
in de medicijnen; wegens moord in 1677 uit het land gevlucht. Na omzwervingen
door Frankrijk, Italië (waar hij katholiek werd) en Duitsland werd hij
lijfarts van koningin Christina van Zweden (tot ca 1687) en van de keurvorst
van Brandenburg. Sinds 1695 woonde hij in de vrijstad Culemborg.
Heinsius is de auteur van de meest geslaagde Nederlandse
schelmenroman, Den vermakelyken avanturier (1695; tien herdrukken tot
1756), waarin behalve ontleningen aan Sorel en Scarron eigen picareske
ervaringen verwerkt zijn. Door de parodiërende stijl is het werk leesbaar
gebleven.
[pagina 262]
[p. 262]
Het is ook vertaald in het Duits, Engels,
Frans en Italiaans, nagevolgd door o.a. P.L. Kersteman (1754) en bewerkt door
C.J. Kelk (1955). Heinsius' andere schelmenroman, Don Clarazel de
Gontarnos (1697), heeft slechts één herdruk beleefd (1712).
Als voorbereiding op zijn picareske romans had hij Scarrons Le roman
comique vertaald: De kluchtige roman (1678).
Uitgaven:
J. ten Brink (ed.), Den vermakelyken avanturier (1896),
bloeml.; H.J. Smeding (ed.), Drie verhalen uit Den vermakelycken
avanturier (1938).
Literatuur:
J. ten Brink, Dr. N.H. jr. (1885); J.H. Scholte, Een
letterkundige overgangsvorm omstreeks 1700 (1912); J. ten Brink, Romans
in proza (1920); D. Reichardt, Von Quevedos `Buscom' zum deutschen
`Avanturier' (1970); D. Buyle, `De vermakelijke avonturier', in
Tijdschr. Vrije Universiteit Brussel, 15 (1972-1973); H. van Gorp,
Inleiding tot de picareske verhaalkunst (1978).
Auteursrechtelijk beschermd