Den oorspronck, begin ende aenvanck der Nederlandtscher oorlogen

Geduyrende de regeringe vande Hertoginne van Parma, de Hertoge van Alba ende eensdeels vanden groot Commandeur

[p. 14]

IIII. Liedt.

Inhoudende int corte, 'tverhael des vierden boecx vande Nederlantsche Oorloch, ofte het eerste onder de Regeringe des Hertogen van Alba, Opte voys van den LI. Psalm: Ontfermt u over my arme sondaer.

⁺ DE Nederlantsche Heeren seer vermaert,

Hebben van outs, vermits sy vele Rijcken

Besaten, die sy niet conden beswijcken:

Hier gestelt op dat 't Landt sou zijn bewaert,
Een Gouverneur gemeenlijck van haer bloet,
Die als hy selfs in alles mocht gebieden,
Nade wetten en Privilegien goet,
Op dat geen tiranny soude geschieden.

+ De Heeren van de Nederlanden hebben van oude tijden gehadt ende ghestelt een Gouverneur van haeren bloede, die in henluyder afwesen 't Lant naer hare wetten ende privilegien soude regeren.

[p. 15]

 

Den Raedt die by den Gouverneur resideert,

 

Die wert alhier genoemt den Raedt van Staten,⁺

 

Daermen al dat tot 's Lants voordeel en baten,

 

Tzy van Vrede goet ofte Oorloch verkeert,

 

Besluyt, somen oock in den Raet secreet⁺

 

Handelt van privilegien statuyten,

 

Van 's Lants grensen, ende al datmen weet,

 

Dat behoort tot hoocheyt binnen en buyten.

 

 

 

Noch heeft de Heer een Raedt die van het gelt,⁺

 

'Thoochste gebiet heeft over sijn Domeynen;

 

Om die t'vergrooten en niet te verkleynen:

 

D'ordonnantien ende wetten stelt,

 

Oock van beden die op 's Lants-heers versoeck,

 

By den Staten werden geconsenteret:

 

Daer houdtmen hieraf Registers en Boeck,

 

So datmen weet waer toe 'tal wert bekeret.

 

 

 

Noch stelt die Landts-heere Raden met macht⁺

 

Om te oordelen over de geschillen,

 

Die te nederleggen ende te stillen,

 

Omme het volck te houden in eendracht,

 

Voor dese Raden men in recht betrect,

 

Niet alleen de gemeene Ondersaten,

 

Maer die Landts-heer, stelt hem die self subject,

 

Op dat niemant yet quaets soude aenvaten.

 

 

 

In tijdt van Vree, is geen Krijsvolck int Landt,⁺

 

Dan in Frontier-plaetsen ende Casteelen:

 

Men krijchtse hier licht op 's Lants-heers beveelen;

 

Wt nabuyrs, en eygen landt byder handt,⁺

 

Geen oorlochschepen men dan oock en hout,⁺

 

Om die groote costen alsdan te schouwen:

+ Des Raedt van Staten

+ Des secreten Raedt.

+ Des Raet van Financie.

+ Provinciale Raden.

+ In tijde van Vrede gheen krijsvolck int Landt dan opte Frontieren:

+ noch

+ Oock geen oorlochschepen.

[p. 16]

 

VVantmense haest gereet maeckt en opbout,

 

Dat 'tverwonderbaerlick is allen lantdouwen.

 

 

 

Nu keeren wy tot die histori weer,

 

⁺ De Hertogin heeft den Coninck geschreven,

 

Dat het nu alles was in stilte even

 

Gebracht, nae sijn wil ende haer begeer,

 

Versoeckt dat hy geen volck neer en sendt,

 

Dat hy costen en moeyten wel mocht sparen,

 

'T was al in rust, d'oproerte was geendt,

 

Der Spaengaerts comst, mocht nieuwe onrust baren.

 

 

 

Maer haer voorschrijven en wert niet geacht,

 

⁺ Die Resoluti die was al genomen,

 

Dat veel Spaengaerden int Lant souden comen,

 

Op datter veel souden werden gestraft:

 

Den Hertoch van Alva hadt dit bevel,

 

Die het volck vast aen allen cant vergaerde,

 

Op dat hy haest sou overcomn snel,

 

Met oorlochs volck te voet ende te paerde.

 

 

 

Dit maeckte int Lant een seer grote scrick,

 

VVant elck was in ancxte ende vol sorgen,

 

Dat hyder veel sou doen hangen en worgen,

 

Ende brengender meenicht' inden strick:

 

Met Spaengaerts en Italianen veel,

 

⁺ Quam hy int Lant, en voorts te Brusel binnen,

 

Besette met sijn volck Stadt en Casteel,

 

En dede voorts al dat hy const versinnen.

 

 

 

⁺ Onlancx daer na, hy snel gevangen nam,

 

De Graven van Egmont ende van Hooren,

 

⁺ Twee Nederlantsche Heeren hooch gebooren:

 

⁺ Heer Anthonis van Stralen eel van stam,

+ De Hertogin van Parma scrijft aenden Coninck dat het alles was gestilt.

+ Des Coninex Resolutie was al ghenomen, dat den Hertoch van Alva met veel Spaengaerden int Nederlant souden comen.

+ 28. Augusti 1567.
Duc Dalba comt te Brusel.

+ Gevanckenisse der Graven van Egmont en Hoorn,

+ ende

+ Van Heer Antonis van Stralen en meer andre.

[p. 17]

 

Die wert t' Antwerpen mee gevangen haest,

 

Ende meer and're in verscheyden Steden,

 

Doe vluchtender vele, zijnde seer verbaest,⁺

 

Want dit gerucht hen haest al om verbreden.

 

 

 

Ducd'Alb'recht op eenen nieuwen Bloed'-raet,⁺

 

Verbiet kennis te nemen alle Hoven,

 

Van troubels saecken, die hy gaet vergroven,

 

Den Coninck van 'tgouvernement ontslaet⁺

 

Sijn suster, die we'erom treckt by haer man,

 

Voorts beschuldicht hy, vele Magistraten,

 

Ende recht vele nieus en wreedtheyts an,

 

Hoe wel weynich tot 's Lants of Conincx baten.

 

 

 

Hy bout tot Antwerpen een Casteel of Slot,⁺

 

Daer mee hy al d'in woonderen wil dwingen,

 

Naermaels bestaet hy 't oock tot Groeningen,

 

Oock te Vlissingen, maer 'twert daer verbrot,

 

Nassau, Culenburch, Hoochstraet en Breroo,⁺

 

Met veel Edel Heeren doet hy indaegen,

 

Om t'antwoorden op syne vragen snoo,

 

Maer sy wachten hen voor sijn schalcke laegen.

 

 

 

Den Grave van Buyren des Princen soon,⁺

 

Doet hy tegens 's Lants Recht, naer Spaengien voeren,

 

'Sgelijcx doet hy, op veel gevluchte loeren,

 

Om hen te brengen in verdriet en hoon:

 

Hy voert oock in 'tConcilie van Trent,⁺

 

En nieu Bisschoppen sonder tegenspreecken,

 

Want elck een die vreesde sijn dreygement,

 

Haer herten waren al t'samen besweecken.

 

 

 

Als nu de Prince van Oraengien cloeck,⁺

 

Het ongelijck, dat hem de Hertoch dede,

 

Niet langer en conde verdragen mede,

 

Dede hy sijn clachten aen allen hoeck,

+ Grote verbaestheyt ende vlucht.

+ 'Toprechten vanden nieuwen Raedt, diemen den Bloed'-raedt noemde.

+ De Hertogin van Parma wert van het gouvernement ontslagen en treckt wech.

+ De bouwinge vant Casteel van Antwerpen.

+ Indaeginghe der groote Heeren ende Edelen.

+ De Grave van Buyren naer Spaengien gevoert.

+ 'TConcilie van Trenten inghevoert ende de nieuwe Bisschoppen.

+ 1568.
De Prince van Oraengien soeckt hulpe tegen den Hertoge van Alba.

[p. 18]

 

Soeckt hulpe, die hem veel wert toegeseyt,

 

Van vreemde en van vrunden ende magen,

 

Dees toonden hen daer toe te zijn bereydt,

 

VVant vele mosten oock dit leet verdragen.

 

 

 

⁺ De Graef vanden Berch, neemt 's Heren-berch in,

 

Maer hy wert daer haest weder wt gedreven:

 

⁺ Graef Lodewijck heeft veel volcx aengeschreven,

 

En krijcht haest 't Huys te VVedde tot gewin,

 

Neemt oock den Dam, en ander plaetsen meer,

 

Arenberch treckt hem met veel Spaengaerts tegen,

 

⁺ VVert daer verslagen, Lodewijck behaelt eer,

 

En heeft daer veel buyts en geschuts gekregen.

 

 

 

⁺ Doch sijn broeder Graef Adolph van Nassau,

 

Bleef daer oock doot, met veel vrome Lants-knechten,

 

Men deed' daech'licx niet dan schermutsen vechten,

 

Men maeckte de boeren vast cael en rau:

 

Den Hertoch van Alba hier door gestoort,

 

Dede wt spijt Graven en Edlen dooden,

 

⁺ Aen Egmont en Hoorne wert dit gespoort,

 

En an'dre meer, dien hy 'tleven wtrooden.

 

+ De Graef vanden Berch neemt 's Herenberge in.

+ Graef Lodewijck valt in Vrieslant neemt VVedde ende den Dam.

+ De Graef van Arenberch wert verslagen.

+ 1568. den 1. Junij, De Hertoch van Alba doet veel Edelen dooden.

+ Oock, de Graven van Egmont en Hoorne.

[p. 19]

 

Daer na tooch hy te velde wel gemoet,⁺

 

Om te levren slach, aen 'tvolck van Nassouwen,

 

Dees riepen gelt, en bleven int benouwen,

 

Want de Spaengaert vol trots ende verwoet,

 

Spaerde niemant, sloechse int vluchten doot,

 

Dan Graef Lood'wijck ist noch met veel ontcomen,⁺

 

Som verdroncken, en quamen in doots noot,

 

Hier door wert de hoope van veel benomen,

 

 

 

Maer de Prince, neemt oock die Oorloch aen,⁺

 

Heeft veel schoon volcx, Oversten, Capiteynen,

 

Monstert sijn volck, die al te samen meynen,

 

Den Vijant sou tegens hen niet bestaen:

 

Maer duc Dalba, voorsichtich ende loos,⁺

 

En wil niet slaen, maer hout hem vast beslooten,

 

Om te verduyren, hy die plaetse koos

 

By Maestricht, dit heeft de Prince verdrooten.

 

 

 

Want alle ding, victuali en gelt,⁺

 

Voor paerden en 'tvolck, quam hem te ontbreecken,

 

VVaer deur vele, den moet haest is ontweecken,

 

Doch de Prince, als een cloeck en vroom helt,

 

Soeckt gestadich met den Hertoch te slaen,⁺

 

Treckt heen en weer om hem ten slach te locken:

 

Maer den Hertoch soeckt die al te ontgaen,⁺

 

VVil hem met schermutseringe opdocken.

 

 

 

D'een tijt krijcht 'sPrincen volcke de neerlaech,⁺

 

D'ander tijt wert weer, 's Hertochs volck geslagen,

 

Maer den velt-slach wil den Hertoch niet wagen,

 

Hoe wel den Prins daerom niet en wert traech,

 

Doch als hem niemant binnen 's Lants en roert,⁺

 

Noch hem eenige hulp en derf toonen,

+ Duc d'Alba treckt tegen Grave Lodewijck, ende wint de slach.

+ Graef Lodewijck ontcomt wt de slach.

+ De Prince treckt teghen Duc d'Alba.

+ Duc d'Alba begraeft hem voor Maestricht, ende derf niet slaen

+ De Prince krijcht gebreck van victualie en gelt.

+ Soeckt tegen den Hertoch te slaen.

+ Hy houdt hem al met schermutseringe op.

+ Degelixe schermutseringe sender veltslag.

+ Niemant binnen 's Lants derf hem roeren tot voordeel vanden Prince.

[p. 20]

 

So hem te vooren int gemoet was gevoert,

 

Soeckt hy 'tvolck te behouwen en verschoonen.

 

 

 

VVant winter en quaet weer quam opte hant,

 

So dat hy't niet lange sou mogen herden,

 

⁺ Treckt wt het Landt, laet den Hertoch bewerden,

 

Die wt hovaerdy, oprecht ende plant

 

⁺ Sijn Beelt, t'Antwerpen, als victorieus,

 

Op het Casteel, daer't elck mocht aenschouwen,

 

Als triumpherende over die Geus,

 

Maer elck had' van sijn doen een afgrouwen.

 

 

 

⁺ Dit Beelt was den Hertoch geheel gelijck,

 

Van coper geschut of metael gegooten,

 

Onder sijn voeten lach ter neer gestooten,

 

Een tweehoofdich lichaem neder int slijck,

 

Met vier armen, een wtsteeckende voet,

 

Toorts, knods, en bijl, en een gebroocken hamer

 

Inde handen, ende meer ander goet,

 

Welcx beduyt men mocht wtleggen bequamer.

 

 

 

⁺ D'een leydet wt, dat hy was een Tyran,

 

Triumpherende over de Heeren Staten,

 

Oock over 't Volck, Heeren en Ondersaten,

 

En al die hy gedaen had inden ban:

 

Andre seyden, 'twaren Hoorn en Egmont,

 

Of de Prince en Lood'wijck van Nassouwen,

 

Die hy in naem en fame had gewont,

 

En wt Nederlandt verdreven in rouwen.

+ De Prince treckt weder Wt het Landt.

+ Duc d'Alba recht syn eygen Beelt op, tot Antwerpen op't Casteel.

+ 'Tfaetsoen des Beelts en byvoechsels.

+ VVilegginge ende radinge van des Beelts beduydinghe.

[p. 21]

[p. 22]

Iaer-dicht op het doden vande Graven van Egmont en Hoorne.

 

d'edeL graVen Van egMont en hoorn ontsChVLdICh bLoet,

 

VVert Vergoten deVr 'shertoChs Van aLba VVreetheIIt VerVVoet.

ferdinandi hertoge Van aLba CoeMst' In NeerLandt,
geVaLt tot Last en sChadelIILke bIIstant.