Logo DBNL
De regeeringe van Amsterdam, soo in 't civiel als crimineel en militaire (1653-1672) (1897)

De regeeringe van Amsterdam, soo in 't civiel als crimineel en militaire (1653-1672)

(1897)–Hans Bontemantel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

18. Poorters.

(p. 484.) De Heeren van den Gerechte, Raeden ende verdere magistraetspersoonen, ook die aensienelijcke charges of functiën bekleeden, moeten sijn poorters, volgens en in maniere de previlegiën ende willekeuren, en werden de Heeren kiesers gelast nauwkeurich daerop te letten. In den jaere 1652 is in de ordenares maniere eenige veranderinge gevallen, op resolutie van den raet, en bij willekeure gestatueert den 31sten Januarij1), daerbij onderschyt werd gemaekt van groot- en klyn poorterschap; het

eerste bestaende van nae seven jaeren continueele domicilie capabel te weesen tot alle ampten van de regeeringe, weesmesters en andere ampten van justitie, ofte eenige aensienelijcke charges of functiën, mitsgaders van niet te mogen verbeuren meer dan sijn lijf en hondert guldens, en voors (verleenende) alle andere previlegiën en wetten, den burgeren vergunt, waervoor sal betaelt werden vijf hondert guldens. Het halve ofte klyn poorterschap, daervoor betaelt werd vijftich guldens, bestaet in alle voorrechten, behalve de magistrature, ampten, en verbeurte van lijf en hondert guldens. Doch alsoo hetselfde niet is bevonden van sulcken effect, als wel was gemeent, en het groot poorterschap door soo wynich was gecoft1), dat het bijnae geen getal conde uytmaecken, soo hebben de Heeren Vlooswijk, Valkenier en Rynst (Outshoorn absent sijnde2)), Burgemeesteren, den 11den Mey 1668 den raet in bedencken gegeven, of men het poorterschap niet wederom behoorde te stellen, als het van oude tijden is geweest; daerop is geresolveert het geproponeerde te laeten overweegen door de Heeren Blaeuw, Hooft, van de Cappelle en Hudde, met versoek (p. 485.) den raet te dienen van advys. Welcke commissaressen den 19den daeraenvolgende hebben gerapporteert, best te sijn, het onderschyt der groot- en kleyn-poorterschap te niet te doen, en sonder differentie 't selfde te stellen als van alle oude tijden is geweest, in voegen dat alle gerechticheeden, den poorteren competeerende, voor het klyne poortergelt, met aflegginge van den poortereet, sonder destinctie sullen meedegedeelt werden, daeronder begreepen alle degenen, die voor deesen het klyne poor-

terschap betaelt hebben; en souden verder van advys sijn, dat alle, die van apparentie sijn haer selven eerlijck te connen onderhouden, vrij sal mogen staen, sonder 't poorterschap te coopen, allerley hantwerken en neeringe te komen opsetten, mits doende den eet in handen van Burgemeesteren, van getrouwichyt als ingesetenen, en dat de keure dienaengaende, de Joodsche natie raekende, blijve in sijn geheel1). Voor welcke advysen de Heeren sijn bedanckt, en (is) geresolveert 't selve te converteeren in een resolutie, en Schepenen ter handen te stellen, om, bij keure gearresteert sijnde, 't selfde te publiceeren en doen affigeeren daer 't behoort; gelijck den 25sten derselver maend Mey2) 1668 is gedaen, en doen stellen in de weeckelijke courant, om tot yders kennisse te doen comen. In welke maniere die keure is gemaeckt en gepubliceert, een wynich onordentlijck is gehandelt, daer van het maeken der willekeuren is gesprooken, te leesen breder3).

Den eet der poorteren spreekt aldus:

‘Dat sweert ghij, dat ghij een goet ende getrouw poorter deser steede, den Burgemeesteren en regeerders in der tijt onderdanich wesen sult, in waeken en bijten en andere beschermenissen en lasten der stede u goetwillich hebben sult, dese (goede) stede voor 't quaet, dat ghij sult vernemen, waerschouwen, ende tot alle welvaert met raet ende daet, naer alle uwer vermogen, vorderen en helpen sult, en voors alles doen en laeten, dat een goet poorter schuldich is te doen en laeten.

Soo waerlijck etc. etc.’

(p. 486.) De oude registers der poorterschappen, soo behuwt als aengecoft, sijn noch op tresory en secretary niet te vinden, dan van den jaere 1537, 1564 en 15844);

soodat ten opsicht der vluchtelingen en swaere onhylen, in die tijden voorgevallen, uytsettinge der magistraten, plunderinge der kercken, uytbannen en weder inroepen, geen soodanige aentykeninge is connen gedaen werden, als behoort. En alsoo veel ingeseetenen door die oorsaeke sijn buytens lants getrout, gestorven en kinderen hebben naegelaeten, daer veel van weder in de stadt gecomen sijn, soo is somwijlen op de electie der regeerders eenige twijffelinge ontstaen, als: eenige jaeren geleede Hilbrant Bentes opgeset werdende tot Raed, wierde door Spiegel gesyt geen poorter te wesen, alhoewel altijt in de tolceelen1) en anders door Burgemeesteren was erkent; en in 't jaer 1655, den 28sten Januarij, dat Jacob Jacobssen Hinloopen opgeworpen sijnde tot Raed, wiert gesyt geen poorter te weesen, niettegenstaende sijn vaeder Ao 1617 Schepen en Raed is geworden, en die ampten totdat is coomen te sterven heeft bekleet. Gerret Schaep Pietersen, terselver tijt wat geemelick sijnde, syde dat de regeeringe in groot verloop was gecomen, en dat Bontemantel geen poorter was; waerop, op sijn tour adviseerende, syde: geen behouwelijkte noch aengecofte, maer een gebooren poorter te weesen, 't welck, om alle opspraek te voorcomen, aen Burgemeesteren soude toonen, en dat alreede

twee jaeren Raed was geweest1). Burgemeester Tulp secondeerde hetselve, seggende daervan verseeckert te sijn, en door de maechschap goede kennisse daervan te hebben2); evenwel heeft daer blijk van gedaen aen den president van Burgemeesteren. Om alle en diergelijke twijffelinge en tegenwerpinge voor te comen, alsoo den opgestelden niet present is om sich te connen verantwoorden, en den opsteller daer niet op is gevadt, en daerdoor werden niet wynich geraekt in haer respect, en verschoven, en die saeke wynich daernae comt voor te vallen, (p. 487.) yts seecker daerop noodich is gestelt te werden3), soo hebben de Heeren van Polsbroek, Pol, Spiegel en Maerseveen, Burgemeesteren, met vooraf(gaende) communicatie der Out-Burgemeesteren en ingenomen advys der Heeren pensionaresen, den raet in bedenken gegeven, of die swaricheeden niet souden connen wechgenomen werden door een resolutie, rijpelijk daerop te nemen, in maniere, dat degeene, die Raeden geweest (sijn) en derselver eet gedaen hebben, mitsgaeders hare naecomelingen, nae het presteeren van denselveh eet gebooren weesende, sijn oprechte ende ten vollen gequalificeerde burgers, al waer 't dat sij versuymt hadden haren specialen poortereet te doen, doordien den eet der Raeden4), vrij ampelder sijnde, geoordeelt werd volcomentlijk in sich te vervatten

die van het burgerrecht. Op welck voorstel gediscoureert en omvraech gedaen sijnde, is eenparich verstaen 't gemelde concept te converteeren in een resolutie. Deese saeke is geresolveert den 30sten Julij 1655, sijnde de eerste vergaederinge in 't vertrek van Burgemeesteren1) op 't nieuwe stadthuys2). Het concept van Burgemeesteren behelsde mede, dat ook alle kindren, wiens ouders bij lange memorie in de stadt continueelijk gewoont hebben, voor poorters gehouden sullen werden, aengesien in oude tijden daer geen memorie van gehouden sijn; doch in de extentie is het laeste niet gestelt, als in de Nieuwe handvesten fol. 169 te leesen3).

(p. 488.) Op seeker maeltijt in Julij 1665 verhaelde den Heer Out-Schepen en Raed Frans Riael, commissares-poletiq in den kerckenraet, dat de predicanten, die van buytenplaetsen hier beroepen werden, altijt hebben verstaen geen poorterseet schuldich te sijn; doch den 9den Augusti 1667 is op haer versoek, en (op) voorstel van de Heeren van Hoorn, Rynst, Witsen en Andries de Graef, Burgemeesteren, in den raet geresolveert, (hun) het poorterschap te schenken ende ook haere kindren, mits doende den burgereet; doch de kindren, gebooren voor het beroep, mondich werdende, mede denselven eet sullen moeten doen.

Van de inwoonders, die poorters moeten sijn, is in 't breede te leesen in de gedruckte handvesten, soo oude ende nieuwe gedruckte, omstandelijck van alles in 't breede

te sien, ende daer derselver previlegiën, vrijdommen, voorrechten en gevolgen van dien, wie deselve sijn en hoe het behouwlijckt en gecoft of door gunst becomen werd, omstandelijk staen uytgedruckt; ook hoe hetselfde voor haer ende haere afcomelingen door afwesen uyt de stadt can behouden werden. Veel Heeren, die permanante ofte gedurige en aensienelijke ampten buyten de stadt gaen bekleen, ten opsicht somtijts groote partijschappen comen voor te vallen, waerdoor aan den lijve en goet souden connen getast werden1), oock (om) het recht voor de descendenten te behouden, hebben haer gevoecht aen Burgemeesteren, om het poorterschap soo voor haer en haere kinderen, soo hebbende als te becomen, te moogen werden gecontinueert. 't Welck Burgemeesteren brengende in den raet, gewoonelijk werd bij resolutie toegestaen, als: Gerret Pauw, Heer van Heemstede en Reeckenmeester van de graeffelijxse domynen, den 20sten April 1654; Veris, soon van den pensionares de Veer, 28 April 1656; Michiel Pauw, Heer van Oversmilde, capityn van een der compaigniën van de guarde der Staeten van Hollant, 17 December 1657; Jacob Fransen (p. 489.) Hinloopen, Out-Schepen, geworden sijnde ballieuw en castelyn van Purmerent, den 8sten November 1659; Hendrick Cloeck, gemaeckt sijnde Raetsheer, ende Geeraert van Ruytenburg, geworden in Hinloopens plaets ballieuw en castelyn van Purmerent, den 12den Maert 1668 (de resolutie syt: ‘is op versoek van den Heer Hendrick Cloek, Raetsheer, en de Heer Ruytenburg, ballieuw en drost van Purmerent, toegestaen de continuatie van het poorterrecht, ook voor haere kindren, nu hebbende en die naer deese souden mogen gecrijgen’); Claes van Vlooswijk, gemaekt sijnde ballieuw van Goylant en drost van Muyden, 17 November 1668; Gerrit Bicker, reecken-meester der graefelijxse domynen, den 17den September

1669. Mede werd het niet gewygert aen geringe versoeckers, als den 10den Julij 1668 aen Jacob Lense, maekelaer en boeckhouder, als boeckhouder was gemaeckt van de Gecommitteerde Raeden der Staeten van Hollant.

De gemelte continuatie streckt soo verre, totdat haer begeeven onder den eet van andere steeden ofte landen, het burgerschap raekende, als den voorgemelden Heer Ruytenburg, die naederhant tot Purmerent is getrocken in de regeeringe, en bijgevolch het poorterschap aldaer (heeft) moeten beëedigen, en de kindren, die nae dien eet werden gebooren, noch sijn E.E., noch deselve can het burgerschap van deese stadt niet voordeelich weesen; maer de Heeren, die acte becomen bij den raet van, wederom in de stadt comende woonen, magistraten sijnde geweest, deselfde wederom (te) sullen bekleeden, is de gesyde continuatie niet noodich, als, daer van de vroetschap werd gesprooken, breeder is te leesen1).

De previlegiën en voorrechten, den burgeren vergunt in beschuldinge crimineel en apprehentie, is hiervooren meermaelen van gesprooken, ende voornaementlijk daer van de Heer Officier werd gehandelt; ook met wat omsichtichyt derselver huysen en comptoiren, des noot sijnde, werden besocht2).

Het burger- of poorterrecht wert verlooren door uyt de stadt en de juridictie van dien te gaen woonen, tensij dat 't selfde ter secretary doet aentyckenen, en vier en licht (so men syt) in de stadt is houdende: kan oock daervan vervallen bij vonnisse van Schepenen. Den 29sten Januarij 1629 is Pieter Harck alsoo, neffens meerder straffe, ontpoortert, soo (hij) de peene, hem opgelyt, niet voldeet.

Veel saecken der poorteren, inwoonders en daeraen afhangende benefitiën etc. etc. sijn te leesen in 't Recueil van Rooseboom, daer hiervoore van is verhaelt3).


Vorige Volgende