De regeeringe van Amsterdam, soo in 't civiel als crimineel en militaire (1653-1672)

11. Resumptie der resolutiën van den Raet.

(p. 451.) Den secretares, die den raet oppast, pleegt seer subject te weesen, en selfs als ter maeltijt of om andere sijnder saelken uytging, ordre te moeten laeten, waer te becomen was; dat den secretares Gerret Hulft alleen veel jaeren heeft waergenomen, totdat in hooch emploi in den jaere 1654 nae Oost-Indiën is vertrocken. Naederhant sijn de meesten tijt daer twee toe gecom-

[p. 53]

mitteert, dewelke ook specialijck waernemen de beveelen van Burgemeesteren. Deese Heeren secretaressen, van dewelke een in den raet de saeken bijwoont, tyckent de resolutiën en verdere besoignes, die dienstich sijn opgenomen te werden, par memorie op 't pampier, extendeert die bij tijtsgelegenthyt, en nae de resumptie, door Burgemeesteren gedaen, werden door den clerck, specialijck daerop beëedicht, in de resolutieboecken gestelt; 't welck door den gemelde Hulft en sijn voorsaeten selfs most gedaen werden. De resolutieboeken sijn en warden bewaert door de gemelde secretaressen, en alsoo eenige wierden vermist, te weeten die van den jaere 1644 tot 1652, soo sijn Burgemeesteren den 10^den Julij 1656 geauthoriseert bij den raet, de secretaressen en clercken die bij (p. 452.) eeden af te vorderen, en verder de secretaressen te gelasten geen boeken uyt te geeven, tensij alvoore daervan in een register, daertoe te houden, aentykeninge sal sijn gedaen; welke vermiste resolutiën weder daerop ter secretary sijn becomen. Men meende dat (door) den Heer van Swieten, als voornaemenlijk curieus sijnde de dagelijxse voorvallende remarcabele saeken ad notam te nemen, en specialijck doen als commissares-poletiq in den Achtbaeren Kerckenraedt sadt, de gemelde boecken sijn verlyt, en versuymt weder ter secretary te senden. - Nae het vertrek van den gemelden Hulft naer Oost-Indiën, in qualityt als Eerste Raedt en Directeur-Generael en Opperbevelhebber over de crijgsmacht te waeter en te lande, sijn Nicolaes Nicolay, Jan Corver, Wijbout Slicher en Dirck Schaep tot secretaressen van Burgemeesteren en den raet gebruykt; den eersten was den 24^sten Julij 1653, den tweede 29 Mey 1654, den darde 5 Maert 1658 en den vierde den 28^sten January 1670 voor de eersté mael in den raet. Nicolay, ten opsicht sijner indispositie, heeft het secretaresampt den 18^den October 1672 afgestaen; Corver heeft den raet bedient tot den jaere 1657, als wanneer wierde geordonneert de rollen van Schepenen (p. 453.) waer te nemen, totdat, als gesyt, Raed en Schepen was gemaekt; Slicher is in den jaere 1665 geworden Ontfanger ter Admiralityt, niettegenstaende van Burgemeesteren een merckclijke somme jaerlijx wierd ge-

[p. 54]

presenteert, in gevalle in het secretaresschap wilde continueeren, maer heeft bedanckt en sijn afschyt den 15^den December van de regeerders genomen; den Heer Schaep neemt die commissie noch dagelijx waer, met toevoeginge van een sijner confraters. Bij gedenken is altijt geen andere secretares gebruykt dan die daertoe waeren gecommitteert, dan alleen den 22^sten April 1654, als wanneer den Heer Lieve van Loon, en den 5^den September 1672 den Heer Jacob de Vogelaer, door absentie der ordenares-secretarissen van den raet, voor datmael den vroetschap hebben bedient. De secretarissen gemelt werden bij absentie, indispositie of andere saeken der pensionaresen, gebruykt ter dachvaert en andere diensten.

[Alsoo hierboven is gesprooken van eenige resolutie-boecken van den raet, die vermist wierden en wederom te voorschijn waeren gecomen, soo is bij die occasie in de gedachten gecomen van eenige andere stadtsboeken, die niet te vinden waeren, doch naederhant bekent (sijn) geworden, te weten: de werken van den cardinael Baronius wegens de authorityt der pausen¹⁾, in dewelcken Daniel Blondel, professoor in de Ilustre schoole deser stadt²⁾, veel had gemediteert en soo in margine als briefkens van remarque tot weederlegginge had genoteert en in de boeken gelyt. Den gemelden Blondel overleeden

1) Kardinaal Cesar Baronius (1538-1607), auteur van de ‘Annales ecclesiastici, a Christo nato ad anuum 1198’, 12 dln. in fol^o., waarvan het eerste in 1588 te Rome verscheen.

2) Hij heette niet Daniel - zooals Bontemantel hem noemt - maar David Blondel. Zie over hem: Wagenaar, Amsterdam. III, p. 230, die, o. a. zegt: ‘De Gereformeerde Kerken in Frankrijk leiden hem, in 't jaar 1626, op, tegen deu Kardinaal Baronius te schrijven. Doch hij heeft dit werk niet voltrokken. De Jaarboeken van Baronius, op den rand van welken hij eenige aantekeningen geschreevcn hadt, zijn, in laater tijd, door de stad Amsterdam, ten dienste haarer boekerije, gekogt, en sedert, op bevel van Burgemeesteren, gebruikt door eenen predikant, Magendie genaamd, en uit Bearn herwaards gevlugt, die eene zogenaamde wederlegging van den Kardinaal in 't licht gegeven heeft, met welke hij kleine eer heeft ingelegd.’ - De ‘wederlegging’, waarvan Wagenaar spreekt, is de ‘Anti-Baronius’, in 1675 te Amsterdam verschenen.

[p. 55]

sijnde, sijn eenige sijner boeken, daeronder de voorschreven, vercoft; deselve op tafel comende, die anders gecoft werden voor tsestich guldens, wierden door eenige heeren (p. 454.) opgejaecht tot dry hondert guldens; (men oordeelde het roomsch-catolycken te sijn.) Corcelles, professer der remonstrance gemeente¹⁾ ende Provoost, predicant derselve kerck²⁾, lieden van groote geleerthyt, siende dat de roomsgesinde sochten die boeken meester te werden, wierden te raede 't selfde voor te comen, en syden uyt eygen ingevinge, dat ordre hadden van Burgemeesteren te coopen, en dat recht van benaederinge hebben, soodat de opveylinge door veel morrens opgehouden wierd. Corcelles, t'huys comende, heeft met den secretares Nicolay, die tot sijnen huyse woonde, de voorschreve saeke verhaelt en gesyt, soo (aen) de stadt (en) aen de gereformeerde godtsdienst geliefde dienst te doen, daer Burgemeesteren van te spreeken, opdat in geen roomsgesinde (handen) comen te vallen; op welck rapport den gemelde Corcelles is geauthoriseert de boeken machtich te werden ende thien guldens meerder te geven, als daervoor was geboodeh. De boeken sijn gebracht op Tresory, daer Nicolay doen secretares was, en heeft op ordre een man opgesocht, om de anotatiën in ordre te brengen, om te connen sien wat daerin stack; dewelcke eenige tijt daerin gebesoigneert hebbende, is bedanckt, alsoo geen behaegen in sijn doen is genomen, ende is een ander van meerder studi daerover gestelt, door recommandatie van dominé Mores, walsche predicant³⁾, die, met goet genoegen begonnen hebbende, is nae Italiën met eenige heeren geryst, en alsoo is dat werck blijven steeken. Het gerucht

1) Etienne de Courcelles of Stephanus Curcellaeus (1586-1659), Fransch predikant, kwam in 1634 naar Holland en sloot zich bij de broederschap der Remonstranten aan. In 1643 volgde hij Episcopius op als hoogleeraar aan het Remonstrantsch Seminarium, welk ambt hij tot kort voor zijn dood bekleedde.

2) Bartholomeus Praevortius (1587-1669) was van 1632-1669 predikant bij de Remonstrantsche gemeente te Amsterdam.

3) Alexander Morus (1616-1670). Zie over hem: Wagenaar, Amsterdam. III p. 232-233.

[p. 56]

van deese boeken onder de grooten en geleerde verspryt sijnde, is veel vraegens en geloop over geweest, voornaementlijck in den jaere 1668, haer adresseerende aen den gemelden secretares, doch waeren niet te vinden, totdat in September 1669 sijn te voorschijn gebracht en op stadts biblioteeq gevonden te staen, en door den predicant Hydanes¹⁾ over 't hooft waeren gesien, alhoewel in folio (waeren) en (uyt) eenige volumen bestonden.]

1) Johannes Heidanus (1604-1670) was sinds 1649 predikant te Amsterdam. In 1668 gaf hij een catalogus van de bibliotheek der stad Amsterdam uit. Hij was een broer van den bekenden Leidschen hoogleeraar Abraham Heidanus.