De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Hasebroek, Johannes Petrus

Ps. Jonathan, Nederlands dichter en schrijver (Leiden 6.11.1812-Amsterdam 29.3.1896). Familie afkomstig uit Frans-Vlaanderen (Hazebrouck). Grootouders van moederszijde de dichters J.P. Kleyn en Antoinette Ockerse; vader apotheker. Studeerde theologie te Leiden; in 1830 een der `vrijwillige jagers'. Stichtte met zeven anderen de `Rederijkerskamer voor uiterlijke welsprekendheid binnen Leyden' (vgl. Klikspaans Studentenleven, ii). In 1836 predikant te Heiloo. Met zijn zuster, de romanschrijfster Elisabeth Johanna (`Editha', 1811-1887) maakte hij de pastorie tot middelpunt van opgewekt letterkundig leven, de zgn. `Kring van Heiloo'. Werkte mee aan Potgieters De Gids (1837-1839) met vaak scherpe kritieken; voor diens almanak Tesselschade (1838) schreef hij de humoreske De Haarlemsche Courant, de eersteling van zijn hoofdwerk Waarheid en droomen door Jonathan (1840). In 1841 kwam het tot een breuk met Potgieter. Als predikant (Breda, Middelburg, Amsterdam) behoorde hij tot de ethisch-irenische richting, nauw verwant met het Reveil.

Na een door De Gids gunstig beoordeelde bundel Poëzy (1836) verscheen er in dichtvorm niets van zijn hand dat uitkomt boven proza op rijm. Door het warm religieus gevoel dat uit Waarheid en droomen spreekt, vond dit aanvankelijk meer bewondering dan Beets' Camera. Zijn karakteriseringen ter inleiding van werk van Da Costa en Potgieter, zijn brieven aan Potgieter en vooral zijn Een dichter-album van vóór honderd jaren. De gedachtenis aan Bellamy en zijne kunstvrienden nog eens vernieuwd (1890), een hulde aan de preromantiek, zijn het vermelden waard.

Werken:

Winde-kelken (1859), p.; Op de bergen, 2 dln. (1861-1862); Nieuwe winde-kelken (1864); Dicht en ondicht, 2 dln. (1874); Sneeuwklokjes (1878), p.; Winterbloemen (1879), p.; Vesper. Poëzie in den avond des levens (1887); Hesperiden. Nieuwe poëzie in den avond des levens (1888).

[p. 253]

Uitgave:

Vinger Gods, wat zijt gij groot (1978), bloeml., samengest. en ingel. door A. Korteweg en W. Idema.

Literatuur:

E.J. Potgieter, Kritische studiën, dl. i (1875); C. Busken Huet, Litt. Fant. en Krit., dl. x (1880); T.H. de Beer, Na eene halve eeuw (1895); M.W. Maclaine Pont, Levensberichten Mij der Nederl. Lett. (1897); J.H.J. Willems, J.P.H., Bijdrage tot de kennis van het letterkundig leven, voorn. in de jaren ca 1830-1840 (1939), bevat de brieven van H. aan de Gidsredactie en Potgieter; A. Korteweg, `"Maar 't vliegend vischje heeft zichzelven niet geschapen"', in Juffrouw Ida, 8 (1982); M. Mathijsen (red.), De kring van Heiloo (1982).

[W.J.C. Buitendijk]