Rood paleis

[p. 260]

De rook ziet rood

De slotfuga. Een fuga voor vuur. Het vuur dat verzoent. De eindvariatie, veelstemmig, op het thema van een huis, van een mensch, van een eeuw. Heel de hoofdstad van het land speelde mee in het orkest, onwetend, opgecommandeerd, het moest.

De rook, rood, ontzaglijk, breidde zich over de conglomeratie, wees naar het zuiden, zocht de kim, waaronder het bulderen aanving van een wereldbrand. Deze brand zocht zijn kolossalen makker.

Hij liep de gracht af, voor het eerst weer rende hij. Niet den anderen oever, die was afgezet, het kon hem ook niet schelen, hij had het van voren gezien. Hij wilde het vrijer zien, van achter, eenzamer en grootscher.

Toen vond hij de dwarsgang waar hij eens met Tijs had gestaan en gewezen. Hier was het stil, alleen de ingewijden stonden er en reikten hun halzen naar het subliem gezicht. Maar de brandweer kwam en verjoeg de kijkers. Enkelen wisten zich te verschuilen voorbij een muurhoek, hij onder dezen. De brandgasten zagen hen niet, ze hadden het te druk.

Hij was geen droomer met open oogen. Onmiddellijk had hij bemerkt dat de deur in de

[p. 261]

gang, anders op slot, die naar de keuken voerde, openstond. Ze had daar kunnen ingaan en uitgaan zonder te zijn opgemerkt. Ze hàd het gedaan. Later zou men overvloedig bewijs vinden van brandstichting, bussen petroleum en benzine.

Met hun enkelen stonden zij te hoop in den hoek. De hitte was hevig, niet ondraaglijk. De wind ging langs en nam den ergsten gloed weg.

- Dat gaat eraan; maar goed ook, werd gezegd.

Het huis was niet te redden, met zijn massa's extra hout. De rijen slaaphokjes van den zolder. De tal van kamertjes op de andere verdiepingen die zijn oorspronkelijke indeeling hadden onderverdeeld, alle met houten beschotten, dubbele beschotten voor meerder discretie.

Uit het dak waar hij eens de witte duiven had zien wegklapwieken stoven scheutsgewijs de vlammen. Dan zeeg het moe in elkaar. Het bijenzwermig ondertonen van menigten die gracht en straten vulden rees sterk op en daalde. Het driftig pompen der machines werd weer hoorbaar, tot hier toe, tusschen het hartige knappen van den brand. De wachts waagden zich niet te dichtbij uit vrees voor de wankele muren, den zengenden

[p. 262]

poel. Snel na elkaar barstten de vloeren open en uiteen, daveringen schalden, de bodem leed waar hij stond. Maar imposant was het van hier den onvoltooiden schoorsteen te zien, ontstoken door de vlammen van de dichtbij brandende keuken. Het brandend roet bekleedde zijn drie zijden met matrassen van vuur die niet levendig vlamden, die stil en bijtend gloeiden in een dieper tint.

Toen kreeg, het zwaarste koper zwijgend, de doodsmuziek een nieuwen toon, en men hoorde van ergens uit den grond gejammer vlagen, weer verstikt, weer herlevend. Niemand kon precies bepalen wat het was, vanwaar het kwam, niemand waagde zich nader. Die aan den overkant stonden zagen het lichte water telkens doorschoten van zwarte silhouetten, de vele ratten die het huis herbergde, die door de riolen het gevaar ontkwamen.

Het had ongelooflijk snel om zich heen gegrepen, het duurde geen uur, het bleef beperkt tot Rood Paleis. Het laatst wat hij zag was in een leegbrandend binnenst achter wegvallende coulissen een stralend geraamte, een rose bloei van ijzer. Het vervloekte ijzeren zaaltje, zoo diep verborgen, kwam aan het licht, met een plots schroeiende

[p. 263]

hitte. Maar de unieke aanblik hield vast. Een vierkant van gloeiende zuiltjes, een gloeiende balustrade, de roode kant van twee wenteltrappen neerhangend in wrongen. Een laatste feeërie, een uiterst bloesemen van de eeuw. Een ijle bloesem van vuur, die geen vrucht zetten zou, die immer steriel was geweest. Maar zoo verbijsterend natuurgetrouw dat het dorren, schrompelen, kolen het buigen werd van stengels, het intrekken van bengelende meeldraden, het samenvouwen van bloembladen, - een schijnbaar slapen gaan in den nacht, de periodiciteit van een rust. Een laatste misleiding.

Er glipte iets langs het been van een brandgast. Hij schrok. Dan begreep hij.

- Verrek, daar heb je de schreeuwleelijk.

Hendrik zag het ook. De hond van Brandhuizen. Deze naam! Ridicuul en sinister. Kon niet alles liggen in een naam? In dezen stak de quintessens van een vrouw en haar bedrijf, beiden verdoemd.

Het beest had zich eindelijk losgebroken, vergeten, half verhongerd, ongedeerd. Het zag zwart van het water. Nu slipte het jichtig en snel weg door de gang naar een doel dat niemand wist. Het had een doel, als alle dieren. Het kende geen eeuw.