Herman Gorter en Henriëtte Roland Holst in hun tijd

[p. 127]

1928-1952 - 'Is wat wij wonnen nu voorgoed verloren?

1928	‘Kenteringsjaar’ voor Henriette Roland Holst. Invloed van Tolstoi, Hendrik de Man en Leonard Ragaz, eerbied voor Gandhi's ‘geestelijke weerbaarheid’ en belangstelling voor de strijd van de gekoloniseerde volken. Haar milieu wordt Bentveld, het centrum der religieus-socialisten. Woont een conferentie te Heppenheim bij, waar de socialistische intellectuelen een dam proberen op te werpen tegen de opkomst van Hitler.
1929	Henriette Roland Holst richt het blad De Nieuwe Weg op.
1931	Henriette Roland Holst wordt benoemd tot erelid van de Koninklijke Vlaamsche Akademie voor Taal- en Letterkunde te Gent in het jaar dat haar boek over Guido Gezelle verschijnt. Schrijft een aantal lekespelen, zoals Kinderen van dezen tijd, Wij willen niet, De moeder (1932) en De roep der stad (1933).
1933	Muiterij aan boord van de Zeven Provinciën in de Nederlands-Indische wateren. Bij een bombardement worden acht en twintig matrozen gedood. Henriette Roland Holst zet zich in voor de amnestieakties ten behoeve van de gevangen matrozen. 27 februari: de Rijksdagbrand in Berlijn. Het nationaalsocialisme onder leiding van Adolf Hitler aan de macht. Sukarno en een jaar later ook Hatta en Sjahrir naar Boven-Digoel verbannen. Verschijning van Henriette Roland Holsts boek Herman Gorter en van haar brochure De krisis der Westersche kultuur.
1934	Laatste lezing van Henriette Roland Holst voor de tweede wereldoorlog in Bentveld over Poëzie en maatschappelijke vernieuwing.
1935	Mussolini verovert met zijn Italiaanse leger en luchtmacht Abessinië.
1936	Uitbreken van de Spaanse burgeroorlog, waarbij generaal Franco ondersteund wordt door Italiaanse troepen en Duitse bombardementsvliegtuigen. Behalve, aanvankelijk, Rusland en Mexico steunt ook een ‘internationale brigade’ de Spaanse republikeinen.
1938	31 december: overlijden van R.N. Roland Holst.
1939	Maart: overwinning van generaal Franco in Spanje. Henriette Roland Holst verhuist naar Blaricum. September: uitbreken van de tweede wereldoorlog.
1940	Bij de inval van de Duitse legers in Nederland woont Henriette Roland Holst in Heemstede. Ze verhuist daarna naar Santpoort en in augustus 1943 naar De Buissche Heide.
1945	6 augustus: eerste atoombom geworpen op Hirosjima. 17 augustus: Sukarno en Hatta roepen de Republiek Indonesië uit.

[p. 128]

1946	November: een ontwerpovereenkomst tussen Indonesië en Nederland komt tot stand te Linggadjati.
1947	20 mei: Henriette Roland Holst ontvangt het eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam, waarbij Jan Romein als promotor optreedt. Juli: eerste ‘politionele actie’ tegen de Indonesische onafhankelijkheidsbeweging. Ingrijpen van de Veiligheidsraad. Oktober: door een val breekt Henriette Roland Holst haar heupbeen en moet lange tijd in een ziekenhuis worden opgenomen.
1948	December: tweede ‘politionele actie’.
1949	De Veiligheidsraad eist van Nederland overdracht van de souvereiniteit aan Indonesië. Augustus-november: de Ronde Tafel Conferentie te 's-Gravenhage, die op 27 december gevolgd wordt door de souvereiniteitsoverdracht in het paleis op de Dam te Amsterdam. Inmiddels is Henriette Roland Holst verhuisd naar Amsterdam. Verschijning van haar levensherinneringen Het vuur brandde voort. Op 24 december wordt zij op bescheiden wijze gehuldigd ter gelegenheid van haar tachtigste verjaardag.
1952	21 november: Henriette Roland Holst overlijdt kort voor haar drie en tachtigste verjaardag te Amsterdam. De crematie vindt in alle stilte plaats.

[p. 129]

1
De nazistische aanvallen op de cultuur: boekverbranding in Duitsland.

2
Ontmoeting van de twee fascistische leiders in 1934.

3
Oproep om het manifest te ondertekenen ter verkrijging van amnestie voor de deelnemers aan de muiterij op ‘De Zeven Provinciën’ van 5-12 februari 1933.

[p. 130]

4
Franco's overwinningsparade na de Spaanse burgeroorlog in 1939.

5
Tweede wereldoorlog van 1939-1945.

6
Spotprent op de Ronde Tafel Conferentie van 1949, die tot de zelfstandige Republiek Indonesië leidt: ‘En of u hier maar wilt plaats nemen...’

[p. 131]

7
Atoomproef in de Nevadawoestijn in de Verenigde Staten.

[p. 132]

8
Tekening van Henriette Roland Holst door E. Reitsma-Valenca uit 1933.

9
Brief van Henriette Roland Holst aan haar uitgever Brusse van 16 juli 1930 over haar biografie van Tolstoi, die in datzelfde jaar verschijnt.

10
Henriette en Richard Roland Holst tijdens een vakantie.

[p. 133]

11
Protest tegen annexatie van Henriette Roland Holsts werk door de nationaal-socialisten.

12
Het desbetreffende gedicht van Henriette Roland Holst uit de bundel Vernieuwingen van 1929.

13
Henriette Roland Holst (tweede van links) met vrienden en (rechts) de pachters van de boerderij op het landgoed De Buissche Heide in juli 1942.

[p. 134]

14
Handschrift van een gedicht door Henriette Roland Holst over het verdrag van Linggadjati, dat in 1946 tussen Nederland en Indonesië gesloten wordt.

15
Briefkaart van Henriette Roland Holst, die zij drie maanden voor haar dood stuurt aan de vriendin van Herman Gorter, Ada Prins, en waaruit blijkt dat zij de overlijdensdatum van Gorter vergeten is.

16
Henriette Roland Holst kort voor haar tachtigste verjaardag.