Geschiedenis van Leuven. Geschreven in de jaren 1593 en 1594

[p. 295]

Hier beghint het vierde ende leste deel oft capittel van desen boecke, Tracterende vanden vrijen huijsgesinne ende familie der kercke van Sinte Peeters, te Loven, ende haere Sinte Peetersmannen, die van alle oude tijden de welgeborene van Loven sijn genoempt geweest, enz¹.

Vanden oirspronck vande voers. Sinte Peetersmannen.

Om te comen totten oirspronck vande voers. Sinte Peetersmannen², soo es te wetene dat, inden jaere van 1013, heer Balderic, bisschop van Luijck, eene groote sterckte begonst hadde te maecken, int dorp van Hoegaerden, ende des niet aflaeten en wilde, ten versuecke van graeve Lambrecht van Loven, soo es de selve graeve Lambrecht, met eene groote menichte van Lovenaers, derwaerts getrocken, ende heeft de Luijckenaeren wel dapperlijck verslaeghen, ende het begonst werck ten gronde affgeworpen; waerinne die van Loven hem grooten bijstant deden, ende mits de

1 Dit kapittel bevat, doch verkort en met eene andere verdeeling, het werk dat Boonen, in 1592, schreef onder den tijtel van Het Boeck van de Sinte Peetersmannen van Loven. Het laatste werk vormt een handschrift van 62 bladers in-folio, en berust ter archieven onzer stad, n^r 2049. In denzelfden band, achter den arbeid van Boonen, schreef de secretaris Willem-Antoon van Dieve, achterkleinzoon des geschiedsschrijvers, overleden anno 1754, een Kort verhael van de Sinte Peetersmannen der stadt Loven, hunnen oorspronck, eerteekens ende privilegien. (17 bladers.)

2 Het was de stichting der kerk van Sint Peeter, in de laatste jaren der 10^e eeuw, die de Leuvensche Sint Peetersmannen of Homines Sancti Petri deed ontstaan. Toen er, in die dagen, eene kerk of een klooster gesticht werd, en terwijl in die kerk of in dat klooster de geestelijke familie tot stand kwam, vormde zich rond de nieuwe instelling ook de wereldlijke familie. Weldra met aanzienlijke eigendommen begiftigd wezende, werd de kerk eene macht die den zwakken tegen de aanvallen van den sterken kon beschermen. De menschen, die over het algemeen zich nog met den landbouw ophielden, en nog van elkander verwijderd woonden, kwamen zich van lieverlede rond de nieuwe kerk of rond het nieuw klooster nederzetten, en stelden zich onder de bescherming van het gesticht. Zij vormden de wereldlijke familie der kerk en droegen den naam haars beschermheiligens. Zoo ontstonden de Sint Bavosmannen, te Gent, de Sint Martensmannen, te Utrecht, de Sinte Mariasmannen, te Doornijk, de Sinte Geertrudismannen, te Nijvel en de Sint Peetersmannen, te Leuven.
In 1205 was de instelling der Leuvensche Sint Peetersmannen in vollen bloei. Als voogd dezer kerk, was de graaf van Leuven, later de hertog van Brabant, beschermer der Sint Peetersmannen ‘die totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen’ behoorden.
De voorrechten onzer Peetersmannen werden bekrachtigd, in 1291, door Jan den I^e, hertog van Brabant, en, in 1355, door Wenceslas en Johanna.
Toen, bij lateren dag, ettelijke familien onzer Sint Peetersmannen, door den landbouw, de nijverheid of den handel, rijk waren geworden, vormden zij onder elkander een soort van patriciaat, en zoo ontstonden, met den tijd, onze geslachten, die Wenceslas en Johanna, in een diploom van 8 februari 1362, de welgeborenen of, om de taal des tijds te spreken, de ‘waelgebornen lieden van onser stad van Lovene’ noemen. (Cleijn Charterboek, bl. 41.)
Reeds in de 15^e eeuw bestonden er twee soorten van Sint Peetersmannen: tot de eerste soort behoorden al de lieden, mans en vrouwen, geboren binnen Brabant en afstammende van de geslachten; deze laatsten waren, volgens onze costuimen, de vrije Sint Peetersmannen; de anderen, die tot de geslachten niet behoorden, doch, die van de oorspronkelijke lieden der Leuvensche kerk afstamden, waren gekend onder de benaming van Buiten Sint Peetersmannen. Dit alles blijkt ten duidelijkste uit de oorkonden door Boonen, in het 4^e kapittel zijns werks overgeschreven. Zie mede over de zaak Joh. Molanus, Hist. Lov., I^e deel, bl. 165-180, en vooral de geleerde verhandeling van den Heer H. Lavallée, getijteld: Notice sur les Sint Peetersmannen ou Hommes de Saint Pierre de Louvain. Bruxelles, 1854, in-8^o.

[p. 296]

groote vromicheijt ende getrouwicheijt die die van Loven graeve Lambrechte aldaer bethoonden, ende van gelijcken oock inden jaere 1012 voerleden gedaen hadden, als de stadt Loven bij Godefroijdt van Ardennen belegert was, ende de vijanden vromelijck hadden vande stadt gekeert, soo heeft de selve graeve Lambrecht die van Loven vele schoone heerlijcke privilegien gegeven, ende onder andere die van Sinte Peetersmanschappe¹; ende van dijer tijt aff, hebben zij hen begonst Peetersmannen te noemen, ende de welgeborene van Loven te heeten, als van graeven kinderen gedescendeert zijnde. Men bevindt zekerlijck, in vele oude munimenten, dat graeve Lambrecht ende alle zijne naecomelinghen, graeven van Loven ende hertoghen van Brabant, hebben den naem ghevuert als voechden der kercke van Sinte Peeters, ende dat zij oock altijts geplogen hebben inden eedt, die zij thunder incompste, te Loven, doen, te sweren dat zij allen degene die Sinte Peeters hooren, houden zullen in allen haeren ouden rechten ende gebruijcken, blijckende bijden selven eedt hier bij copie volgende.

Copia.

Den voers. eedt int duijtsch.

Nos N. etc. Juravimus et promittimus ad haec sacrosancta evangelia, quod ab isto die in antea, erimus tideles ecclesiae nostrae Sancti Petri Lovaniensis, ac aliis ecclesiis nostri ducatus Brabantiae, et observabimus faciemusque observari jura, privilegia, statuta, consuetudines, possessiones et libertates dictarum ecclesiarum, et hominum spectantium ad familiam Beati Petri Lovaniensis antedicti, prout praedecessores nostri duces ducatus Brabantiae hactenus fecerant, sic juvet nos Deus et omnes Sancti ejus.

Wij N. enz. sweren ende geloven. bij dese heijlige evangelien, dat wij van nu voertaene zullen getrouw wesen onser kercke van Sinte Peeter tot Loven, ende alle andere kercken ons hertochdomme van Brabant, ende dat wij zullen onderhouden ende doen onderhouden, alle rechten, privilegien, statuijten, costuijmen, possessien ende vrijheden der voers. kercken ende der menschen toebehoorende der familien van Sinte Peeter, te Loven, voers., ghelijck onse voersaeten hertoghen des hertochdoms van Brabant tot nu toe gedaen hebben; alsoo hulpe ons Godt ende alle zijne Heijlieghen.

Anno 1212, in meije, heeft hertoghe Hendrick van Brabant de stadt van Luijck, met gewelt innegenomen, ende gansch gespolieert ende gedestrueert; hij en spaerde mans, vrouwen, noch kinderen, geestelijck noch weerlijck, kercken noch cloosters. Dit vernemende Hugo, de bisschop van Luijck, dede zijnen geestelijcken staet vergaerderen tot Hoije, alwaer hij hertoghe Hendrick inden ban dede. De hertoghe dit hoorende, es met zijnen ganschen legele voer Tongeren gecomen, verbrandende aldaer de poorte, ende hevet tzijnen wille innegenomen. Van daer es hij wederomme naer Luijck getrocken; maer daer niet connende in geraecken, heeft hij zijnen wech te slincker hant genomen naer Stips, alwaer hij, bijt casteel van Montenaecken, zijnen legele nedergeslaegen heeft. Niet verre van daer lach de bisschop van Luijck, met de hertoghe van Lemborch, de graeven van Loon ende Naemen, met hunnen volcke; ende hoe wel de Brabanders zeer laff waeren van hongere, want zij in ij daegen niet vele geten en hadden, es de hertoghe, niettegenstaende, zijnen vijanden in gemoete getrocken, alwaer eenen grouwelijcken slach gebeurde, in octobri anno 1214, ende de graeve van Loon wert vanden peerde gesmeten, ende de hertoghe van Lemborch nam de vluchte; maer naer dijen de graeve van Loon op een ander peert gestelt was, ende

1 In de 15^e eeuw verkeerde men in de meening dat het Sint Peetersmanschap bij diploom van den hertog van Brabant ingesteld was geworden. In een onderzoek welk in 1516 plaats had, verklaarde Gielis Crol, lakenmaker, woonende in het huis de Trouw, het volgende: ‘dat hij deponent, int jaer 1497, Borgemeester vanden natien wegen was, binnen der stadt van Loeven, ende heeft, onder d'andere, eens daer bij geweest, binnen dijen jaere, aldaer, in presentien van seven oft acht goede mannen, die welcke hij nijet onthouden en heeft oft genoemen en can, anders dan van wijlen Raes vanden Graeve, die doen Over-Borgemeester was, ende wijlen Jans Vasont, doen tertijt Secretaris vander stadt, aldaer zij zeeckere privilegie gingen doersien ende visiteren, die doen lagen inden ouden Thoren van Sinte Peeters kercke, nu affgebroeke zijnde, ende sach aldaer, onder d'andere, eenen besegelden brieff, met eenen grooten zegel, nijet onthouden hebbende oft daer meer zegelen aen hingen oft nijet, den welcken brieff hij, deponent, in zijn handt namp, vragende aen Jannes Vasont wat brieve dat dat waere; daerop hij hem antworde dat dat was het privilegie van Sinte Peetersmanschap, welcke hoorende hij deponent, leijde den selven brief wederomme daer neder, sonder dat die, tot dijer tijt, gelesen weerdt, nijet alsoo weetende d'inhoudt van dijen te vercleeren; ende dijen thoren affgebroecken zijnde, zoo zijn die brieven ende privilegien vander stadt, die daer op laegen, geleedt geweest inder selver kercken; in een gewoelfte, gestaen onder 't Cappittel huijs; maer oft den selven brieff daer inne geleijdt is oft nijet en weet hij nijet.’
Zie Thoon voor die Sint Peetersmannen, 1516, handschrift der archieven van Leuven, bl. 38.

[p. 297]

de Limburger wederomme, met meerderen moede, in den velde gecomen was, begonst den Brabanderen haere cracht te begeven, van grooten hongher ende vermoijtheijt. Ende vele wertter verslaeghen, ende vele ontliepent. Dit ziende die van Loven, Lieren ende Santhoven, dat de hertoghe Hendrick van Brabant, haeren heere, in noode was, hebben eenen moet genomen, ende hebben den hertoghe, met groote vromicheijt, bijgestaen ende hem vuijten vijanden handen verlost, waeromme hij die van Loven ende d'andere met schoone privilegien begift heeft, ende onder andere oock geconfirmeert het privilegie van Sinte Peetersmanschappe. In dese oorloge waeren onder andere van den welgeborene van Loven:

H^r Reijnier van Lovene, riddere, capiteijn; H^r Geeraert vanden Steene, riddere; H^r Aert vander Calstren, riddere; H^r Goordt van Redingen, riddere; Bastijn Uten Liemingen, baniervoerdere; H^r Aert van Wilre, riddere; Goordt De Vos, Wouter de Keijsere, Everaert van Oppendorp ende meer anderen.

Anno 1288, ix^a junij, geviel den grooten slach bijt rooffhuijs oft casteel van Woeronck, Wormpt oft Woeringhen, gelegen tusschen Colen ende Nuijs, opden Rhijn. Want alsoo de hertoghe Jan van Brabant, die eerste van dijen naeme, het voers. slot van Woeringhen belegert hadde, heeft de bisschop van Colen, vele van den graeven ende vorsten daerontrent geseten, opgeroijt omden hertoghe van Brabant tsamenderhant op te lichten. Dwelck de hertoghe vernemende, es zijne vijanden in gemoete getoghen; den slach was zeer vreesselijck, want de vijanden wel x tegen een waeren. De hertoghe wert vanden peerde geslaeghen, ende moest lange te voet vechten, mits het groot gedranghe; ten lesten heeft Aert vander Hoffstadt, een edelman van Loven, den hertoghe op zijn peert gestelt, ende een vande vijanden verslaegen hebbende, es de voers. Aert op desselffs peert gespronghen, ende heeft hem zeer vromelijck gedraeghen. De hertoghe ververscht zijnde van peerde, es, met xx edelmans, daer ondere van Loven waeren: heer Wouter vanden Bisdomme, riddere, ende Aert vander Hoffstadt, de vijande aengevallen, met groote viericheijt, ende hebben den standaert des graeven van Luxenborch ter aerden geslaeghen. Ende de graeve selve wert, van heer Wouter vanden Bisdomme, met eenen sweerde dorsteken, ende heer Waelraeff, zijnen broedere, wert verslaeghen van Aert van der Hoffstadt; de bisschop van Colen ende de graeve van Gelre werdden gevangen genomen, ende daer bleven van des bisschops wegen verslaegen ontrent de x^c mannen ende iiij^m peerden, ende van hertoghe Jans weghen ontrent de xl, waerondere ij ridders waeren, te wetene heer Wouter Berthout, heere van Mechelen, ende heer Aernout van Zelem. Daernaer heeft hertoghe Jan tvoers. rooffhuijs ten gronde doen affworpen ende destrueren. Ende alsoo es hertoghe Jan heere gewordden des hertochdoms van Lijmborch. Van dese victorie was de voers. Aert vander Hoffstadt, doentertijt schepenen van Loven, oorsaecke, mits het secours dwelck hij den hertoghe, met zijnen peerde, gedaen hadde; want anderssints hadde de hertoghe inden strijt gebleven oft ten minsten gevangen geweest, waeromme de voers. hertoghe Jan, die van Loven, met schoone privilegien heeft begift, ende onder andere hen oock geconfirmeert de schoone heerlijeke privilegie van Sinte Peetersmanschappe. Inde voers. oorloghe waeren noch onder andere vande welgeborene van Loven:

H^r Hendrick van Bialanden, riddere; H^r Aert van den Steene, riddere; H^r Lonijs Hers, riddere; H^r Hendrick van Oppendorp, riddere; H^r Hendrick van Wilre, riddere; H^r Willem van Redingen, riddere; H^r Massewijn van Redingen, riddere; Jan van Redingen, Willem van Wilre, Aert van Wilre, Aert vanden Berghe, Gielis Uten Liemingen, Peeter vander Calstren, Jan van Nethenen ende meer anderen.

Andere confirmatie ende bevestinghe der privilegien van Sinte Peetersmannen, van Loven, gedaen bijden voers. hertoghe Jan van Brabant, anno 1291, met dese woorden:

‘Wie dat behoort de Sente Petere, te Lovene ende t'onser vrier messeniederen, wat dat hi geloeft, voere schepenen van onsen lande, dat willen wij, dat hi gheloefte, ochte hijt geloeft hadde voere schepenen van vrier port, ende in andere stucken gebrucken haeren maijssniden, alse Sente Petersliede schuldich zijn te gebrukene¹.’

1 Cleijn Charterboeck, fol. 60 verso.

Anno 1355, 3^a januarij, hebben hertoghe Wencelijn ende vrouwe Joanna, als hertoghe ende hertoginne van Brabant, thunder incompste, de voers Sinte Peetersmannen geloeft soo hier volght:

‘Voert gheloven wij hen, dat men Sente Petersmannen, ende die van Sinte Petersmanschappe zijn, handelen sal ende houden, gelijck dat mense schuldich es

[p. 298]

te houdene ende te handelen, ghelijck datmen van outs herbracht heeft¹.’

Welck voers. artikel alle hunne naecomelingen, hertoghen ende hertoginnen van Brabant, thunder incompste, te Loven, oock geconfirmeert ende geloeft hebben.

1 Cleijn Charterboeck. fol. 35 verso.

Hier naer volghen diveersche brieven, bij copie, gegeven bijden Deken ende Capittel van Sinte Peeters, te Loven, opt bethoonen van Sinte Peetersmanschappe, met declaratie vandat de selve Sinte Peetersmannen, boven andere menschen, in vele zijn geprivilegieert, enz.

Copia.

Vertaling.

Universis praesentes literas visuris et audituris, Decanus et Capitulum ecclesiae Beati Petri, in Lovanio, salutem in Domino. Universitati vestrae significamus tenore praesentium veraciter testantes, quod Wilhelmus, filius AEgidij, nuper personaliter Lovanii, coram nobis, in ecclesia Beati Petri praedicti. comparens dixit et juravit. tactis sacro sanctis ab eo, prout moris est, in summo altari, praedictae ecclesiae, se hominem fore Beati Petri Lovaniensis, et ad familiam ejus se pleno jure pertinere, nee non se extractum esse et processisse de familia Beati Petri Lovaniensis ex vera et debita natione videlicet hominum Beati Petri, qui ut non solum dictis et juramento ipsius crederemus in hac parte, testes idoneos, videlicet Henricum de Honshem et Johannem AEgidij, coram nobis in dicta ecclesia produxit; qui sub eorum juramento, propter hoc supra dictum altare, in choro ecclesiae praedictae. tactis sacro sanctis, ab eisdem praestito, coram nobis dixerunt et deposuerunt ipsos de dicta natione Beati Petri Lovaniensis esse extractos et ad familiam Beati Petri se pertinere, et dictum juramentum ipsius Wilhelmi verum esse, et dictum Wilhelmum fore hominem Beati Petri Lovaniensis et ad familiam ejusdem Beati Petri pertinere. Propter quod praedictum Wilhelmum pro homine Beati Petri et ad familiam Beati Petri Lovaniensis pertinere tenemus et habemus. Et quoniam homines Beati Petri Lovaniensis liberi et privilegiati esse debeant, et sunt prae aliis hominibus, hinc est quod nos universitatem vestram rogamus, requirimus et exoramus, quatenus ob reverentiam Beati Petri praedicti dictum Wilhelmum pro homine Beati Petri, de caetero et ad familiam Beati Petri Lovaniensis pertinentem, pleno jure, teneatis et habeatis eundem et ea libertate qua homines Beati Petri gaudere tenentur ex consuetudine antiqua, approbata et observata a tempore a quo non extat memoria gaudere permittatis, ipsumque contra quoscunque injuriantes defendatis. In cujus rei testimonium sigillum capituli nostri, quo pariter utimur, praesentibus duximus apponendum. Datum anno Domini millesimo trecentesimo quinto, in die Beati Dionisij; et subtus appendet, in viridi cera, sigillum Sancti Petri Lovaniensis ecclesiae.

Allen dengenen die dezen tegenwoordieghe brieven zullen zien ende hooren, den Deken ende het Capittel der kercke van Sinte Peeters, te Loven, salicheijt inden heere. Ulieden al te zaemen te kennen gevende, met het inhout van desen tegenwoordigen brieve, waerachtelijck getuijgende, dat Willem, sone Gielis, es lestmael, in persoone, te Loven, voer ons, inder kercke van Sinte Peeters, gecompareert, heeft geseet ende gesworen, geraeckt hebbende de heijlichdommen, gelijck de maniere es, voer den hoogen aultaer der voers. kercke, dat hij was een Sinte Peetersman van Loven, ende tot sijnder familie, met volle recht, toebehoorende, ende oock dat hij was gecomen ende gesproten vande familie der kercke van Sinte Peeters, te Loven, vuijt een waerachtich ende behoorlijck geslachte, te weten der mannen van Sinte Peeters. Ende omdat wielieden niet alleen en souden gelooven zijn woorden ende zijnen eedt, soo heeft hij noch getuijghen bij gebracht voer ons die bequaem waeren, te wetene: Hendrick van Honshem ende Jan Gielis, inde voers. kercke van Sinte Peeters, de welcke onder haeren eedt daeromme inde voers. kercke, voer den hooghen aultaer, geraeckt hebbende de heijlichdommen, bij hen gedaen hebben, in ons tegenwoordicheijt, geseet ende betuijcht, dat zielieden waeren gesproten vuijt het voers. geslachte van Sinte Peeters, tot Loven, ende totter familie van Sinte Peeter behoorende, ende den eedt vanden voers. Willem waerachtich te zijne, ende dat hij, Willem, was een Sinte Peetersman van Loven, ende totte familie vanden selven Sinte Peeter behoorende; om dwelck soo houden wij den voers. Willem voer een Sinte Peetersman ende totte familie van Sinte Peeter, te Loven, behoorende, ende want de Sinte Peetersmannen van Loven vrij ende behooren gepriviligieert te wezen, ende zijn boven alle andere menschen, hier omme soo est dat wijlieden u al te zaemen zijn biddende, versueckende ende begerende, dat ghijlieden, ter eeren van Sinte Peeter voers., den voers. Willem, van nu voertaene, zult hebben ende houden voer een Sinte Peetersman ende totte familie van Sinte Peeter, te Loven, behoorende, met volle recht, ende dat ghijlieden hem zult laeten genieten ende gebruijcken de vrijheijt die Sinte Peetersmannen van Loven, vuijt den oude costuijme, geapprobeert ende geobserveert, van den tijt waeraff geen gedenkenisse en es, altijts hebben gebruijckt, ende hem, tegens de gene hem eenich ongelijck oft injurie aendoende, defenderen. In getuijchenisse der waerheijt hebben wij den seghel van ons capittel, die wij tzaemen gebruijcken, deze tegenwoordieghe doen aen hangene. Gegeven int jaer ons Heeren duijsent drije hondert ende vijf, op Sinte Denijs dach; ende onder hanght, in groenen wasse, den seghel van Sinte Peeterskercke, te Loven^2.

2 Deze vertaling is genomen uit het Boek van de Sinte Peetersmannen van Loven, van Boonen. De vertaling der volgende latijnsche stukken zijn insgelijks uit hetzelfde handschrift genomen. Het scheen ons niet onbelangrijk toe deze vertalingen hier mede te deelen, welke vervaardigd verden toen de instelling der Sint Peetersmannen nog in wezen was.

[p. 299]

Van gelijcke brieven, ende bijnaervan eenen inhout heeft Aerdt van Dijon, vanden Deken ende het Capittel vercreghen, anno 1348, maer want die conclusie anders ende seer schoon es, soo wordt de selve conclusie hier bij copie gestelt.

Copia.

Vertaling.

Et quoniam de consuetudine antiqua, approbata et observata a tanto tempore quod ejus memoria non existit, homines familiae Beati Petri liberi fuerunt et adhuc sunt prae ceteris hominibus, et in pluribus privilegiati, rogamus universitatem vestram in Domino et requirimus omnes et singulos ad quorum notitiam continget praesentia devenire, quatenus vos et vestrum quolibet qui Beatissimis Petri clavibus desideratis protegi prcedictum Arnoldum ob honorem Dei, et reverentiam Beati Petri, ejus apostoli, pro homine Beati Petri teneatis sicut et nos a quibuscumque injuriis et molestis fideliter protegere dignemini, et ipsum Arnoldum contra dicta privilegia nullatenus infestare; ipsumque, in dictis libertate et reverentia, quibus homines Beati Petri gaudere solent, tanquam hominem ejusdem Beati Petri foveri firmiter et teneri. In cujus rei testimonium et munimen sigillum nostrum quo pariter utimur, praesentibus duximus apponendum.

Ende want, van oude costuijme, geapprobeert ende geobserveert van dijen tijt datter geen memorie aff en es, die mannen van Sinte Peetersfamilie altijts hebben vrij geweest ende noch zijn boven alle andere menschen, ende in vele geprivilegieert, bidden wij ulieden alte saemen, in den heere, ende versuecken eenenicgelijcken ende elck besondere, tot wijen deze tegenwoordighe brieven zullen comen, hoe dat ghij lieden ende elck van ulieden besondere die begheren doer Sinte Peeterssluetels beschermpt te wesen, den voers. Aert, ter eeren Godts ende ter eeren van Sinte Peeter, zijnen appostel, zult houden voer een Sinte Peetersman, ende zult hem, gelijck wijlieden, van alle injurie ende quellingen getrouwelijck beschermen, ende den selven Aert, tegens de voers. privilegien in geender manieren schaedelijck wesen, ende zult hem inde behoorlijcke vrijheijt ende eere die Sinte Peetersmannen plegen te gebruijcken, als een vande selve Sinte Peetersmannen, behulpich wesen, beschermen ende vastelijck daerinne houden. In welcker saecken getuijchenisse ende bevestinghe, hebben wij onsen gemeijnen seghele dese tegenwoordieghe doen aenhanghen.

Niet seer ongelijcke brieven, maer vele cortter, hebben den onder-Deken en de het Capittel van Sinte Peeters gegeven Jannen vander Saelen, inde prochie van Willebringhen, anno 1382, van welcke brieven de conclusie hier bij copie volght:

Copia.	Vertaling.
Ipsumque in dicta libertate fovendo contra injuriatores quoscunque defendatis. In cujus rei testimonium sigillum majus dictae nostrae ecclesiae duximus apponendum.	Ende den selven inde voers. vrijicheijt onderhoudende, van allen die hem ongelijck oft injurie willen doen, beschermen. In welcker saecken getuijchenisse hebben wij onsen grooten seghel van onser voers. kercke hier doen aen hanghen.

Hier naer volgen noch diveersche copijen van brieven vant verheffen ende bethoonen van Sinte Peetersmanschappe, waervuijt oock, onder andere, blijckt dat de selve Sinte Peetersmannen hooren totten vrijen huijsgesinne ende familie der hertoghen ende der hertoginnen van Brabandt.

Copia.

Vertaling.

Item, notum sit universis quod in praesentia villici Lovaniensis et hominum Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentium infrascriptorum, personaliter constitutis Sybertus de Hulvenhout, asserens se esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere, de legitimo thoro procreatum, cupiens hoc monstrare prout sibi sufficere possit et valere, rogabat cum devotione ipsum villicum Lovaniensem quatenus monere vellet homines

Item, kennelijck zij eeneniegelijcken dat, in tegenwoordicheijt des meijers van Loven, ende Sinte Peetersmannen, totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, ondergescreven persoonelijck gestelt Sijbert van Hulvenhout, voerzeker zeggende te zijne een Sinte Peetersman ende totte vrije familie oft huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, van wettighen bedde gheboren, begerende dat te thoonen hem genoech zijnde; badt met devotie, den

[p. 300]

Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentes, praedicans qualiter et quomodo hoe monstrare deberet, prout sibi sufficere poterit et valere quo facto Villicus Lovaniensis monuit dictos homines Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentes qualiter et quomodo idem Sybertus hoc monstrare deberet, scilicet ipsum Sybertum esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere, de legitimo thoro procreatum. Qui homines Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentes, moniti a villico Lovaniensi, habita super his deliberatione pleniore, judicantes dixerunt pro sententia: quod idem Sybertus primitus, pro se et duo secum homines Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentes, de legitimo thoro procreati et de progenie et parentela ipsius Syberti, tactis sacro sanctis, jurare deberent. scilicet dictum Sybertum esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere, et de legittimo thoro procreatum. Quo praelato idem Sybertus. tactis sacro sanctis, juravit primo, prout sibi esset praeordinatum, pro se ipsum esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentem, de legitimo thoro procreatum, et hoc idem tenuerunt cum eo testantes, tactis sacro sanctis, jurando, Johannes Sybrechts sone et Petrus Wyrns sone, de Hulvenhout, homines Sancti Petri, et asserentes ad liberam familiam Domini Ducis pertinentes, de progenie et parentela ipsius Syberti et de legitimo thoro procreati, promittens idem Sybertus, quod si in aliquo forefecisset contra Dominum Ducem, quod hoc emendare vellet secundum sententiam hominum Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentium se honorem ejus et ejus bona firmiter obligando. In cujus rei testimonium nos Ludovicus Ex Lieminghen, villicus Lovaniens's. Johannes de Vertheke, Johannes de Herent, junior; Henricus de Overloo, Ludovicus Cricksteen. subvillicus Lovaniensis, Johannes de Mola, Henricus Herenmeijs et Arnoldus de Cocvoert. homines Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinentes, quia praemissis interfuimus, nostra sigilla praesentibus literis duximus apponenda in testimonium omnium praemissorum. Datum anno Domini millesimo trecentesimo decimo nono, in die Beati Lamberti, episcopi. Haec libro novo, G. folio 15.

selven meijere van Loven, dat hij maenen wilde Sinte Peetersmannen, totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, biddende hoe ende in wat manieren hij dat soude moeten thoonen, gelijck hem dat soude moeghen genoech wesen; dwelk gedaen zijnde, de meijere van Loven heeft gemaent de voers. Sinte Peetersmannen. ende totte vrije familie des heeren hertoghen behoorende. hoe ende in wat maniere de selve Sijbert dat soude moeten thoonen; te wetene dat hij, Sijbert, es een Sinte Peetersman, ende totten vrijen huijsgesinne oft familie des heeren hertoghen behoorende, van wettighen bedde geboren; welke Sinte Peetersmannen ende totte vrije familie des heeren hertoghen behoorende, gemaent vanden meijere van Loven, hier op gehadt hebbende volle deliberatie, wijsende hebben geseet voer vonnisse, dat de selve Sijbert, ierst voer hem, ende twee Sinte Peetersmannen met hem. ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende. van wettighen bedde gheboren ende vande geslachte ende maetschappe vanden selven Sijbert. geraeckt hebbende de heijlichdommen, souden moeten sweren te wetene: den voers. Sijbert te zijne een Sinte Peetersman ende totte vrije familie ende huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, ende van wettighen bedde geboren; dwelck gedaen zijnde, de selve Sijbert, geraeckt hebbende de heijlichdommen, heeft gesworen, ierst, gelijck hem voeren geordonneert es, voer hem, dat hij es een Sinte Peetersman, ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, ende van wettigen bedde geboren, ende dat selffste hebben met hem gehouden betuijgende, geraeckt hebbende de heijlichdommen, swerende Jan, Sijbrechts sone, ende Peeter Wijrns sone, van Hulvenhout. Sinte Peetersmannen, voer zeker zeggende toe te behooren totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen, vande geslachte ende maeschap vanden selven Sijbert; ende van wettighen bedde geboren. Gelovende de voers. Sijbert, waert dat hij ergens inne gedaen hadde tegens den heere den hertoghe, dat hij dat begeerde te beteren, volgende den vonnisse van Sinte Peetersmannen, ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende; zij selven, zijne eere, ende zijne goeden vastelijk verbindende endeverobligerende. In welcker zaecken getuijchenisse wij Lodewijck Uten Liemingen, meijere van Loven; Jan van Vertheke, Jan van Herent, de jonge; Henrick van Overloo, Lodewijck Cricksteen, onder meijere van Loven; Jan vander Molen, Henrick Herenmeijs ende Aerdt van Coevort, Sinte Peeters mannen ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende. Want wij int gene voers. tegenwoordich geweest hebben, hebben wij onse zeghelen dese tegenwoordighe brieven doen aen hanghen, in getuijchenisse vant gene voers. es. Gegeven int jaer ons Heeren duijsent drije hondert ende neghenthiene, op Sinte Lambrechs dach. Int boeck metter G. f. 15.

Copia.

Vertaling.

Item, notum sit universis quod Godefridus Pistor, dictus Wautbolle, de Wackersele, filius quondam Henrici quondam dicti de Herbrugghen, in praesentia Petri. dicti de Quercu, villici Lovaniensis, et hominum Sancti Petri dicens se esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere, cupiens hoc monstrare prout sibi sufficere poterit et valere, rogabat cum devotione villicum praedictum ut monere vellet homines Sancti Petri ibidem praesentes qualiter hoc monstrare deberet; hoc habito, Villicus praedictus ad petitionem ipsius Godefridi monuit homines Sancti Petri qualiter

Item, kennelijck zij eeneniegelijcken dat Goordt de Beckere, genoempt Wautbolle, van Wackerseel, sone wijlen Henricx wijlen genoempt van Herbrugghen, in tegenwoordicheijt van Peeter genoempt vander Eijcken, meijere van Loven, ende Sinte Peetersmannen; seggende dat hij was een Sinte Peetersman, totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, begerende dat te thoonen hem genoech zijnde, badt, met groote begeerten, den meijere voers. dat hij maenen wilde Sinte Peetersmannen, aldaer tegenwoordich, hoe hij dat bethoonen moeste; dit hebbende de meijere

[p. 301]

monstrabit se esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere. Qui quidem homines super hoc moniti, habito consilio sufficienti, judicaverunt per sententiam quod ipse Godefridus primo per se et duo secum homines Sancti Petri ad liberam familiam spectantes, de progenie et parentela ejusdem ducentes originem, ex legitimo thoro ad sacrosancta jurabunt ipsum Godefridum esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis spectantem, de legitimo thoro procreatum; quo facto memoratus Godefridus, prout sibi judicatum extitit, juravit se esse hominem Sancti Petri et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere, de legitimo thoro. et hoc tenuerunt cum ipso, ad sacrosancta jurando, Joannes dictus Oliveri et Gerardus dictus de Hulst, de Haecht, dicentes ipsum Godefridum esse hominem Sancti Petri, et ad liberam familiam Domini Ducis pertinere, et de progenie sua et legitimo thoro. His interfuerunt Ludovicus dictus de Redinghen, Joannes dictus de Wilre, Radulphus dictus de Redinghen et Arnoldus dictus de Wilre, homines Sancti Petri et ad familiam liberam Domini Ducis spectantes. Qui quidem homines prout praemissis interfuerunt, sigilla sua una cum sigillo ipsius villici praesentibus literis appenderunt. Datum Lovanii, anno Domini 1334, sabbato ante Joannis Baptistae.

voers. gedaen, ter beden vanden selven Goordt, heeft hij gemaent de Sinte Peetersmannen, hoc hij dat bethoonen soude, dat hij was een Sinte Peetersman, ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende; de welcke mannen hierop gemaent zijnde, hierop gehadt hebbende sufficienten raedt, hebben gewesen, doer vonnisse, dat hij Goordt ierst doer hem, ende twee Sinte Peetersmannen, met hem, totter vrije familie behoorende, vuijten geslachte ende maesschappe vanden selven gesproten, van wettigen bedde, zullen ten heijlieghen sweren, den selven Goordt te zijne een Sinte Peetersman ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, van wettigen bedde geboren, dwelck gedaen zijnde, de zelve Goordt, gelijck hem dat gewesen es. heeft gesworen dat hij es een Sinte Peetersman ende totte vrije familie des heeren hertoghen behoorende, van wettighen bedde gheboren. ende dat hebben met hem gehouden, ten heijliegen swerende, Jan genoempt Oliviers ende Geraert genoempt vander Hulst, van Haecht, zeggende den selven Goordt te zijn een Sinte Peetersman ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, ende van zijnen geslachte ende van wettigen bedde. Hier hebben over geweest Lodewijck genoempt van Redinghen, Jan genoempt van Wilre, Roeloff genoempt van Redingen ende Aerdt genoempt van Wilre, Sinte Peetersmannen ende totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende. Welcke mannen, gelijck verhaelt es. present geweest hebbende, hebben hunne segelen, metten seghele vanden voers. meijere, deze tegenwoordieghe brieven aengehangen. Gegeven, te Loven, int jaer ons heeren 1334, saeterdaechs van Sint Jans-Baptistendach.

Copia.

Vertaling.

Universis et singulis praesentes literas visuris pariter et audituris Wilhelmus de Wanghe, Geldolphus de Tilia, de Winde; Gerardus de Castro, Joannes dictus Marcolff, de Hakendovel, et Repo de Oerbeke, tanquam homines ligii de libera familia Sancti Petri Lovaniensis existentes, salutem cum notitia veritatis suscriptorum. Noverit vestrum omnium discretio, quod coram nobis personaliter constitutus Joannes de Bost, de Wulvezeem^1, ostendit hodie coram nobis. per Robertum de Bost, ejus fratrem, et Joannem vander Borchgracht, tanquam per homines ligios de libera familia Sancti Petri Lovaniensis existentes: qui, tactis sacrosanctis. expresse protestati fuerunt, per monitionem Domini Joannis de Ophem, militis. villici Thenensis, de jure ac instanter ad hoc requisiti, quod praefatus Joannes de Bost, homo ligius de libera familia Sancti Petri Lovaniensis, de et ex recta linia. parentela, seu legitima natione foret procreatus, debita etiam sententia nostrorum hominum ligiorum praedictorum monitioneque dicti villici super praemissis subsecuta, prout et secundum quod juris ordo in talibus dictaverit fore faciendum, nullo etiam juris articulo in praemissis de jure debito et consueto praetermisso. harum testimonio literarum nostris sigillis sigillatarum et datarum. Datum anno a nativitate Domini millesimo trecentesimo septuagesimo septimo, mensis decembris die duodecima. Quas literas sigillis praedictorum hominum Sancti Petri sigillatus, non abrasas, non concellatas, neque in aliqua sui parte suspectas, Petrus Bode, notarius, de mandato dominorum, die 26 mensis novembris, anno 1445, teste manu propria registravit.

Eeneniegelijcken ende elck besondere, die dese tegenwoordige brieven zullen zien ende hooren, Willem van Wanghe, Geldolph vander Lijnden, van Winde; Geeraert vander Borch, Jan geheeten Marcolff, van Hakendovel, ende Repo van Oerbeecke, als plichtmannen vande vrije familie van Sinte Peeter, te Loven, wesende, saluijt, met kennisse der waerheijt vant gene hier onder gescreven staet. Kennelijck zij uwer alder discretie, dat Jan van Bost, van Wulvezeem, in onser tegenwoordicheijt, gestelt wesende, heeft, op heden. over ons bethoont, doer Robrecht van Bost, zijnen broedere, ende Jan vander Borchgracht, als doer plichtmannen vande vrije familie van Sinte Peeter, te Loven, wezende, de welcke, ter maenisse van heer Jan van Ophem, riddere ende meijere van Thienen, hebben opentlijck ende expresselijck betuijcht, geraeckt hebbende de heijlichdommen, de welcke van rechs weghen ende doer grooten neersticheijt zijn daertoe versocht geweest, dat de voers. Jan van Bost es een plichtman vande vrije familie van Sinte Peeter, tot Loven, van ende vuijt de rechte linagie, maesschappe ende wettighen geslachte geboren; oock bij behoorlijck vonnisse onser voers. plichtmannen, ende oock ter maenisse vanden voers. meijere, opt gene voers. es, isser gevolght gelijckerwijs het recht in dusdanighe saecke es vuijt wijsende van doen te wesen, niet met allen achterlaetende, inde voers. saecke, dat het recht belanght oft dat men van rechts weghen schuldich es te doene. In oorconde der waerheijt soo hebben wij deze brieven onse segelen hier onder aen gehangen, ende gesegelt met onsen seghele. Gegeven int jaer der geboorten ons heeren duijsent drije hondert seven ende tzeventich, den xij^en dach van decembri.

1 Waarschijnlijk het hedendaagsche Wulmersom, bij Hakendover, omtrek Thienen.

[p. 302]

Welcke brieven mette segelen vande voers. Sinte Peetersmannen besegelt, niet vuijtgescrabt, geschoort. vuijtgedaen oft in eenich deel vande brieve suspect wesende, heeft Peeter Bode, notaris. doer bevel vande heeren, den xxvj^en dach der maent van november, int jaer 1445, met zijn eijghen handt geregistreert.

Copia.

Vertaling.

Item, notum sit universis quod Joannes vanden Scrieke. de Wespelaer, in praesentia Villici et hominum Sancti Petri Lovaniensis subscriptorum, constitutus, dixit et asseruit se ipsum et Henricum vanden Scrieke, ejus fratrem, pronunc apud Watermale captum, esse homines Sancti Petri Lovaniensis, ad liberam familiam Dominae Ducissae Brabantiae pertinere, et de legitimo thoro fore procreatos, cupiens hoc monstrare modo debito prout sibi sufficere posset et valere, rogavit cum devotione Villicum Lovaniensem praedictum, quatenus monere vellet homines Sancti Petri Lovaniensis, qualiter et quomodo antedictus Joannes pro se et dicto Henrico, ejus fratre, capto. hoc monstrare deberet. Quo facto Villicus Lovaniensis ad praeces et requisitionem dicti Joannis monuit homines Sancti Petri Lovaniensis ibidem praesentes qualiter dictus Joannes pro se et dicto Henrico, ejus fratre, monstrare deberet, se ipsum et eundem Henricum, ejus fratrem, esse homines Sancti Petri Lovaniensis, et ad liberam familiam Dominee Ducissae pertinere, qui quidem homines Sancti Petri Lovaniensis super hoc moniti praehabito consilio et delibeiatione sufficienti, dixerunt pro sententia et jure, quod dictus Joannes primo per se, et duo homines Sancti Petri Lovaniensis secum, de progenie et parentela dictorum Joannis et Henrici, tactis Sacrosanctis, jurare deberent praefatos Joannem et Henricum esse homines Sancti Petri Lovaniensis, de legitimo thoro fore procreatos. et ad liberam familiam Dominae Ducissae pertinere; his habitis praedictus Joannes quemadmodum sibi praejudicatum extiterit. tactis sacrosanctis, juravit se ipsum et dictum Henricum, ejus fratrem. esse homines Sancti Petri Lovaniensis. de legitimo thoro fore procreatos, et ad liberam familiam Dominae Ducissae pertinere. Et hoc idem juraverunt cum dicto Joanne ad sacrosancta Joannes dictus Gheerts, filius Joannis quondam Gheerts, de Wespelaer, et Wilhelmus Kympe, dicentes sub eorum juramento praefatos Joannem et Henricum, fratres, esse homines Sancti Petri Lovaniensis, de legitimo thoro fore procreatos ac de progenie et parentela eorundem Joannis Geerts et Wilhelmi Kympe, et ad liberam familiam Dominae Ducissae pertinentes; insuper, tactis sacrosanctis. juraverunt jam dicti Joannes Gheerts et Wilhelmus Kympe, per monitionem dicti Villici, et sententiam hominum Sancti Petri Lovaniensis, se ipsos esse homines Sancti Petri Lovaniensis de legitimo thoro, de progenie et parentela dictorum Joannis et Henrici, fratrum, et ad liberam familiam Dominae Ducissae pertinentes. Et nos Joannes de Montenaken, Villicus Lovaniensis, Ludovicus Pinnock miles, Godefridus ex Lieminghen, Ludovicus dictus Roelants, et Petrus Platvoet. homines Sancti Petri Lovaniensis, qui a praemissis interfuimus, Sigilla nostra praesentibus duximus apponenda, in testimonium veritatis praemissorum. Datum anno domini millesimo quadringentesimo sexto, in die parasceves.

Item, kennelijck zij eeneniegelijcken, dat Jan vanden Scrieke. van Wespelaer, in tegenwoordicheijt vanden Meijere ende Sinte Peetersmannen ondergescreven, gestelt, heeft geseijt ende betuijcht dat hij ende Henrick van den Scrieke, zijnen broedere (voer nu bij Waetermaele gevangen). zijn Sinte Peetersmannen van Loven. totten vrijen huijsgesinne van mij vrouwe de hertoginne van Brabant behoorende, ende van wettighen bedden geboren, begerende dat te thoonen, naer behooren, hem genoech zijnde, badt, met devotie, den Meijere van Loven voers. dat hij maenen wilde Sinte Peetersmannen van Loven, hoe ende in wat manieren de voers. Jan, voer hem ende de voers. Henrick, zijnen broedere, gevangen, dat thoonen moesten; dwelck gedaen zijnde, de meijere van Loven, ter bede ende versueck vanden voers. Jan, heeft gemaent de Sinte Peetersmannen van Loven, daer present wezende, hoe de voers. Jan, voer hem ende de voers. Henrick, zijnen broedere, dat thoonen moeste, dat hij ende den selven Henrick zijnen broedere, waeren Sinte Peetersmannen van Loven, ende totten vrijen huijsgesinne van mijvrouwe de hertoginne behoorende; de welcke Sinte Peetersmannen van Loven, hierop gemaent zijnde, eerst hierop gehadt hebbende raet ende sufficiente deliberatie, hebben geseet, voer vonnisse ende recht, dat de voers. Jan, ierst doer hem ende twee Sinte Peetersmannen van Loven, met hem, vanden geslachte ende maesschappe vanden voers. Jan ende Henrick. geraeckt hebbende de heijlichdommen, souden moeten sweren, de voers. Jan ende Henrick te zijne Sinte Peetersmannen van Loven, van wettighen bedde geboren, ende totten vrijen huijsgesinne van mijvrouwe de hertoginne behoorende; dese hebbende de voers. Jan, gelijck hem voere gevonnist es, geraeckt hebbende de heijlichdommen, heeft gesworen, dat hij ende de voers. Hendrick, zijnen broedere, waeren Sinte Peetersmannen van Loven, van wettighen bedde geboren, ende totten vrijen huijsgesinne van mijvrouwe de hertoginne behoorende; ende dat selfste hebben, metten voers. Jan, gesworen, ten heijliegen, Jan genoempt Geerts, sone Jans wijlen Geerts, van Wespelaer, ende Willem Kijmpe. seggende, onder hunnen eedt. de voers. Jan ende Hendrick, gebroederen. te zijne Sinte Peetersmannen van Loven, van wettigen bedde geboren, ende vande geslachte ende maesschappe van de selve Jan Geerts ende Willem Kijmpe, ende totten vrijen huijsgesinne van mijvrouwe de hertoginne behoorende; hierenboven (geraeckt hebbende de heijlichdommen) hebben gezworen de voers. Jan Geerts, ende Willem Kijmpe, ter manisse des voers. meijers ende vonnisse van Sinte Peetersmannen van Loven, dat zij zelve waeren Sinte Peetersmannen van Loven, van wettighen bedde, vanden geslachte ende maesschappe vanden voers. Jan ende Hendrick. gebroederen, ende totten vrijen huijsgesinne van mijvrouwe de hertoginne behoorende. Ende wij Jan van Montenaeken, meijere van Loven, Lodewijck Pinnock, riddere, Goordt Uten Lieminghen, Lodewijck genoempt Roelants ende Peeter Platvoet, Sinte Peetersmannen van Loven, want wij, intgene voers. es, hebben overgeweest, hebben wij onze segelen dese tegenwoordighe

[p. 303]

doen aenhangen, in getuijchenisse der waerheijt, vant gene voers. es. Gegeven int jaer ons Heeren duijsent vier hondert ende sesse, opden goeden vrijdach.

Anno 1340, den vj^en maij, heeft Peeter van Beetse, sone wijlen heeren Willems vanden Berghe, riddere van Winde, gethoont ende gesworen ten heijlieghen, dat hij was een Sinte Peetersman, totten vreijen huijsgesinne des heeren hertoghen behoorende, ende van wettigen bedde geboren, ende dat hebben met hem betuijght ende gesworen, ten heijliegen, Jan genoempt van Raetshoven, van Houthem, ende Jan genoempt vanden Pelle, van Houthem, oock Sinte Peetersmannen, ende van zijnen maesschappe wesende. Coram Philips van Tudekem, meijere van Loven; Roeloff van Redingen, Hendrick genoempt Bruele, Wouter Corsbout ende Jan vander Calstren, de jonghe, als Sinte Peetersmannen van Loven. Haec int boeck mette G., folio 13, verso.

Anno 1402, heeft Mathijs Cricke, van Leerbeke, geproveert dat hij ende Aert Cricke, zijnen broedere, gevangen te Lenneken, waeren Sinte Peetersmannen, van den vrijen huijsgesinne vanden hertoghe van Brabant, ende van wettigen bedde. Coram heer Jan van Montenaeken, riddere, meijere van Loven; Goordt vanden Berghe, Wouter Pinnock, Hendrick vanden Borchoven, Gielis de Rijcke, Wouter Uter Poorten ende Jan vanden Wijckhuijse, Sinte Peetersmannen van Loven.

Anno 1445, xj^a septembris, soo heeft Reijnier Rennen, van Petiroeff, gesworen den gewoonlijcken eedt, die Sinte Peetersmannen plaegen te sweren, ende heeft hem ende allen zijn goet onder de beschermenisse ende onder de vrijheijt der kercke van Sinte Peeter gestelt; ende dat hij was vanden maesschappe van Sinte Peetersmannen heeft hij met twee getuijghen bethoont te wetene: met Rombout Rennen, zijnen broedere, ende Aert de Forie, sone Stevens de Forie; welcke getuijghen oock gesworen hebben, dat de voers. Reijnier es geweest ende noch es vanden maesschappe van Sinte Peetersmannen, mits zijnen vadere een Sinte Peetersman geweest es. Dit aldus gedaen wesende, hebben de heeren vanden capittele den voers. Reijnieren ontfanghen voer een Sinte Peetersman, ende genomen onder haerliede protecxtie ende bescherminghe.

Anno 1446, 4^e februarij, es Hendrick Sluijt, sone Hendricx Sluijts, van Wesele, onder dbisdom van Luijck, ontfanghen totte familie van Sinte Peetersmannen, ende heeft gesworen den ouden gewoonlijcken eedt, opden hooghen aultaer; ende dat hij was vande waerachtige familie, ende van wettigen geslachte van Sinte Peeters, te Loven, heeft hij bethoont met Henrick Hermans, van Wesele, ende met Geeraert, zijnen sone, de welcke ierstwerff den gewoonlijcken eedt gedaen hebbende, opden hooghen aultaer, als voere, hebben gesworen ende betuijght, ierst dat zijlieden selve waeren Sinte Peetersmannen van Loven, van waerachtige familie, ende wettige natie van Sinte Peeter; ende daernaer oock dat de voers. Hendrick was een Sinte Peetersman. Dit aldus gedaen zijnde, heeft de selve Hendrick hem ende allen zijn goet gestelt onder de beschermenisse ende protecxtie vanden Deken ende het Capittel van Sinte Peeters, te Loven. Aldus gedaen, inden choor, opden hooghen aultaer der voers. kercke, in tegenwoordicheijt van Hendrick Pickois, roeijdraegere; heer Gielis Rode ende heer Willem van Holsbeke.

Anno 1518, 29 decembris, heeft Thomas van Schoutbroeck alias Loijcx, sone Willems, woonende bij Herssele, gethoont ende gesworen, ten heijliegen, dat hij was een Sinte Peetersman van Loven, totten vrijen huijsgesinne des heeren hertoghen van Brabant behoorende, ende van wettigen bedde geboren; ende dat hebben met hem betuijght ende gesworen, ten heijliegen: Willem van Schoutbroeck alias Loijcx, vadere vanden voers. Thomas, Hendrick Paridaens, sone wijlen Jans, ende Loijck de Hooghe, sone wijlen Gielis, alle woonende bij Herssele, Sinte Peetersmannen ende maesschap vanden voers. Thomas. Coram Jacop van Duffele, meijere van Loven, Anthonis Absoloons, borgemeester, heer Joos Absoloons, riddere, Nicolaes van Graven ende Jaspar Absoloons, Sinte Peetersmannen van Loven.

Item, Vincent Jacops, geboren van Gierle, bij Thurnhout, sone Gielis, heeft gesworen dat hij was een Sinte Peetersman van Loven, totten vrijen huijsgesinne van den hertoghe van Brabant behoorende, ende dat hebben met hem gesworen ende betuijght Gielis Jacops, sone wijlen Jacops, vadere vanden voers. Vincent, ende Franchen Jacops, woonende bij Poederle, oom vanden voers. Vincent. Coram Peeter Moons, lieutenant van Peeter van Quaderibbe, meijere van Loven; meester Hector Boxhoren, Jaspar vander Heijden, meester Jan Lievens van Coudekercke, secretaris ende pensionaris der stadt Loven, ende Olivier de Ketelbuetere, Sinte Peetersmannen van Loven; descembris penultima anno 1564, in 3^a camera.

Item, Cornelis Verbruggen, sone wijlen Joos, heeft gethoont, bij zijnen eede, dat Laureijs Verbruggen, zijnen sone, woonende bij Herenthals, was een Sinte Peetersman; ende dat hebben met hem gesworen Jan Lemmens, ende Jan Piermans, Sinte Peetersmannen, woonende bij Thurnhout. Coram Liedekercke, Roeloffs, Schoonhoven ende Nicolaes vander Heijden; augusti xvj^e, anno 1567.

Item, Peeter Vekemans, sone wijlen Gielis, heeft bethoont Geeraerden Wessenbeecx, woonende bij Vors-

[p. 304]

selaere, te zijne een Sinte Peetersman van Loven, ende dat hebben met hem gesworen Jan Stijven, sone wijlen Gielis, ende Hendrick vanden Brande, sone wijlen Aerts, woonende tot Voersselaer, oock Sinte Peetersmannen. Coram Roeloffs, Lijnden, Lievens, Heijden, Sinte Peetersmannen van Loven; septembris xxiij^e, anno 1569, in 3^a camera.

Item, Jan de Kinderen, sone wijlen Dionijs, woonende bij Berchem, heeft gethoont Peeteren de Kinderen, zijnen broedere, te wesen een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Pauwel Vaes, sone wijlen Jacops, ende Jan de Panmindere, sone wijlen Jans, woonende bij Nijlen, Sinte Peetersmannen. Coram Roeloffs, Bucq, A. Lievens, N. Heijden; martij xx^e, anno xv^clxx, in 3^a.

Item, Huijbrecht Voerts, sone wijlen Joos, woonende tot Westel, heeft bethoont, dat hij was een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Pauwel Voerts, broedere des voers. Huijbrechts, ende Willem van Loeffelt, sone wijlen Pauwels, Sinte Peetersmannen. Coram Liedekercke, Bucq, A. Lievens, Heijden; maij v^e, anno xv^clxx, in 3^a.

Item, Gielis Meurs, sone Jans, woonende bij Zourle, inde prochie van Westerloo, heeft bethoont dat hij was een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Jan Meurs, vadere des voers. Gielis ende Jan Meurs, sone wijlen Pauwels, woonende bij Herenthals. Coram Liedekercke, Ketelboetere, A. Lievens ende N. vander Heijden; martij ultima, libro 1571, in 3^a.

Item, Dierick de Wintere, sone wijlen Aerts, woonende bij Berlaer, heeft bethoont dat hij was een Sinte Peetersman van Loven, ende dat hebben met hem gesworen Laureijs vanden Eijnde ende Peeter Cuelemans, Sinte Peetersmannen van Loven. Coram Bucq, Lievens, Gielis Vrancx, N. vander Heijden; martij ix^e, libro 1574, in 3^a.

Item, Jan van Mechelen, sone Jans ende wijlen Lijsbeth Ruts, woonende bij Casselt, heeft gethoont dat hij was een Sinte Peetersman; ende dat hebben met hem gesworen Jan van Mechelen, sone wijlen Jans, ende Peeter Nuijts, sone wijlen Peeters, woonende bij Casselt, van zijnen maesschappe zijnde, ende Sinte Peetersmannen. Coram Augustijn Vrancx, Jan vander Borch, meester Ambrosius van Duffele ende Jan Lievens, Sinte Peetersmannen van Loven, octobris xviij^e, anno 1575, in 3^a.

Item, Jan van Mechelen, sone wijlen Jans ende Margriete Crols, gehuijsschen, woonende bij Casselt, heeft gethoont dat hij was een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Jan van Mechelen, sone wijlen Jans ende wijlen Lijsbeths Ruts, gehuijsschen als zij leeffden, ende Peeter Nuijts, sone wijlen Peeters, maesschap vanden voers. Jan, alle Sinte Peetersmannen, woonende bij Casselt. Coram Olivier de Ketelbuetere, J. Lievens, Nicolaes vander Heijden ende A. Lievens, Sinte Peetersmannen van Loven; octobris xlx^e, anno xv^clxxv, in 3^a.

Item, Gommaert Peeters, sone wijlen Cornelis, woonende bij Berlaer, heeft gethoont te zijne een Sinte Peetersman; ende dat hebben met hem gesworen Jan ende Wouter Godevaerts, gebroederen, Sinte Peetersmannen van Loven. Coram Linden, Liedekercke, Ketelbuetere, A. Lievens; octobris xxij^e, anno xv^clxxv, in 3^a.

Item, Wouter van Hercke, sone wijlen Merttens, woonende bij Casselt, onder tdorp van Lichtert, heeft gethoont te zijne een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Jan van Hercke, broedere des voers. Wouters, ende Sijmon van Pelt, woonende bij Casselt. Coram heer Lodewijck vander Lijnden, riddere; Jan van Liedekercken, N. vander Heijden ende A. Lievens; novembris xiiij^e, anno 1575, in 3^a.

Item, Huijbrecht van IJsschout, sone wijlen Jans, woonende bij Casselt, heeft gethoont dat hij was een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Jan Souwez, sone wijlen Wouters, ende Reijnier van IJsschout, broedere des voers. Huijbrechts, van gelijck woonende bij Casselt, Sinte Peetersmannen. Coram Graven, Ketelboetere, Heijden ende A. Lievens, Sinte Peetersmannen van Loven; martij xix^e, anno xv^clxxvj, in 3^a.

Item, Jaspar Peeters, sone Wouters woonende, bij Thielen, inden naem van Peeteren vanden Daele, gevangene te Lochtelt, heeft gethoont den selven Peeteren vanden Daele te wesen een Sinte Peetersman van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Jan van den Daele, sone Paesschasius, woonende bij Thurnhout, ende Jan Vekemans, sone wijlen Jans, woonende bij Thielen, als wesende vanden maesschappe vanden voers. Peeteren vanden Daele, oock Sinte Peetersmannen. Coram meester Jan Roeloffs, Jan van Liedekercke, Willem Edelheer ende meester Jan Lievens, Sinte Peetersmannen van Loven; julij prima, anno xv^clxxvij, in 3^a.

Item, Matheeus van Bruijschem, sone wijlen Floris, woonende onder den heere van Lichtert, heeft gethoont, dat hij was een Sinte Peetersman, ende dat hebben met hem gesworen Gooris Geerts, sone wijlen Jans, ende Sijmon van Pelt, sone Willebroots, Sinte Peetersmannen, woonende inde prochie van Casselt. Coram Peeter Moons, lieutenant, Jan van Liedekercken, Jooris van Schoonhoven, meester Franchoijs de Bucq ende Jan Lievens, Sinte Peetersmannen van Loven; julij xxij^e, anno xv^clxxvij, in 3^a.

Item, Hendrick Proest, sone Henrickx, woonende bij Casselt, heeft gethoont te wesen een Sinte Peetersman

[p. 305]

van Loven; ende dat hebben met hem gesworen Jan van Mechelen, sone wijlen Jans, ende Lijssbeth Ruts, gehuijsschen; ende Mertten van Mechelen, sone wijlen Jans ende Margriete Crols, gehuijsschen, maesschap vanden voers. Hendrick Proest, ende Sinte Peetersmannen. Coram Jan van Liedekercke, meester Franchoijs de Bucq, Caerel van Raveschot ende Augustijn Lievens, Sinte Peetersmannen van Loven; januarij xxiij^a anno xv^clxxviij, in 3^a.

Dat de bewoonders oft besitters vande oude gelegen ende wooninghen van Sinte Peeter, te Loven, sijn genietende vrijheijt van beden, tallie ende alle andere exactien den hertoghe van Brabant te doene, ende dat ter saecken vande vrijheijt van Sinte Peeter, blijckende bij de brieven des hertoghen van Brabant, hier bij copie volgende:

Copia.

Vertaling.

Nos Joannes, Dei gratia, dux Lotharingiae, Brabantiae et Limburgiae, notum facimus universis, quod cum ab antiquis temporibus retroactis mansionarii in antiquis mansis Sancti Petri Lovaniensis residentes, prout nobis intelligere datum est, veraciter liberi et exempti esse debeant ipso jure super eorum talliis et exactionibus nobis et successoribus nostris ducibus futuris faciendis, quemadmodum temporibus praedecessorum nostrorum Ducum esse solebant, ratione libertatis Sancti Petri, de quibus in parochia de Levedale Joannem videlicet de Dumo et Ludovicum dictum Voendervoet, et quatuor vel circiter apud Vroyenberch, in antiquis mansis Sancti Petri Lovaniensis ibidem intelleximus residere, mandamus districte praecipientes omnibus et singulis Anmanniis, Villicis, Subvillicis et Forestariis sive praeconibus nostris, caeterisque officiatis nobis subditis, quatenus hujusmodi mansionariis Beati Petri in dictis mansis antiquis residentibus, de caetero non molestant super talliis et exactionibus quibuscumque, sed ipsos ab hujusmodi impetitionibus potius defendant, praecaventes praecise quatenus super his, ex parte dictorum mansionariorum, ad nos nulla querimonia in posterum deferatur. Presentium testimonio literarum nostro sigillo sigillatarum. Datum anno Domini millesimo trecentesimo nono, in vigilia Sancti Lamberti, episcopi.

Wij Jan, bijde gratien Godts, hertoghe van Lothrijcke, Brabant ende Lijmborch, doen condt eeneniegelijcken, dat van ouden tijden hier te voeren, de bewoonders inde oude wooningen van Sinte Peeters, te Loven, residerende, gelijck ons te verstaen es gegeven, waerachtichlijck vrij ende exempt moeten wezen (van rechtsweghen) van tollen ende exactien ons ende onse naecomenlingen, toecomende hertoghen, te doene, gelijck zij ten tijde van onze voersaeten van onsen hertochdomme vrij pleghen te wezen, bij redene der vrijheijt van Sinte Peeter, vande welcke inde parochie van Levendaele Jan te weeten vander Haeghen ende Lodewijck genoempt Voendervoet, ende vier oft daerontrent bij Vroijenberch, inde oude wooninghen van Sinte Peeter, te Loven, wij aldaer hebben verstaen te resideren, gebiedende stricktelijcken ende bevelende eeneniegelijcken ende elck besondere, Ammans, Meijers, Ondermeijers, dienaeren oft onse doerweerderen ende alle andere officieren, onder onse gehoorsaemheijt, dat ghijlieden zulcke bewoonders van Sinte Peeter (in de voers. oude wooninghen residerende), van nu voertaene gheensints en zult beswaeren met eenige tollen oft exactien, hoedaenich die souden moeghen wesen; maer zultse liever van dusdaenieghe impositien defenderen, ulieden preciselijcken wachtende dat van nu voertaene tot ons gheene clachten meer en comen van weghen de voers. bewoonders, ter saecken voers. In gethuijchenisse van deze tegenwoordighe brieven met onsen seghel beseghelt. Gegeven int jaer ons Heeren duijsent drije hondert ende negen, op Sinte Lambrechtsdach.

Datter oock Sinte Peeterschijnsmannen zijn, blijckt vuijte copien vande naevolgende brieven; waerhuijt oock blijckt [dat] de vrouwen oock Sinte Peeters lieden zijn.

Copia.

Vertaling.

Viris religiosis in Christo dilectis, dominis Abbati monasterii Sancti Trudonis, Gardiano fratrum Minorum, ejusdem loci, nec non magistro Willelmo, decano consilii Sancti Trudonis, decanus et capitulum ecclesiae Sancti Petri Lovaniensis, salutem in filio virginis gloriosae. Ex parte Dominae Mariae, relictae quondam Gilberti, militis, Joannis, Eobini, Gilberti, fratrum, Elisabeth, Mentae et aliorum liberorum dictae Mariae; AEgidii de Zelleke et Henrici, fratrum, nobis est intimatum quod licet ipsi, prout dicunt, sint homines Beati Petri censuales et de familia Beati Petri Lovaniensis existentes, quidam tamen ignorantes quanti sint privilegii hominum Beati Petri, eis injuriari (ut dicitur) sinuntur; unde cum nos ad plenum certi esse velimus an Maria, ejus liberi AEgidius etiam et Henricus

Gheestelijcke mannen in Christo bemint, mijn heere den abt des cloosters van Sint Truijen, den Gardiaen vande Minnebroeders, der selver plaetze, ende oock meester Willem, deken vanden raet van Sint Truijen, den Deken ende het capittel der kercke van Sinte Peeters, tot Loven, saelicheijt inden sone vander gloriese Maeghet, van wegen mijvrouwe Marie, weduwe wijlen van Ghilbert, riddere, Jan, Ebijn, Gilbert, gebroederen; Lijssbeth, Menta ende andere kinderen van de voers. Marie; Gielis van Zelleke ende Henrick, gebroederen, ons is gewaerschout, dat hoewel gelijck zijlieden seggen, zijn chijslieden van Sinte Peeter ende vuijte familie van Sinte Peeter, te Loven, gesproten; ende want er sommighe zijn die niet en weeten van wat privilegien

[p. 306]

praedicti sint homines Beati Petri censuales et de ipsius familia existentes, vobis omnibus aut vobis domino Abbati et Decano, si vos, Domine Gardiane, commode non possitis interesse, aut vos contingat abesse, committimus vos rogantes quatenus vocatis coram vobis hominibus Beati Petri censualibus et de familia Beati Petri existentibus, rationis personarum praedictarum, fide dignis, et etiam personis eisdem se homines asserentibus, ut est dictum veritatem ab ipsis prius tarnen propter hoc sufficienter juratis, scilicet tactis sacrosanctis, diligenter inquiratis. Quam veritatem inquisitam cum nominibus hominum praedictorum, testimonium super praemissis perhibentium et etiam personarum principalium, nobis Lovanium, quam citius poteritis, sub sigilllis vestris patenter inscriptis, fideliter remittatis. Et nos capitulum utimur sigillo Domini Decani ecclesiae Lovaniensis praedictae. Datum anno domini millesimo ducentesimo quinto, in crastino Beatorum Petri et Pauli, apostolorum.

dat Sinte Peetersmannen zijn, hen (gelijck men seet) groot onrecht laet aendoen, waeromme wij begheren, ten vollen ende zeker te weeten oft Marie haere kinderen Gielis oock ende Hendrick voers. oock Sinte Peeterschijsmannen zijn, ende vuijt sijnder familie gesproten, ulieden al te zaemen oft uwer lieffde mijnheer den abt ende Deken, ist saecke dat uwer lieffde, heer Gardiaene, niet en condt bij wesen, oft oock absent waert, committeren wij uwer lieffden biddende dat ghijlieden zult doen roepen, voer uwer lieffden, die chijnsmannen van Sinte Peeter ende vuijte familie van Sinte Peeter gesproten, wesende van den geslachte der voers. persoonen, weerdich om te gelooven, betuijgende datze oock Sinte Peetersmannen zijn, gelijck geseijt es; de waerheijt neerstelijck van hunlieden ondersoeckende, ierst ende voer al gesworen hebbende, te weetene, geraeckt hebbende de heijlichdommen, zoo dat genoech zij, welcke onderzochte waerheijt. mette naemen vande voers. persoonen getuijchenisse gegeven hebbende, opt gene voers. es, ende oock vande principaelste persoonen, suldie ons, zoo haest ghijlieden condt, getrouwelijck onder uwe zeghelen, tot Loven, overseijnden, ende wij capittel gebruijcken den seghel van mijne heere den Deken der kercke van Sinte Peeters, te Loven, voers. Ghegheven int jaer ons Heeren duijsent twee hondert ende vijf, tzaender daechs naer Sinte Peeters ende Sinte Paulus. appostelen dach.

Copia.

Vertaling.

Universis has literas visuris et audituris, decanus et capitulum ecclesiae Beati Petri, in Lovanio, salutem et noscere veritatem. Noveritis quod in nostra constituti praesentia homines probi et fide digni juramento suo affirmaverunt Hellewijgam de Thubeke, dictam de Antiqua Curia, nostram fore censualem ac ad familiam Beati Petri praedicti, nostri patroni, spectare, sub annuo censu unius denarii Lovaniensis. Praesentium testimonio literarum sigillo nostro sigillatorum. Datum anno domini millesimo trecentesimo septuagesimo octavo, feria quarta post festum Beati Dionisii.

Eeneniegelijcken, die deze tegenwoordighe brieven zullen zien ende hooren, den Deken ende het Capittel der kercke van Sinte Peeters, tot Loven, saluijt met kennisse der waerheijt, weet datter in onse tegenwoordicheijt zijn gestelt geweest godtvruchtighe ende geloovighe mannen, die hebben, met haeren eedt, geaffirmeert, dat Hellewieghe van Thubeke, genoempt van den Ouden Raethove, is van onsen chijnslieden ende totten huijsgesinne van Sinte Peeter voers., onsen patroon, behoorende, op eenen jaerlijcxschen chijns van eenen penninek Lovens. In ghetuijchenisse van dese teghenwoordieghe brieven, met onsen seghel beseghelt. Gegeven int jaer ons Heeren duijsent drije hondert acht ende tzeventich, vier daegen naer Sinte Denijs dach.

Copia.

Vertaling.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Universis praesentes has litteras visuris et audituris, Decanus et capitulum ecclesiae Beati Petri, in Lovanio, salutem in Domino et rei subscriptae cognosces veritatem. Notum esse volumus universis et singulis tam praesentibus quam futuris, quod dominus Gerardus, presbyter, cappellanus ecclesiae de Bilrevelt, Juliana de Ransbeke, Beatrix de Compenrode, Hermanus de Cottenhoven, Hermannus de Niel, Joannes de Vectmale, Wilhelmus de Hendriken, Walterus de Beverstraete, Henricus de Surple, Henricus de Lancdorp, Gertrudis de Runckeren et ejus sorores, sicut a fide dignis per juramenti sacramentum intelleximus, homines sunt censuales ecclesiae Beati Petri Lovaniensis, ad ipsius familiam pertinentes; qui quidem Dominus Gerardus, Juliana, Beatrix, Hermannus, Hermannus, Johannes, Wilhelmus, Waltherus, Henricus, Henricus, Gertrudis et ejus sorores, descenderunt de progenie Oiardis et Beatricis sororum, Arnoldi, Godefridi, Clarisiae, Juliame et Ermotrudis, qui similiter, dum viverent, spectabant censualiter ad familiam et collegium ecclesiae Beati Petri supradictae, prout in literis venerabilis viri domini Franconis quondam Thesaurarii ecclesiae nostrae, ejusque sigillo sigillatis, quibus

Inde naeme vande heijlieghe ongedeijlde Drijevuldicheijt; eeneniegelijcken, die deze tegenwoordighe brieven zullen zien ende hooren, den Deken van Sinte Peeters, te Loven, saelicheijt inden Heere, ende hetgene van dat hier onder verhaelt wordt, met kennisse der waerheijt, wij willen dat eeneniegelijck zal kennelijck zijn, ende elck besondere, alzoo wel die present als toecomende zijn, dat heer Geeraert, pristere, cappellaen der kercken van Bilrevelt, Juliane van Ransbeke, Baete van Compenrode, Herman van Cottenhoven, Herman van Niel, Jan van Vectmale, Willem van Hendriken, Wouter van Beverstraete, Henrick van Zurple, Henrick van Lancdorp, Geertruijt van Runckeren ende haer susters, gelijck wij verstaen, doer eedt ten heijliegen sacramente van geloovige persoonen, zijn chijnslieden der kercken van Sinte Peeters, tot Loven, ende zijnen huijsgesinne toebehoorende; de welcke heer Geeraert, Juliane, Baete, Herman, Herman, Jan, Willem, Wouter, Henrick, Henrick, Geertruijt, ende haer susters, zijn gesproten vuijt het geslachte van Oijcken ende Baete, gesusters van Aerdt Goordt, Clarisie, Juliaene, ende Ermgaert, de welcke van gelijcken als zij leeffden (als chijnsliedens), waeren toebehoorende

[p. 307]

fidem adhibemus, annis triginta transactis et amplius vidimus plenius contineri. Ne autem per longam generationis seriem et temporis mutabilitatem ac hominum labilem memoriam, hujus generationis successio oblivionem accipiat, praesentem chartulam praedictis domino Gerardo, Julianae, Beatrici, Hermanno, Hermanno, Johanni, Wilhelmo, Walthero, Henrico Henrico, Gertrudi et ejus sororibus, sigillo ecclesiae nostrae contulimus sigillatam, eadem profitentes et universorum notitiae declarentes saepedictos dominum Gerardum, Julianam, Beatricem, Hermannum, Hermannum, Johannem, Wilhelmum, Waltherum, Henricum, Henricum, Gertrudem et ejus sorores cum omni eorum progenie et successione, de familia et collegio ecclesiae Beati Petri esse, qui omnes et singuli censum suum capitalem jure capitagii hactenus nobis (sicut receptores ejusdem census bene recognoscunt) fideliter persolverunt. Datum anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo octavo, mense octobri.

den huijsgesinne ende vergaerderinghe der voers. kercken van Sinte Peeters, gelijck de brieven vanden weerdieghen man heer Franck, hier voermaels tresorier onser kercken, ende met zijnen seghel beseghelt, de welcke wij gelooff geven, dertich jaeren en de meer geleden, ende die wij gezien hebben, volcomentlijck innehoudenden, ende op dat doer lanckheijt ende verranderinghe des tijdts ende doerde crancke memorie vande menschen, de successie van dese generatie niet en soude vergeten wordden, hebben wij dit tegenwoordich papier, den voers. here Geeraert, Juliane, Baete, Herman, Herman, Jan, Willem, Wouter, Henrick, Henrick, Geertruijt ende haer susters, metten seghel van onser kercken beseghelt, claerlijck ende opentlijck belijdende ende eeneniegelijcken verclaerende, dese dickwijls verhaelde heer Geeraerdt, Juliaene, Baete, Herman, Herman, Jan, Willem, Wouter, Hendrick, Hendrick, Geertruijt ende haer zusters, met allen haer lieder geslachte ende affcompste, te zijne vanden huijsgesinne ende collegie der kercke van Sinte Peeters, de welcke alte zaemen ende elck besondere tot nu toe haerlieden hooftchijns ons getrouwelijck betaelt hebben, gelijck de rentmeesteren der selver chijnsen zeer wel bekinnen. Gegeven int jaer ons Heer en duijsent twee hondert acht ende tzeventich, inde maent van october.

Datmen degene geboren vuijt een onvrij geslachte oft slaven, mach vrij maken ende ontbinden vanden bant de slavernijen, vuijt cracht vande voers. privilegie vande Sinte Peeters mannen, blijckende bijde copie vanden naervolgenden brieve:

Copia.

Vertaling.

Universis praesentes litteras inspecturis, Praepositus, Decanus et Capitulum Beati Petri, in Lovanio, salutem et scire veritatem. Noveritis quod Domini Gosuinus de Gotthencourt et Henricus, frater suus, milites, Alardum de Donsart praesentem, Divinae remunerationis intuitu manumiserunt et ipsum a servitute servilis conditionis, qua ipsis fuerat obligatus, quiteclamaverunt, in Altari Sancti Petri, in ecclesia praedicta ad annuum censum capitis unius denarii, supportantes eundem ac eum libertati restituentes. In cujus rei testimonium praesentes litteras praefato Alardo sigillo nostro contulimus roboratas. Datum anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo, feria quarta post Dominicam Invocavit, mense martio.

Eeneniegelijcken die deze tegenwoordighe brieven zullen zien, den Proost, Deken ende Capittel van Sinte Peeters, te Loven, saluijt, met kennisse der waerheijt; sij ulieden kennelijck dat heeren Goosswijn van Gotthencourt ende Henrick, zijnen broedere, ridderen, hebben Alaerden van Donsart, tegenwoordich (de godelijcke danckbaerheijt aengezien) los gelaeten, ende hem vande conditie der slavernijen (daermede hij hen verbonden was) gequiteert opden aultaer van Sinte Peeter, inde kercke voers., op eenen jaerlijcxschen hooftchijns van eenen penninck, den selven daeraff verdraegende ende hem der vrijheijt restituerende. In getuijchenisse van welcke saecke soo hebben wij dese tegenwoordige brieven den voers. Alaerden, met onsen seghel, gegeven ende bevesticht. Gegeven int jaer ons Heeren duijsent drije hondert ende vijfftich, donderdaechs naer den sondach Invocavit der maent van meerte.

Hoe de schepenen brieven, porterijen van Loven ende Bruessel ende Sinte Peetersmanschap, van Loven, al Brabant doere, buijten vrijen steden, schuldich zijn voortganck te hebben.

Anthonis, bider graden Gods, hertoghe van Lothrick, van Brabant, van Lijmborch ende marckgreve sheilichs rijcx, allen den ghenen die desen brief sullen sien, salut. Doen cont want stoet ende dissentie opgestaen waren, tusschen onse steden van Lovene ende van Bruessel, in deen side, ende onse stad van Antwerpen, in dandere, om der schepenen brieven, porterien onser steden van Loven ende van Bruessel, ende Sente Petersmanscap vande selver onser stad van Lovene, ende oick omder beleijde wille, ende anders dat sprutende is vuten schepenen brieven voergenoempt, de welcke schepenen brieven, porterijen ende Sente Petersmanscap onser stede van Loven ende van Bruessel, seijden ende maintineerden, dat die schuldich waren haren ganc te hebben, ende gevordert te worden, alle onse lant van Brabant doer, buten onsen vrijen steden, ende dat die voertganck ende

[p. 308]

voerdenisse gehat hadde van also lange jaren hier voeren, dat niemant daraf der contrarie en gedachte; darop onse stad van Antwerpen voers. dede antworden ende seggen, dat die voers. schepenen brieven, porterien ende Sente Petersmanscap niet schuldich en waren voertganck te hebben ochte gehouden te worden, binnen den marckgraefscap van Rijen; dair onse stadt van Antwerpen (alsoo si seide ende meijndt) een overste hoftstad af is; ende al waest alsoo dat de scepenen brieven, porterien ende Sente Peetersmanscap voertganc hadden gehadt, dat dat hadde geweest sijntter tijt dat dieselve onse stad van Antwerpen gescheijde hadde geweest van onsen lande van Brabant, met meer woorden ende redenen die onse steden voergenoempt, in beijden siden, dairtoe seijden ende cleedden; ende want onse steden van Loven ende van Bruessel, ter neerstiger begeerte van ons, ons ende onsen rade opentlic ende volcome bibracht hebben ende gethoent, dat de schepenen brieven, porterien onser steden van Loven ende van Bruessel, ende Sente Peetersmanscap de selver onser stad van Loven, gevordert hebben geweest ende voertganck gehadt alle onsen lant van Brabant doer, sonder in onse vrijen steden, anders dan elck hoeerre in der sijnre, soo eest dat wij die emmer willen ende begeren, dat onse steden van Loven ende van Bruessel, des in haren goeden rechten, usaigen, costuimen, herbrenghen ende oude possessien bliven, na tgroet bescheet dat si ons ende onsen rade bibracht hebben; gethoont ende vercleert hen die alle gemeijnlic geconfirmeert hebben, ende confirmeren, met desen tegenwordigen letteren, ende hebben voirt geloft ende geloven, in goeder trouwen, voer ons, onse oir ende nacomelingen den selven onsen steden van Loven ende van Bruessel haren oir ende nacomelingen, van allen den voers. saken, gelijc si voer verclairt staen, in haren possessien ende ouden herbrengen te houden, sonder daer tegen te doen, te doen doen, oft te laeten doen, in enigher manieren, alle argelist hier inne vuitgescheiden; ontbieden daromme ernstelic ende bevelen allen onsen onderseten, officieren ende dienaren, ende allen den smalen heeren, haren dienaren ende ambachteren ons lants van Brabant, ende elken sunderlinghe dat zij, sonder ander gebot oft bevel van ons te hebben, de scepenen brieven, porterien ende Sente Peetersmanscap voergenampt, laten ende doen voertganc hebben, sonder enige cror, hinder of letsel darinne te werpen, want wij dat alsoo gedaen willen hebben. Ende des torconden hebben wij onsen segel hier aen desen brief doen hangen. Gegeven, in onser stad van Bruessel, xj dage in meerte, int jaer ons heeren M.CCCC. ende zeven; onder stont aldus: bij minen heere den hertoge, in presentien van sien rade; onderteeckent: W. Bont. Haec int groot Charterboeck, te Loven, folio 44¹.

1 Het oorspronkelijk stuk berust in de archieven der stad, n^r 150.

Sekere articulen nopende de vrijheijt ende bethoonen van Sinte Peetersmanschappe, van Loven, gecomprehendeert in zekere vonnisse van wijlen hooge memorien hertoghe Philips, hertoghe van Brabant, enz., tusschen Jan Gordijn ende de stadt van Loven; gegeven den xxviij^en aprilis, anno xiiij^clx^tich.

Touchant les hommes de Sainct Piere, mondict Seigneur declaire que les diets hommes de Sainct Piere ne joyeront poinct de la franchise de l'hommaige de Sainct Piere, pour les crismes et delictz par eulx commis et perpetrez, avant que ils se soyent deuement monstrez estre hommes dudict Sainct Piere. Mais demouront lesdicts hommes dudict Sainct Piere, pour les cas avant dictz, à la judicature et correction des juges soubs qui ils sont demourans ou d'aultres, ausquels la cognoissance en pourra appartenir, soit que desdictz crismes ou delictz, au paravant ladicte monstrance faicte, lesdictz hommes de Sainct Piere ayent esté calengiez ou non.

Item, declaire mondict Seigneur que de ceulx qui se seront deuement montrez estre hommes de Sainct Piere et depuys auront renuncié à leur franchisse demourront à la cognoissance et judicature du bancq ou ils sont demourans, ou d'aultres juges competens ou ils pourroient estre tirez et mis en cause. Et ne sera d'iceulx hommes de Sainct Piere (en tant qu'il toucheroit le cas, pour lesquels ils auroient faict la dicte renuntiation), faict aulcun renvoy auldicts de Louvain, mais seront tenus lesdictz de Louvain, de soy de porter, de le requirer incontinent, que par ceulx dudict bancq ou aultres qui de la chose cognoisceront leur sera certifié par lettres ou aultrement, deuement la dicte renuntiation avoir esté faicte.

Item, et semblablement, se question ou debat se mouvoit, à scavoir se lesdicts crismes et delictz auroient esté faictz ou commis devant ou depuys la dicte franchisse de Sainct Piere prouvée ou se la dicte renuntiation seroit deuement faict ou non, mondict Seigneur declaire, que dudict debat sera cogneu par les Chancellier et gens de son conseil de Brabant, lesquelz partiez oyez, et la verité sceue, se besoing faict, appoincteront

[p. 309]

sur ledict debat seulement, et, ce faict renvoyeront la cognoissance du cas et matiere principale la ou de raison estre debvra.

Item, declaire mondict Seigneur que doresenavant, quant aulcun se vouldra prouver estre homme de Sainct Piere, il sera tenu de le monstrer, du moins par deux tesmoings hommes de Saint Piere, et qui soyent gens dignes de foy, lesquels affirmeront, par leur serments, qu'ils scavent celuy (au prouffit et avantaige duquel ilz deposent), estre yssu et descendu de gens qui estaient de la dicte franchisse, en rendant justes et raisonnables causes de leurs depositions, et declarant la genealogie et descendue, telle qui doibve souffrir par raison.

Wat dat men totte ornamenten Sinte Peeters plach te geven, voerden seghel ter saeeken vande Sinte Peetersmanschap.

Voerden voers. segel vanden Sinte Peetersmanschappe plachmen, hier voeren, te geven totte ornamenten der kercke van Sinte Peeter, binnen Loven, voer elcken segele xxx schellingen, doentertijt ganckbaer wesende, blijckende bijde rekenninghen heeren Vrancx Uten Lieminghen, pristere, vanden jaere 1316, daer hij rekent van vj segelen ontfangen te hebbene negen ponden. Wederomme heer Goordt de Vroede, canonick Sinte Peeters, doende rekenninghe vanden ornamenten, anno 1348, bekint ontfangen te hebben van xxx Sinte Peetersmannen alsoo vele xxx stuvers, dwelck al conform es, vant gene datter inde oude boecken der kercke van Sinte Peeters, te Loven, voert jaer van 1335, geannoteert staet, als datmen alsdoen moesten geven, alsmen eenige Sinte Peetersmannen den segel gaff, voerde eere vanden selven segele, xxx schellingen, doentertijt ganckbaer wesende; hoe wel nochtans datter sommige vuijt liberaelheijt (ende niet van rechte) meer hebben gegeven; blijckende vuijte rekenninge van heer Goordt vander Vesten, bij hem gedaen, vanden jaere geeijnt op Sint Jans geboorten dach, anno 1382.

Wat men den Meijere van Loven, tot behoef des Hertoghen van Brabant, geeft voert bethoonen van Sinte Peetersmanschappe.

Anno 1408, es overdraegen, inden stadt raede van Loven, met vollen gevolghe, aengaende Sinte Peetersmanschappe, dat soo wie voertaen trecht van Sinte Peetersmanschappe bethoonen wilt, dat die daeraff geven zal den Meijere van Loven, tot behoeff des hertoghen van Brabant, een pont oude groote van xx rhinsgulden. Haec libro novo G., folio 7, verso.

Datmen Sinte Peetersmannen, van Loven, ontaementlijck niet en mach gevanghen bringhen, met sommighe correctien over eenighe Meijers, ter saecken vande mishandelinge ende inobedientie aende Peetersmannen.

Item, om sulcke mesdaet ende mesgrijpen als Joannes Claus, meijere van Meerhout, ende Goossen Merttens, vorstere van Meerhout, mesdaen ende mesgrepen hadden tegens de heerlijckheijt ons genadichs heeren shertoghen van Brabant ende sijnre stadt rechte van Loven, van dat zij Goossen de Voeght, die vande vrijheijt ende vanden rechte es van Sinte Peetersmanschap, van Loven, gevangen brachten, ende gebonden ontamelijck met zeelen, binnen Loven, op het stadthuijs, ende inde banck aldaer voert recht, daer de Meijere ende schepenen te gedinghe saeten; dwelck noijt gesien en was, soo es hen geset ter beternisse onsen Genaedigen Heere ende zijne stadt: te wetene den voers. Jannen Claus een bedevaert tsint Jacops, in Galissien, en de derwaerts te porren binnen xl dagen, ende goede waerheijt daervan te bringhen; ende den voers. Goossen Merttens een bedevaert tot Onser Vrouwen te Ruchemadouwe, ende derwaerts te porren binnen xl daegen, ende goede waerheijt daervan te brengene. Coram, Lombaert, Lijnden, schepenen; julij ultima anno 1418, Haec int Bedevaertboeck, folio 125, verso.

Van Lambrecht van Boeckele, drossate van Westerloo.

Want Lambrecht van Boeckele hem grootelijck mesdraeghen heeft, tegens de hooghe heerlijckheijt ons genadichs heeren ende der stadt rechte van Loven, vuijt dijen dat hij Henrick Paridaens, te Herssele, Sinte Peetersman van Loven, buijten forme van rechte gehandelt heeft, ende inde gevanckenisse doen stellen, daeraff de stadt, met goeden oorconden, te binnen es, soo es overdraeghen, bijden raede vander stadt, dat de voers. drossate ter beternisse zal betaelen, binnen xl daeghen naestcomende, vier duijsent hert steens, d'een

[p. 310]

hellicht daeraff te leveren opde stadt vesten, daer hem dat bewesen zal wordden; ende dat hij vande andere hellicht sheeren moet hebben zal, in alder manieren voers. Gepubliceert ter presentien van joncker Ywain van Corttenbach, meijere, vanden Berghe, Crol, borgemeesteren, Hermeijs, Tijmple, Berghe, Oliviers, van Colen, schepenen; junij, xxvij anno xv^cvij. Haec int Correctieboeck der stadt Loven, folio 100.

Van Henricke Verrijt, vorstere te Herssele.

Want de voers. Henrick hem grootelijck mesdraegen heeft, enz., in dijen dat inden aentaste ende vangene vanden voers. Sinte Peetersman, den selven onbehoorlijck getracteert ende inde gevanckenisse wesende gekort, gestooten ende anders ombehoorlijcke manieren tegens hem voertgestelt heeft, van allen den welcken de stadt, met goeden oorconden te binnen es, soo es overdraegen als voere, dat de voers. Henrick Verrijt, ter beternisse als voere, zal betaelen, binnen xl daegen naestcamende, inde manieren voers. acht duijsent steens. Ter presentien als voere; folio 100, verso.

Van Janne Blericx, schoutet van Ghilsen.

Vuijt dijen dat Jan Blericx, schoutet van Ghilsen, Anthonise ende Cornelise Wagemakers, ongehoude kinderen Peeters Andries Wagemakers, Sinte Peetersmans van Loven, inde plicht ende defensie wesende desselffs Peeters, haers vaeders, aengetast ende gevangen heeft gehadt, ende die alsoo gevangen hebbende, buijten wegen van rechte, zeer rouwelijck ende vreesselijck gehanteert ende geduijmijsert heeft, soo dat dbloet daervuijt ende naer gevolght es; ende daerenboven de selve gevuert tot Breda, al ten grooten achterdeele ende in cleijnicheijt der hooger heerlijckheijt ons genadichs Heeren, den rechten ende privilegien van dese stadt ende de vrijheijt rechte van Sinte Peetersmanschappe der selver, gelijck den raede vande stadt des al met goeden oorconden te binnen es, soo es den selven schoutet van Ghilsen, ter beternisse van des voers. es, geset te doene maecken eene halve roede muers opde stadt vesten van Loven, van gronde op te maecken, daer hem dat vander stadt wegen gewesen zal wordden, ende van dander hellicht sheeren goeden moet te hebben. Gepubliceert, coram Pinnock, substituijt vanden meijere, Graeven, Tijbe, borgemeesteren, Oliviers, Berghe, schepenen; junij xxiiij, anno xv^cxiiij. Haec int Correctieboeck, folio 133.

Van N. heere van Thielborch.

Want insgelijcx N., heere van Thielborch, ende geweest zijnde Drossate van Hoochstraeten, hem binnen den selven tijde, zijnder officien, oock grootelijck mesdraegen heeft, tegens de hooge heerlijckheijt des Keijsers, ende deser stadt rechte van Loven, in dijen hij alhier bescreven zijnde, tot iij maelen ende opde correctie vande stadt, om tontslaene Sijmoons de Roevere, Sinte Peetersman, ende niet en heeft willen obedieren, daeraff de stadt met goeden oorconden te binnen es, es den selven, ter beternisse van dijen gestelt te gevene ende te betaelene de som me van twelff rijders, te xxvj stuijvers tstuck, halff ten prouffijte van den heere van Hoochstraeten ende halff ten prouffijte van deser stadt. Gepubliceert, ter presentien van Mol, meijere; Lijnden, Thommen, schepenen; junij xxiiij^e, anno xv^cxliiij. Haec int voers. Correctieboeck, fol. 245.

Datmen niemant verantwoorden en zal, met Sinte Peetersmanschappe, deghene eenighe Jouffrouwen oft Vrouwen ontschakende tegen haeren danck, oft eenige onbejaerde kinderen ewech leijdende.

Item, waert dat eenighe Vrouwe oft Jouffrouwe ontschaeckt worde, die crete oft datmen metter waerheijt bevonde dat tegen haeren danck waere, ende dat zij bijden man sittende bleeff, soo zullen, wie heur have int geheel hebben, ende haere erve alsoo lange als zij leeft; ende naer haer doot soo zal haer erve weder gaen daer zij schuldich es te gaene; ende soo verre zij bijden man niet sittende en bleve, soo en zullen wij haer have noch haer erve niet hebben; ende zal dijen man, die zulcke, schaeck dede, ende allen zijn hulperen, ende insgelijcx degene die hem weetens, binnen onsen voers. landen, secours dede, huijssde oft hoeffde, verbeuren heur lijff ende goet, tot eeuwigen daegen, soo verre als zij dat verbeuren moghen; ende waert saecke dat iemant eenich onbejaert kint, het waere knechtken oft meijsken, ontschaeckte oft ontleijdde, soo zullen die ende heur hulperen verbeurt hebben haer lijff ende goet, sonder verdrach; ende daertegen en zal niemant verantwoorden hebben met Sinte Peetersmanschappe, porterijen, schepenen brieven oft anders; maer die zal men handelen naerden rechten vanden lande. Haec inde Blijde Incompste van hertoghe Philips van Brabant, anni 1427, 23 maij, articulo 22; inde Incompste her-

[p. 311]

toghe Philips van Bourgoindien, anni 1430, 4 octobris; inde Incompste van vrouwe Marie, anni 1477, 29 maij, articulo 41; inde Incompste hertoghe Philips van Oostenrijck, anni 1494, 9 septembris, articulo 23; inde Incompste hertoghe Chaerles den V^e anni 1514, 23 januarij, articulo 28, ende inde Incompste van hertoghe Philips, coninck van Spaegnien, anni 1549, 5 julij, articulo 31.

Wie dat President ende Overste es van de richterstoel der vrijer familien van Sinte Peetersmanschappe, te Loven.

Wanneeer dat nu voertaene te Loven van Sinte Peetersmannen eenich betuijchenisse, eedt ende recht versocht wordt, dat en wordt niet meer versocht aen den deken ende capittel van Sinte Peeters, maer alleenlijck aende Sinte Peetersmannen van Loven; de welcke, ten versuecke vanden Meijere van Loven oft zijnen lieutenant, tzaemen vergaerderen. Ende onder hen es President oft Overste degene die, naerden tijt, onder de raedtsheeren vande geslachten, Borgemeester es.

Dat degene vande goede mannen vande geslachten, die Borgemeester geweest hebben, over Sinte Peetersmanschap sitten ende segelen zullen, boven ende voer d'andere, al waeren d'andere ouder inde weth dan zij.

Vuijt goede conden, die de stadt bijbracht es, vanden goeden mannen vande geslachten van Loven, die daer overstaen, daer iemant thoont Sinte Peetersmanschap van Loven, oft daermen dinght, met Sinte Peetersmannen van Loven, dat de goede mannen van de geslachten voers., die borgemeester inde stadt geweest hebben, elck naer zijnen ouderdom int borgemeesterschap, segelen ende sitten boven d'andere goede mannen vande geslachten, die geen borgemeesters geweest en zijn, niet wederstaende nochtans, dat de selve goede mannen, die gheen borgemeesters geweest en zijn, ouder zijn int recht dan degene die borgemeesters geweest hebben; soo es overdraeghen, inde stadt raede, met vollen gevolghe, dat dat alsoo gehouden ende geschieden zal. Gedaen, in vollen raede, op Sint Jans geboorten dach, te wetene, den xxiiij^e der maent van junio, anno 1443. Haec libro B., folio 242 verso.

Dat den raedt van Brabant gheene Sinte Peetersmannen voer hen en behooren te rechte te betrecken.

Anno 1445, 15 februarij, reijsden de heeren Borgemeesteren, met eenige andere heeren vander stadt raede, te Loven, aenden hertoghe van Brabant, tot Bruesselen, om aldaer te verantwoorden eenen Sinte Peetersman van Loven, die den raedt van Brabant voer hen te rechte betrecken wouden, wesende tegens de Blijde Incompste ende den rechten van Sinte Peetersmannen, dwelck de voers. heeren vande stadt Loven aen die vanden voers. raede van Brabant alsoo hebben vervolght, als dat die vanden raede van Brabant van hunne opset affstandt deden, ende lieten de voers. stadt van Loven daerinne haere recht gebruijcken. Haec inde Rekenninghe der stadt van Loven, vanden jaere 1444, int iiij^e quartier, onder tcapittel vande voijaigien.

Vande Binnen ende Buijten Sinte Peetersmannen, vuijt de costuijmen van Loven, het 18 artikel

Item, es, binnen Loven, een gerichte te wetene voor Sinte Peetersmannen; ende zijn ende wordden gereputeert voer vrije Sinte Peetersmannen, allen degene gecomen zijnde vande geslachten van Loven, beijde mans ende vrouwen, soo geringhe zij geboren zijn, ende genieten de privilegien den Sinte Peetersmannen competerende. Ende die manspersoonen daer aff, oudt zijnde xxv jaeren oft gehoudt, geen ambacht doende oft gedaen hebbende, ende hebbende den eedt, daertoe staende gedaen, hebben, ter manisse des Meijer van Loven, kennisse, judicature ende bericht over ende van alle Sinte Peetersmannen, beijde vande geslachten van Loven ende anderen, van allen dengenen theuren verantwoorden staende, als huijsvrouwen, ende kinderen in heuren plicht zijnde; boden, huerlinghen, arbeijders ende gelijcke van saecken vuijt haeren geheeten, van heuren wegen oft in heuren dienste gedaen, in alle saecken personele, beijde civile ende criminele, soo verre de selve Sinte Peetersmannen oft die als voere thunnen verantwoorden staen, met rechte geport zijn, eer zij antwoorden ende litem contesteren, begerende daeraff aldaer beticht ende met rechte gehandelt te zijne. Behalven ende hier inne versien, dat de voers. Sinte Peetersmannen, woonende buijten dese stadt Loven, zullen blijven ten gebuerlijcken rechte vande bancken daer zij woonende zijn, oft haere goeden geleghen, te wetene als van straeten te maeckene, waeter-

[p. 312]

loopen te ruijmene, van schaede van haerlieder beesten op ander lieden erven gedaen, van spretersschot, van beheijmingen van goeden, vanden herdde vanden beesten, van ordinantien van ambachten ende van ter oochst-waerheijt te moeten comen ter plaetsen daer zij woonende zijn.

Tot confirmatie vande conclusie vanden voers. article volght hier het 53 artikel vande Blijde Incompste van vrouwe Marie, in date 29 maij 1477.

Voert willen wij dat eeneniegelijck, binnen Brabant ende buijten den vrijen steden woonende, ende in eenighen vanden voers. steden, poerter oft Sinte Petersman, nu ter tijt oft in toecomenden tijden, gevrijdt wesende, gebruijcken zal, in allen saecken, zijnen halse ende haeven aengaende, die rechten vanden voers. poerterien ende Sinte Petersmanschappe, in alle der vueghen ende manieren oft hij binnen der stadt (daer hij poerter oft Sinte Petersman is) woenaichtich ende geseten waere; behoudelijck dat hij gebuerlijck recht (van straeten te macken, van waeterleijen te ruijmen, die schaeden bij heuren beesten den goeden lieden gedaen, te vergelden, den preter oft vorster zijn schot te betaelen, die goede te beheijmen, die beesten te herddene, ordinantien van ambachten, gelijck heuren naegebueren, te onderhouden, ende ter oighst waerheijt, eenigen oft gemeijn waerheijt, ten hoochsten, twee werven sjaers te moeten comen, schuldich zal zijn te onderhouden, gelijck zijnen medegebueren, ter plaetsen daer hij geseten es, oft zijne goeden gelegen zijn¹.

1 Volgens het oorspronkelijk stuk berustende ter archieven der stad, Charterkast, n^r 237.

Vande buijten Sinte Peetersmannen, het 19 poinct vande Costuijmen van Loven.

Item, zijn boven ende sonder de voers. Sinte Peetersmannen vande geslachten van Loven, alnoch andere, vande geslachten van Loven niet zijnde, diemen noempt Buijten Sinte Peetersmannen, ende zulcke begerende hen metter voers. vrijheijt te behulpene, moeten, voer al, selve in persoon (in dijent hen doenlijck zij) compareren ende sweren oft anderssints, bij eenighe van heuren maesschappe, geboren van wettighen bedde, in heuren naeme ende ziele doen sweren, ten heijliegen, in sMeijers handen van Loven, ende in presentie van iiij Sinte Peetersmannen vande geslachten van Loven, dat zij zijn Sinte Peetersmannen van Loven ende vrije messeniersmannen des hertoghen van Brabant, ende totten vrijen huijsgesinne des hertoghen van Brabant behoorende, ende geboren van wettighen bedde, ende dan voerts, in presentie als voere, bethoonen, met twee manspersoonen, oock zijnde Sinte Peetersmannen van Loven, vrije messeniersmannen ende totten vrijen huijsgesinne des hertoghen van Brabant behoorende, geboren van wettigen bedde, ende vanden maesschappe ende geslachte van des voers. es, begerende de vrijheijt te aenveerdene, dat hij zulcke es, gelijck voere geaffirmeert es, ende moeten beijde de voers. manspersoonen, allen des voers. es, sweren, ten heijliegen, in handen des Meijers voers., in presentie als voere, ende betaelen daernaer onsen genadighen Heere van Brabant, in handen van zijnen Meijere voers., voer het relieff ende verheffen daeraff: een pont oude groote oft xx Carolusgulden daervoere; ende daerenboven den behoorlijcken wijn, te wetene: den voers. Meijere ij gelten wijns, de iiij Sinte Peetersmannen elcken een gelte, den secretaris een gelte, 's Meijers roeijdraegere een halff gelte, 's Meijers clerck een gelte, ende voerde brieven twee gelten. Allet welcke bij hem alsoo gedaen zijnde, wordden vanden voers. meijere, ende Sinte Peetersmannen daertoe ontfanghen, ende moeten beijde de Sinte Peetersmannen, alsoo wel die van binnen als oock van buijten, met allen dengenen tot heuren verantwoorde staende, gelijck voere, van allen saecke voers., daerinne niet geantwoordt ende lis gecontesteert en es, hoe wel die voert voers. relieff, moegent gebeurt zijn, ende oock daeraff gecalengiert oft aengesproken zijn, met rechte vervolght ende gerenvoijeert wordden (in dijent zij versuecken) voerden voers. Meijere ende Sinte Peetersmannen van Loven, met seclusie van allen anderen richteren, ten waere van saecken voers. oft dat de voers. Sinte Peetersmannen waeren woonende ende te rechte betrocken oft gevangen oft gearresteert, in d'ierste instantie, ende niet bij leveringhe oft tweede instantie, getransporteert in eenighen vande andere hooftsteden van Brabant.

[p. 313]

Dat de ghevrijdde, bij Porterijen oft Sinte Peetersmanschappe, die men soude willen belasten met criminelen oft civilen saecken, sullen gehandelt wordden naer de rechten vander plaetsen daer die gevrijdt sijn, volgende het ierste artikel vande Blijde Incompste van vrouwe Marie, in date 29 maij, anno 1477, hier volgende:

Item, inden iersten geloven wij hen goede, gerechte ende getrouwe lantsvrouwe te zijne, ende egeen cracht oft wille aen hen te doen oft te laeten gescien oft te gedoeghen, in eeniegher manieren, ende dat wij hen noch egheenen van hen buten vonnisse ende rechte handelen en selen, doen noch laeten handelen, onder ons noch onder onse vasallen, baenroedsen ende edelen vanden lande; maer dat wij alle onse prelaeten, godtshusen, baenroedsen, edelen, goede lieden ende ondersaten van onsen steden, vriheden ende dorpen van onsen lande van Brabant ende van Over Maese, representerende de drie staeten vanden selven onsen lande, ende elcken van hen (die wij niet en selen moghen destitueren noch verlaeten), handelen selen ende doen handelen, in allen saecken, negheene vutgescheiden, met vonnisse ende met rechte, naer den rechten vanden steden ende bancken dair diegene (die men soude willen belasten van criminelen oft civilen saecken) bij poerterien oft Sinte Pietersmanscape gevrijdt zijn; ende andere ongevrijdde persoonen zullen gehandelt wordden, naer den rechten vander plaetsen daer die aengetast oft van heuren mesdaet in calengien, met rechte belast, ende gesteken werden, ende alzoo dair te rechte behooren; behoudelick dat de porterien oft Sinte Pietersmanscappen egheen stadt grijpen en zullen, inden steden dair vut men de gevrijdde van outs niet en heeft geplogen te betrecken totter plaetsen van heure vrijheit; mair dat de gevrijdde, in alsulcken steden, te rechte zullen bliven, ende met rechte gehandelt wordden, als zij aldair bevonden ende aengetast zullen wesen; sonder dat wij oft ijemant anders van onsen wegen, selen mogen allegeren, dat alsulcken saecken souden moghen oft moeten betogen werden oft bliven ter kennisse vande princelickheit oft raide der selver generael oft particulier; ten waere van mesdaden geheeten crimen lese majestatis¹.

1 Volgens het oorspronkelijk stuk berustende ter archieven der stad, Charterkast, n^r 237.

Copie onder andere vuijten advijse begrepen, te Vilvoorden, bijden edelen van Brabant, ter eendre, ende de gedeputeerden vande steden van Loven Bruessel ende Antwerpen, ter andere sijden, opden 3^en julij, anno 1466, ende dit vuijten x^en poincte, in materie vande Sinte Peetersmannen van Loven ende den poirteren vanden goeden steden, staende geregistreert int Groot Privilegieboeck der stadt van Bruessel.

Is geadviseert dat als alsulcke gevrijdde vanden voers. steden, tot wat plaetsen dat zij aengetast zullen wordden oft heuren goeden becommert, ten iersten versuecke vande stadt, daer zij gevrijdt zijn, bij den officier vander plaetsen (daer alsulcken aentast oft rastement geschiedt es), vuijtgelaeten ende ontslaegen zullen wordden costeloos ende schaedeloos; behoudelijck dat de buijten gevrijdden vanden steden, in saecken van bruecken, die ter plaetsen vanden aentaste niet gegoet en zijn, om den geheijschten bruecken te comen betaelen, cautie jucatoir selen doen, te rechte te comen ter plaetsen daer zij gevrijdt zijn, ten daege die inde brieven genoempt zal wordden, ende daermede gestaen. Ende oft de gevrijdde ten voers. beteeckenden daege niet en quame, oft kennelijcke nootsaecken en hadde, dat hij, in dijen gevalle, hem met zijne vrijheijt, in egeen saecken, behulpen en zal moghen, ter tijt dat de buijten gevrijdde den heere van dijer saecken zal hebben voldaen, oft met recht daeraff zal zijn gepurgeert; ende de heere zal den zelven gevrijdden oft zijne goeden van dijer saecken moghen vervolgen, met rechte, ter plaetsen daer hij die vanden gevrijdde zal kunnen bevinden; het en waere dat d'officier alsulcken gevrijdden bethijen woude van criminele saecken, begaen naer d'aennemen vande porterijen oft bethoon van Sinte Peetersmanschappe; in welcken gevalle hij dijen gevangenen oft aengetasten ontslaen zal, oft leveren moeten, terstont naert tweetste versueck, in handen vanden officier vande stadt daer hij gevrijdt es, opde pene van xij gulden Rijders, ende geexecuteert te wordden. Ende de stadt zal den buijten officier zijne costen vanden innebringhen ende de vroentcosten tot den daege vande

[p. 314]

iersten versuecke aen hem gedaen, verleggen, bij alzoo dat de buijten officier cautie jucatorie die stadt doen zal (eer hij tgelt ontfangen zal), de somme te restitueren binnen acht daegen, naer dat hij van alsulcken criminelen tichten, als hij hem opleggen zal mogen, quijt gewesen zal worden, oft inde stadt inne te comen, ende van daer niet te scheijden, voer dat die restitutie geschiet zal zijn, ende en selen deselve gevrijdde bijden edelen noch hueren buijten officieren, veerden ontslaene oft overleveren, geensints gemolesteert, gepijnt noch belast wordden; ende oft de contrarie geschiedde, dat zal wordden vuijtgericht als daertoe behoort oft naer begrijp vande privilegien daeraff zijnde. Ende oft de voers. buijten officier de voers. poirteren oft Sinte Peetersmannen ende huere goeden van civile saecken niet en ontsloeghe, noch van criminelen den gerichte vande stadt, daert versueck vuijt compt ende daer hij gevrijdt es, niet en leverde den officier ons genadichs Heeren, in dijer stadt, metten tweetsten versuecke aen hem gedaen, om over deselve gevrijdde, vande mesdaet ende costen daerop loopende, bijden gerichte vander stadt, daer hij gevrijdt es, den buijten officier cort, onvertoghen recht gedaen te wordden, ende den selven gevrijdden niet en ontslaege, dat de buijten officier dan gevallen zal zijn terstont inde penen voers. ende de costen daeromme gedaen, om die op zijnen persoon ende goeden geexecuteert te wordden, inder maeten gelijck voers. staet, sonder verdrach in eenige manieren. Nochtans zal de selve gevrijdde ende zijne goeden terstont moeten ontslaen zijn oft gelevert moeten wordden, oft in ghebreke van dijen, zal d'officier ons genadichs Heeren, daer hij gevrijdt es, van dijen doen heerlijcke executie, ten coste vanden gebreckelijcken officier, alzoo voers. es. Hierinne versien, dat de voers. gevrijdde zullen blijven ten gebuerlijcken rechte vande banck daer zij geseten oft heure goeden gelegen zijn, te weten van straeten te maecken, van waeterloopen te ruijmen, de goede lieden schade die heur beesten doen inde vruchten te vergelden, den pretre zijn schot te betaelen, de goeden te beheijmen, de beesten te huedene, ordonnantien van ambachten gelijck heure naergebueren te onderhoudene, ende ter oost waerheijt te moeten comen. Ende oft eenighe gevrijdde hem voer wette verloeffde in eenighe saecke moets wille, ongepoirtert, ongevrijdt ende zijne porterije oft vrijheijt inde saecke verteghe ende de stadt daeraff de behoorlijcke kennisse hebbe, dat hij dan zal geremitteert wordden, ten rechte vande banck, daer hij de geloofte gedaen oft verteghen heeft, ende dit al sonder prejudijs van eens iegelijcx privilegien, blijvende de selve in heure volle macht.

Dat d'ierste kennisse van alle schepenen brieven Sinte Peetersmannen ende poerteren, van Loven, den wethouderen der selver stadt competeert.

Kaerele, bijder gracie Goids, roomsch keijser, altijt vermeerder tsrijcx, coninck van Germanien, van Castilie, van Leon, van Grenade, van Arragon, van Navarre, van Naples, van Cecillie, van Maillorcque, van Sardinie, vande eijlanden van IJndien ende vasten lande der zeeocceane, eertshertoghe van Oostrijck, hertoghe van Bourgoindien, van Lothier, van Brabant, van Lembourch, van Luxembourch ende van Gelre; graeve van Vlaenderen, van Artois, van Bourgoigne; palsgraeve ende van Henegouwe, van Hollandt, van Zeelandt, van Ferrette, van Hagneault, van Namen ende van Zuijtphen; prince van Zwave; marckgraeve des heijlicx rijcx; heere van Vrieslandt, van Salins, van Mechelen, vande stadt, steden ende landen van Utrecht, Overijssel ende Groeninghen; ende dominateur in Asie ende in Affricque; allen denghenen die desen onsen brieff zullen zien, saluijt. Wij hebben ontfanghen die oitmoedighe supplicatie van onsen wel beminden, die Borgemeesteren, Schepenen ende Raedt onser stadt van Loeven, innehoudende hoe dat de selve stadt, van ouden tijden, ende bij onse voirsaeten versien es geweest van diverschen previlegien, als ter ierster instantie kennisse ende judicature te hebbene van allen saecken ende executien, procederende vuijt crachte van schepenen brieven van Loevene ende oick van heure Sinte Peetersmannen ende buijten poorteren der voers. stadt, als die buijten de zelver stadt, in lijve oft goede, gearresteert, geapprehendeert, gecommineert oft aengesproiken ende beticht wordden; ende hoe wel, ter causen vanden beleijden diemen voertijden, vuijt crachte vande voers. schepenen brieven, te doen plach, opde goeden vande verobligeerden, buijten de vrijheijt onser voers. stadt van Loeven geleghen, voertijden questie gevallen ende beleijdt es geweest, ende de selve stadt, cortsleden, daerteghen, bij andere ende nieuwe previlegie, bij manieren van provisien, bij ons versien es geweest, om bij manieren ende formen van mannisen opde goeden vande verobligeerden voere de voers. schepenen van Loeven verbonden, ende oick tegen den persoon vanden verobligeerden, ende zijne erffgenaemen te mogen procederen, ende dierste kennisse dairaff te moghen hebben ende nemen; desen nochtans nijet tegenstaende, wordden de selve supplianten, inde voers. huere privilegien vander executien vande voers. heuren schepenen brieven, Sinte Peetersmanschappe ende porterien daegelijcx geturbeert, vercort ende veronghelijckt, bij dien dat diveersche partijen, zoo wel officieren van

[p. 315]

de smaelen heeren, als andere particuliere partijen, vuijt crachte vande voers. previlegien, bescreven oft gedachvaert zijnde, hen vorderen, bij surreptien ende obreptien, te impetreren van onsen Raide, in Brabant, brieven van cassatien, die de selve vanden Raide opt te kennen geven van partijen gemeijnlijck verleenen ende octroijeren, ende daermede hen supplianten dierste kennisse ende judicature benomen wordt, die zij altijt ende van ouden tijden gehadt hebben, ende die welcke oick van rechtsweghen hen behoirt te competerene; gemerckt partije, vuijt crachte vande voers. privilegien, bescreven oft gedachvaert zijnde, behoirt, ter ierste instantien, te compareren, ende aldaer te proponeren alle zijne exceptien, dilatoir, declinatoir ende peremptoir, ende andere die hij meijnt hem te dienen, ende daerop recht te Loeven te verwachten; ende indien alsdan partije hem bevindt gegraveert, bij eenighen appoinctemente vanden wethouderen van Loeven, behoirt hem daeraff, in materien van reformatien, te beclaeghen, sonder den supplianten dierste kennisse van dijen te benemene; biddende dairomme de voers. supplianten dat ons gelieven wille, in consideratien vanden goeden ende getrouwen diensten die zij luijden ende heure borgeren, int bewaeren vande selver stadt, cortsleden tegen onse vijanden gedaen ende bewesen hebben, hen te willen verleenen, in confirmatien vande voers. heure previlegien, openen brieven ende provisie, daermede hen, supplianten, dierste kennisse ende judicature van de executien vande voers. schepenen brieven, Sinte Peetersmannen ende buijten poirteren der selver stadt geoctroijeert ende geconsenteert wordde; ende dien van onsen Raide in Brabant geinterdiceert wordde, eenighe provisie, in materie van cassatie oft schorssinghe vande ierste instantien, ter contrarie van dien te verleenen; doen te weetene dat wij de saecken voers. overgemerkt ende hier op gehadt tadvijs ierst van onsen lieven ende getrouwen die Cancellier ende luijden van onsen Raide, in Brabant, ende dairnaer van onsen lieven en de getrouwen die Hooft President ende luijden van onsen Secreten Raide, den voirgenoemden van Loeven supplianten genegen wesende tot huere voers. bede ende begeerte, hebben, bij deliberatie van onse zeer lieve ende beminde zustere, die Coninginne Douagiere van Hongrijen, van Bohemen, enz., voer ons Regente ende Gouvernante in onsen landen van herwaertsovere geoctroijeert, geconsenteert ende gewilleceurt, octroijeren consenteren ende willekueren, vuijt sonderlinghe gracie, bij desen, dat zij luijden ende huere naecommers, wethouders onser voers. stadt van Loven, zullen, van nu voertaene, hebben ende houden, dierste kennisse ende judicatuere vande obligatien voir heurlieden bekendt ende gepasseert oick van hueren Sinte Peetersmannen, ende buijten poirteren, naervolgende de previlegien der selver onser stadt van Loeven, sonder dat onse Cancellier ende luijden van onsen voirs. Raide, in Brabant, daerteghen zullen moeghen verleenen brieven van cassatien, dwelck wij hen expresselijck verboden ende geinterdiceert hebben, verbieden ende interdiceren, bij desen, ten waere nochtans dat, bij inspectie vande bescrijffbrieven oft dachvaertbrieven, henluijden blijcke de selve bescrijff oft dachvaertbrieven, gedescerneert te wesene teghens de forme vande previlegien vande supplianten oft van deser tegenwoirdiger concessie. Ende ten eijnde datmen zulcx te bat ende lichtelijcker weten ende bekennen mach, soo zullen de supplianten, inde bescrijff oft dachvaertbrieven, die zijluijden in sulcke materien decerneren zullen, gehouden wesen te narreren de qualiteijt vande persoonen die bescreven oft gedachvaert zullen wesen, de plaitse van huerluijde woonstede ende residentie, mitsgarders de saecke oft het delict oft de somme waeromme questie wesen zal; ten eijnde dat men weten mach oft de voergenoemde van Loeven dairaff de kennisse behooren te hebbene. Ont bieden daeromme ende bevelen den voergenoemden van onsen Raide, in Brabant, Meijere van Loeven, Amman van Bruessel, Schoutteten van Antwerpen ende vanden Bossche ende allen anderen onsen richteren, officieren ende ondersaeten, dat zij de supplianten van onse tegenwoordighe octroije, consente ende willekoere doen, laeten ende gedoeghen, rustelijck ende vredelijck genijeten ende gebruijcken, cesserende alle beletten ende wedersegghen ter contrarien, want ons alsoo gelieft. Gegeven, in onse stadt van Bruessele, den negensten dach descembris, int jair ons Heeren duijsent vijff hondert tween veertich, van onsen keijserrijcke 't xxiij^en ende vande rijcken van Castillien ende anderen 't xxvij^en. Opde plijcke vande voers. brieve staet aldus: Bijden keijsere in zijnen Raede, onderteekent: Verreijcken. Haec int groot Chaerterboeck der stadt van Loven, folio 227, verso¹.

1 Het oorspronkelijk stuk berust in de archieven der stad. Charterkast. n^r 324.

Dat de weduwen van Sinte Peetersmannen, van Loven, niet en sijn gebruijckende de vrijheijt vande Sinte Peetersmanschappe, als sij vuijte selve vrijheijt oft familie niet gesproten oft geboren en sijn.

Dit wordt bethoont met zekere vonnisse gewesen, bij schepenen van Loven, tusschen jouffrouwe Marie Ellens, weduwe heeren Jans wijlen vander

[p. 316]

Thommen, ridders, verweerdersse, ende Willem van Bouchout, aenlegghere, aldaer de voers. weduwe excipierende, sustineerde van haer te betreckene voer schepenen van Loven, de voers. Willem niet te wesen ontfanckbaer, maer dat hij, Willem, haer behoorde voer Sinte Peetersmannen, van Loven, te betreckene ende aen te sprekene, als wesende eene weduwe van eenen Sinte Peetersman; daerop gewesen wert, dat de verweerdersse, mette exceptien declinatoir, in desen geproponeert, niet en was ontfanckbaer, ende dat de selve niet tegenstaende soude schuldich zijn voer schepenen ten principaelen te procederen, condempnerende de voers. verweerdersse inde costen vanden incidente ter behoorlijcke taxatien. Aldus gewesen, bij schepenen van Loven, op den xvj^en septembris, anno xv^clxiiij, in prima camera.

Naemen ende toenaemen vanden goeden mannen vande geslachten der stadt van Loven, daeraff sonderlinge memorie is gehouden van dat zij den eedt gedaen hebben totte herlijckheijt ons genadichs heeren ende den rechte van Sinte Peetersmanschappe van Loven¹.

tRelieff vanden buijten Peetersmanschappe cost een pont outs, te wetene xx rhinsgulden, voerden Prince oft hertoghe van Brabant. Libro G., fol. 22, 42.

Binnen Peetersmannen, vande geslachten deser stadt, zijn gewoonlijck den Meijere ende Peetersmannen overstaende, als zij den eedt doen, tot behoeff vanden gelaege, dwelck zij tzaemen ergerens gaende souden moegen vertheren, te geven eenen gouden gulden, van xxviij stuvers, sonder meer.

1 Genomen uit Het Boek vande Sinte Peetersmannen van Loven, van W. Boonen, bl. 60 verso.

De naemen vande voers. Peetersmannen.

Heer Lodewijck Pijnnock, riddere; Machiel Absoloons, N..... Oddaert, N..... Bollaert, Lodewijck de Rijcke, Jacop Pinnock, Hendrick vanden Borchhoven, Jan de Witte, Janssone; Claes de Keerssmaeckere, Goort Roeloffs, Jan van Wijtvliet, Wouter van Nethenen, Jan de Witte, Vrancxsone; Jan van Oppendorp, Hendrick van Wincxsele, Jan vanden Borchoven, Lodewijck Roelants, Wouter Pinnock, Joos Absoloons, Lodewijck Roeloffs, Wouter vanden Tijmple, Jacop Blanckaert, Steven Smacht, Lodewijck Utter-Hellicht, Cornelis van Bergen, Raes vanden Borchoven, Gooris Vrancx, Claes de Keerssmaecker, de jonge; Reijnier van Wijtvliet, Peeter vande Berghe, Roeloff Lombaert, Machiel de Swerttere, Wouter van Nethenen, Joos Absoloons, filius quondam Joannis; Jan van Oppendorp, Mertten van Oppendorp, Goort vanden Berghe, H^r Augustijn vanden Borchoven, Emont Roelants, Roeloff van Berthem, Daniel Boxhoren, de jonge; Raes van Graven, Goort Hermeijs, Loenijs van Udekem, Gielis van Duffle, H^r Reijnier van Lieffkenrode, Mathijs vande Berghe, H^r Augustijn van Nethenen, genoempt van Reele; Loenijs van Udekem, Lonissone; Hendrick Pinnock, Jan van Schoonvorst, Lodewijck vander Borch, Jan van Beerthem, Roeloffssone; Jacop de Witte, inde Dorpstraete; Anthonis Absoloons, Wouter vanden Tijmple, H^r Jaspar Absoloons, Jan vander Lijnden, Lodewijck van Schore, Jan de Waerseggere, Aertssone; Willem van Assche, Joos Uijter Hellicht, Jan Oliviers, Claes van Graven, Goort vanden Berge, Peeterssone; Jan Blanckaert, H^r Joos Absoloons, riddere; Anthonis Zedelere, Jan vander Borch, Loijcxsone; Philips Pinnock, Hendrickxsone; Dierick vander Borch, Hendrickxsone; Lenaert Boxhoren, Danielssone; Augustijn vande Berghe, Joos van Oorbeke, d'oude; Joos van Oorbeke, de jonge; Cornelis Roeloffs, Gooris Goederthuijs, Jan vander Beken; Andries de Keerssmaeker.

Raes vander Lijnden, augusti xxj, anno 1509.

Peeter vanden Berge, 22 octobris anno 1509.

M^r Dierick de Costere, 4 decembris, anno 1511.

Amelrijck Pinnock, 15 junij, anno 1515.

Aert de Witte, 15 junij 1515.

Vranck vander Hoffstadt, 15 junij anno 1515.

Geeraert Pinnock, sone Amelrijcx, ultima maij, anno 1518.

Jan Henrij, sone wijlen Boudewijns, 29 januarij, anno 1522.

Gielis vander Borch, Loijcxsone, 14 junij 1526.

Helias van Schore, 20 septembris, anno 1526.

Jan Oliviers, de jonge, sone Jans, septembris 22, anno 1526.

Peeter vander Bauwetten, julij 29, anno 1530.

Jan vander Bauwetten, broeder des voers. Peeters, eodem.

Anthonis Absoloons, Anthonissone, januarij 10, 1532.

M^r Anthonis vander Thommen, Goolijnssone, prima februarij 1532.

H^r Adriaen van Blehen, meijere, junij 26, anno 1533.

Jan vanden Tijmple, Wouterssone, 3 januarij, anno 1535.

Jaspar Absoloons, octobris 26, anno 1542.

[p. 317]

Hendrick de Rijcke, de jonge, eodem.

Jaspard vander Heijden, eodem.

M^r Hector Boxhoren, eodem.

Jan Scheurbroot, de jonge, septembris 15, anno 1545.

M^r Jan Lievens, sone Jans ende Marie van Dijeve, maij penultima, anno 1548.

Philips vander Balct, sone wijlen Waelrants ende jouffrouw Lijssbeth van Bonseval, augusti 30, anno 1548.

Philips van Malstede, anno 1549.

Jan van Lieckercke, anno 1549.

Reijnier de la Bauwette, Janssone, 5 decembris, anno 1550.

H^r Philips vander Bauwette ende Jan zijnen broedere, kinderen wijlen Peeters, eodem.

Jan Du Paijs, Janssone, eodem.

M^r Willem Boxhoren, 23 septembris anno 1551.

Hendrick vanden Horricke, alias Uijter Hellicht, sone wijlen Jaspars, februarij xv, anno 1551.

Gielis van Duffle, sone wijlen Cornelis, 29 decembris, anno 1558.

J^r Jan vanden Tijmple, sone heeren Jans, 7 januarij 1558.

Goort Hermeijs, sone wijlen Goorts, 3 junij 1561.

Lenaert van Liekercke, sone wijle Jans ende van jouffrouwe Lijssbeth vanden Berghe, septembris 20, anno 1561.

Raes de Rijcke, eodem.

Peeter vande Baronaige, sone Caerels ende van jouffrouwe vander Hoffstadt, septembris 23, anno 1561.

Thomas Wouters, sone wijlen Peeters ende jouffrouwe Anna vander Bauwette, septembris xj, anno 1562.

Jan vander Hoffstadt, sone wijlen Diericx ende van Josijnen Clercx, septembris xj, anno 1562.

Jacop Bodden, de jonge, sone Jacops ende jouffrouwe Joanna vanden Berghe, xj septembris 1562.

J^r Jooris van Schoonhoven, sone heeren Oliviers, ridders, 23 augusti, anno 1565.

Jan vander Borch, heere van Moisique, eodem.

M^r Franchois de Bucq, eodem.

J^r Anthonis van Schoonhoven, sone wijle heere Oliviers ende van vrouwe Anna de Harchiz, martij ix, anno 1565.

M^r Roelant de Rijcke, sone wijlen Hendrick, eodem.

Jaspar Roeloffs, sone wijlen Jaspars, eodem.

Joachim Pinnock, sone wijlen Geerts, woonende te Libbeke, xv maij 1567.

J^r Olivier ende Denijs vanden Tijmple, gebroederen, kinderen wijlen heeren Jans, ridders, ende van vrouwe Joanna Smols, 29 aprilis 1568.

Willem vander Hoffstadt, sone wijlen Willems ende van jouffrouw Marie Pinnock, xv maij 1568.

Peeter de la Bauwette, out ontrent xl jaeren, sonen wijlen Peeters ende van jouffrouw Cathlijn de Hu, dochter wijlen Robrechts ende van jouffrouw............ vander Hoffstadt, v decembris, anno 1573.