De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Geel, Jacob

Eig. Jacobus, Noordnederlands prozaschrijver (Amsterdam 12.11.1789-'s-Gravenhage 11.11.1862). Studeerde klassieke letteren; vanaf 1811 gouverneur bij baron Dedel; vanaf 1822 bibliothecaris aan de Leidse universiteitsbibliotheek; in 1828 buitengewoon hoogleraar.

In 1826 publiceerde hij zijn eerste verhandeling Iets over den smaak. Op het gebied van de klassieke filologie was hij bijzonder actief.

Geels verhandeling Het proza (1841) verscheen oorspronkelijk onder de titel `Lof der proza' in de Voorlezingen gehouden in het Lees-Museum te Utrecht (1830). Deze verhandeling is een pleidooi ten gunste van het proza, dat naar Geels oordeel te zeer verwaarloosd was in verhouding tot de poëzie. Voor de Nederlandse literatuur ligt Geels betekenis vooral in zijn Gesprek op den Drachenfels (1835). In deze dialoog doet hij een poging om tot een nadere bepaling te komen van wat onder het romantische dient te worden verstaan. De dialoogvorm stelt hem in staat de gesprekspartners (Diocles en Charinus) tot een steeds nauwer omschreven formulering te laten komen van wat zij onder het romantische verstaan en het af te zetten tegen het klassieke. Daarbij fungeert Geel zelf min of meer als socratische gespreksleider. De opbouw naar het slot toe van de dialoog, waarin een scherpe aanval wordt gedaan op de realistische beschrijvingskunst die vooral het Franse romantische kenmerkte, laat zien waar Geel zelf in deze kwestie stond. Dat standpunt wordt ook duidelijk uit Geels kritiek op Beets' Gidsartikel `Vooruitgang', dat hem met de student Beets in conflict bracht. Geel toont zich daarin een tegenstander van alles wat wetenschap en vooruitgang in de weg staat en hij ziet in Beets' romantische boutade een voorbeeld daarvan. Geels invloed, vooral op de Leidse studentenkringen van zijn tijd, kan moeilijk overschat worden en het is niet ondenkbaar dat hij met zijn geschriften een dam heeft opgeworpen voor al te extreme uitingen van de romantiek in Nederland.

In 1838 verscheen de belangrijke bundel verhandelingen Onderzoek en phantasie, in 1871 opnieuw uitgegeven, samen met Het proza en het Gesprek op den Drachenfels.

Geel was ook de briljante anonieme vertaler van Sterne's Sentimenteele reis door Frankrijk en Italië (1837), een boek dat een grote invloed op de 19de-eeuwse humorcultus heeft uitgeoefend.

Werken:

Proeven eener navolging van de Lady of the Lake van Walter Scott (1822); Over Universiteiten en Hooger Onderwijs (1828); Over den gang van het onderzoek in Oude Geschiedenis en Letteren en deszelfs grenzen (1833).

Uitgaven:

W.P. Wolters (ed.), Onderzoek en phantasie. Gesprek op den Drachenfels. Het proza (1871, 1896⁴); C.G.N. de Vooys (ed.), Onderzoek en phantasie. Gesprek op den Drachenfels. Het proza (1911); Abel Eppens [i.e. Nico Rost] (ed.), Onderzoek en phantasie (1943); J.C. Brandt Corstius (ed.), Gesprek op den Drachenfels (1963, 1981⁴); J. de Rooij (ed.), Mengelwerk van Jacob Geel (1974).

Literatuur:

M.J. Hamaker, J.G. naar zijn brieven en geschriften geschetst (1907), diss. met bibl.; Th.B.F. Hoyer, `Het dramatische in G.s Verhandeling over de pligten van een toehoorder', in Nieuwe Taalg., 22 (1928); J.E. van der Laan, `Buffon, G. en de stijl', in Nieuwe Taalg., 25 (1931); H.E. van Gelder, `N. Beets en J.G.', in Maatstaf, 4 (1956-1957); `Diocles en Charinus. Een vergelijkende karakteristiek van hun prototypen in 1852', in Nieuwe Taalg., 58 (1965); K. Reijnders, `Wat zal G. er van zeggen?', in Jaarboek Mij Nederl. Letterk. 1975-1976 (1977); W. van den Berg, `Een bibliothecaris buiten zijn boekje(s)', in Boeken verzamelen (1983); Nieuw Letterkundig Magazijn, 2 (1984), J.G.-nummer; W. van den Berg, `Dispuut op de Drachenfels', in Literatuur, 2 (1985).

[D. Welsink en G.J. van Bork]