De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Haren, Willem van

Noordnederlands dichter (Leeuwarden 21.2.1710-St. Oedenrode 4.7.1768). Broer van Onno Zwier van Haren. Stamde uit een adellijk Fries geslacht, studeerde rechten en werd in 1728 grietman van Het Bildt, in 1740 lid van de Staten Generaal en in 1747-1748 gedeputeerde te velde. Verarmd door een pachtersoproer en ongelukkig door zijn mislukte huwelijk pleegde hij zelfmoord.

In 1741 verscheen zijn eerste belangrijke gedicht, het epos in twaalf boeken, Gevallen van Friso, koning der Gangariden en Prasiaten, gebaseerd op een sage uit oude Friese kronieken. Het kan beschouwd worden als een soort `vorstenschool', waarin Van Haren gebruik maakt van Indische wijsheid, Perzische religiositeit en Romeinse wetgeving om een pleidooi te houden voor de deugd, zoals die door vorst en onderdanen zou dienen te worden nagestreefd. De tekst werd gecorrigeerd door Van Harens letterkundige vriend Balthazar Huydecoper. In 1758 verscheen een sterk gewijzigde versie, in tien boeken `beschaafd' en `verschaafd'.

De belangrijkste jaren van zijn dichterschap waren 1742 en 1743. Als anti-Frans en prinsgezind staatsman maakte hij de poëzie dienstbaar aan zijn politieke opvattingen. In 1742 verscheen zijn gedicht Leonidas, een sleutelgedicht waarin hij het Nederlandse volk opwekte om Maria Theresia als koningin van Hongarije de vroeger beloofde hulp te verlenen. In enkele dagen werden er duizenden exemplaren van verkocht en de schrijver bereikte zijn doel; in 1743 wierven de Staten hulptroepen aan. Met twee andere gedichten diende het als toevoeging bij de Friso. Er verschenen zoveel lof- en schimpdichten dat er vier bundels van tezamen 374 bladzijden van werden samengesteld: De vier uitmuntende gedigten [...] alsmede alle de lofdigten die voor en tegens dezelve zyn uitgegeven (1742). In hetzelfde jaar verscheen zijn aanklacht tegen een der ergste wandaden uit de Nederlandse koloniale geschiedenis: Gedicht op den moord gepleegd aan de Chineesen te Batavia den IX Octob. Anno 1740. In 1760 verscheen het gedicht Ode. Het menschelyk leeven, een elegie, waarin de dichter zijn rampspoedig leven nog eens overzag: een der fraaiste 18de-eeuwse classicistische Nederlandse gedichten.

Uitgaven:

J. de Vries, Dichterlijke werken van W. en O.Z. v. H., 6 dln. (1824-1827); J. van Vloten, Leven en werken van W. en O.Z. v. H., Friesche edellui (1874); H.E. Moltzer, Hareniana. Brieven van W. en O.Z. v. H. (1876); H.A. Ett, `De briefwisseling tussen W. v. H. en Balth. Huydecoper', in Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Lett., 67 (1950).

Literatuur:

J.H. Halbertsma, Het geslacht der Van Harens. Fragmenten (1829); C. Busken Huet, in Litt. Fant. en Krit., dl. vi (1875); H.J. Polak, in Studiën (1888); D.C. Nijhoff, `De Staatsman-Dichter W. v. H.', in Nederland, iii (1901); H.J.L. van Haselen, W. v. H.'s Gevallen van Friso (1922); J.J. Kalma, Bibliografie betreffende de gebroeders O.Z. en W. v. H. (1956); I.H. van Eeghen, Brieven van het Deutzenhofje (1967).

[W.J.C. Buitendijk en red.]