|
| |
| |
| |
Beleg en ontset Der stadt Leyden.
Eerste bedryf.
HEt schijnt dat dese Stadt tot oorlog is gesticht,
Eerst vochtse voor de Reus, nu voor Godts ware Licht,
En heylige Gemeent. Men heeft in twintig weken
(Door felle krijg) niet als een bloet-vlag op sien steken,
Voor dit bemuurde rondt. Wat schrickelijck gewelt
En bloodt-dorst sagh men hier geschieden in het velt!
En in hoe men'gen storm heb ick, by nacht en dagen,
Den vyandt van de wal manhastigh afgeslagen;
Tot dat Graef Lodewijk, dien vroom Nassousen Held,
Bracht, tot des Neêrlandts dienst, een leger in het veldt.
Den Spanjaert dit bewust, verbrande voort sijn hutten,
En trock van Leyden af, om dese Graefte stutten,
Die met sijn heyr alreed dicht aen de Maes-kant lagh;
Waer in schier yder een veel swarigheden sagh,
Voornamentlijck den Prins, die, uyt bysond're vresen,
Sijn Broeder heeft gewenst toen ver van daer te wesen,
Om dat hy kuntschap had, door 't melden van de Faem,
Van 's vyands groote macht; en wist, hoe onbequaem
Het leger van den Graef kon door het ys passeeren.
Toen nu den Spanjaert quam om onse macht te keeren
Besagh Graef Lodewijck sijn nieuw-geworven heyr,
't Geen hy slaghords-gewijs herstelde in 't geweer:
| |
| |
Maer als dit laffe volck den vyand sagen draven,
Sy hun gesamentlijck tot muytery begaven,
En riepen geeft eerst gelt, maer laes! 't en wasser niet,
Het welk dien vromen Helt seer swaer aen 't herte stiet:
Derhalven most hy toen den vyand weêrstant bieden
Met een seer kleyne schaer, en meest al Edellieden,
Dat gantsch niet doenlijck was, door dien des vyandts macht
Had een gedeelt alree van 's Graven heyr verkracht.
Des is hy jammerlyck met meest al sijn Soldaten
Gesneuvelt op het veldt, en moest den vyand laten
Ten roof, fijn oorlogs-treyn en alle 't krijgs-geweer;
Daer lagh toen Hollands hoop ter aerden plotsig neer!
Dit heeft den Spanjaert nu een groote moed gegeven,
Die met veel oorloghs-volck weer komt om Leyden streven,
En rooft vast op den boer, 't is niet als roock en brant
Het geen men blincken siet ontrent de Heulsche kant.
Men hoort hier oock gerucht, hoe d'Engelse Soldaten
Hun Schanssen hebben in des vyands hand gelaten,
Dit is een groot verlies, en 't sal seer schaed'lijk zijn
Voor 't gantsche Nederland, en 't is de rechte lijn
Om al de water-vaert en landwegh af te sluyten:
Men siet hier op den Burgh, hoe dat den vyand buyten
Met duysen den van volck, geharnast en gehelmt,
Leydt rondom dese stad, de Quakel schijnt bedwelmt
Van al den overtocht; ons Burgers angst en vresen
Is, dat de hongers-noot het felste swaert sal wesen:
Wy zijn te snel berent, des Princen broeder doot,
En neerlaegh van het heyr, is voor de stadt heel groot.
Dan, doch men moet geen vrees hier binnen muuren maken,
Op dat geen angst het hert der Burgery doet blaken:
Want ieder is vol moedt, voorsichtigh in de noot,
Beschermers van Gods Leer, volharders totter doot.
Soo wy belegert zijn, 't sal aen geen moed ontbreken,
| |
| |
Veel minder aen geweer; of honger moest ons steken,
En schoon die ons al drong, wy sullen eer de stadt
Verwoesten tot een puyn, en werpen onse schat
In 't diepste van den Rijn, als Leeuwen aengedreven
Op al het Spaens gewelt, tot dat de laetst het leven
Verlaet in trouwe dienst, eer datter huys of wal
Van ons tot 's vyands roem, te nutte komen sal:
Eer laet ick lijf en bloet vermorslen en verslenschen,
Eer 'k my bewegen laet van dees vervloekte menschen.
Mijn leven staet voor 't lant; ick vrees voor geen gevaer,
Ick stont veel eer beklemt, verlaten van mijn schaer
In drommen ysre liêns, en voelde 't woedigh ryden
Van paerden op mijn helm en harnas, dat door 't stryden
Gebult was en gescheurt, 'k behiel noch al het lijf,
En voor mijn Vaderlant noch trouw en wakend blijf.
Dirck van Poel, Andries Allertsz.
MYn Heer, daer komt een Boo verbaest de stad in treden,
Hier komt de droeve maer, die 'k lange heb gespelt.
Seght dat hy voor my komt, en my hier wat vertelt.
Richard Pen, Andries Allertsz.
MYn Heere, met verlof, vergun dat ik mag spreken,
Maer wilt het ongeluk dan over my niet wreken
Ik kom uyt Chesters last.
Van waer is uwe komst? kom, doet my voort 't verhael.
Van Gouts en Alphse Schans, die Eduards Soldaten
In 's Vyands wreede handt daer hebben bey gelaten.
De een: maer d'ander sonder slag
Verlaten, eer het volck den vyandt komen sag,
| |
| |
Nu in den morgenstont, soo sagh men dapper branden
Een groote myl van ons: het scheen de vyand landen
In 't dorp van Swammerdam, en trock soo op ons aen,
Met sestien troupen volcks, om alles te verslaen.
Wy van haer komst bewust, die hebben haer geslagen
Wel driemael van ons af. Als die in Alphen sagen
Dit schrickelyck gevecht, die lieten alles staen,
Verlieten hare Schans, en vloden daer van daen.
Als dit den vyand sagh, soo liet hy dapper brallen
Met donderend geschut, en viel op onse wallen
Met soo een groot gewelt, dat naer een dapp're slagh
Men van des vyands volck ons overwonnen sagh.
O groote nederlaegh! en is het volck verslagen
O neen; ten sal geen uur aendragen
Of 't heele Regiment is hier voor uwe wal.
Soo dient my goeden raet; vertrekt gy, en ick sal
Naer ondervinding van u moeyte, u beloonen.
Hoe sal ick voor den Raed dees moet wil best verschoonen?
Want nu waer 't Engels volck van doen in desen staet,
Indien dit werck niet is besteken met verraet.
Maer meest in, waer oock twist hier over is geresen,
Dat naer een korten tijd de mond-kost op sal wesen,
Dan waer men meer bevreest voor 't volk hier binnens Wal,
Als 't grootst gewelt het geen den Vyand maken sal.
Ick doe de poort niet op, ick wil haer buyten laten,
En met een loose schijn een dagh of twee bepraten,
En ondertasten eens wat in haer boesem steeckt:
Licht komt het voor den dagh wat door haer wordt gequeeckt.
Daer hoor ick al gerucht. Ick voegh my na de muuren.
Op dat ick dese saeck ten goeden magh bestuuren.
| |
| |
Eduard met sijn Volck voor de Poort, Andries Allertsz. op de muur.
MYn Heer, wat sal dit zijn? dit 's wel een groote hoon;
Sal ick voor mynen dienst genieten soo een loon?
Ghy sluyt voor my de poort, de vyand my de wegen,
Wie heeft voor trouwe dienst oit so een loon gekregen?
Hoe hebt gy 't met ons voor? wie blaest u d'ooren vol?
Of maeckt u dit verlies heel, sinneloos en dol?
Neen, Eduardus, neen, 't is niet in ons vermogen
U met het gantsche volck hier binnen te gedogen;
Dus houd het my te goe, alsoo nu hier 't gemeen
Is tegen uwe macht seer dapper op de been.
Is 't onverstandig grau dan meester van de wetten?
Niet, of het heeft sijn reên; men kan haar wil verpletten.
So fnuykt haer moetwil dan indien gy zijt haer heer.
Geen rechter tegens recht mag wetten sijn geweer.
Het regt dat krijgt de stoel om haer party te breken.
Maer dit's u werk alleen, gy soekt op ons te wreken
Dees droeve nederlaegh. 't Onbrak aen geen gewelt,
Hoewel ick door haar macht verlaten moest het velt.
Dus dunckt het my een droom dat ghy de poort doet sluyten,
En laet my met dit volck, gelijck de vyand, buyten.
Hoe sal het met ons zijn, waer wilt gy dat wy gaen?
Gy sult u leger hier om dese muuren slaen;
Stelt uwe tenten op, men sal u mont-kost langen;
Tot gy ten vollen hier bescheyt af sult ontfangen
Waer dat gy trecken sult.
En wachten slagh op slagh des vyands stael en vuur,
Hoe! hebt gy vrees voor slagen?
| |
| |
Soo is 't geen wonder dan dat ghy u liet verjagen
Die macht te wederstaen was voor ons veel te swaer
Met soo een handt vol volck; dan dese harde reden
Zijn hier te spâ gebruyckt, en met de voet getreden,
Tsa volck! neem op 't geweer: treckt na den Vyant toe,
'k Ontsla u van den Eed, ick ben dit laft'ren moe,
En y[...]der ga sijns, weegs. Ick kom hier door dit hoonen
Te mercken hoe 't geval een yder weet te loonen;
Dies ga ick onvernoeght. Ondankb're Stadt, die my
Voor mijn getrouwe dienst loont met bedriegery.
Andries Allertsz, Klaes Keth, Dirck van Poel, Burgers.
MYn trouwe Burgery, wy zijn nu buytens Wallen
Gekomen om met list op 's vyandts macht te vallen.
Niet dat wy met gewelt ons voegen tot den slagh,
Maar door een Oorloogs-toon, of schrikkelick gewagh,
Haer sien te jagen wegh daer sy de pas besluyten,
Het is nu in der nacht, dies willen wy hier buyten
Verdeelen ons in tween; ghy, myne Luytenant,
Sult aen de Papenbrugh, dicht aen de waterkant,
Verheffen groot rumoer, en dapper op hun schieten,
En ick sal op 't gerucht van achter 't Huys te Swieten
Gaen stichten grooten brandt, en sien met listigheyt
t' Onsluyten weêr de pas, daer 's Vyandts macht hun spreyt.
Dan hier niet langh getoeft, de nacht die sal verloopen,
Dan souden wy dit werck met lijf en bloedt bekoopen.
Dus neem ick 't halve volck, en treek dees wegen in.
En ick het ander deel, en sal dees goede sin
Met alle vlytigheyt, soo 't moog'lijk is, volbrengen.
Al souden wy ons bloedt voor 's vyandts macht verplengen.
| |
| |
Andries Allertsz. doodelijck gewondt.
MYn aenslagh is gemist: mijn ad'ren zijn doorsrleên,
Den Vyandt was te sterck, te dapper op de been:
Mijn volck is, laes! gevlugt, verstroyt, en weg gedreven,
En ick, ellendigh mensch! moet laten hier mijn leven;
Mijn adem die verswackt, het bloedt bestelpt mijn hart,
Mijn krachten zijn vergaen, en meerderen mijn smart.
O Leyden! Leyden! hoor! uw val is al beschooren,
Uw Sradt, uw goet, en bloet, is al gelijk verlooren,
U baet geen tegenstant, maer hoope tot Ontset:
Want ghy zijt overmant, soo Godt het niet belet.
'k Ontval uit uwen dienst, myn kragten zyn verdwenen.
O Leyden! 'k roep u aen, al hoort my niemandt stenen.
Ick legh voor uwe wal. Ach! hoort my niemandt niet?
Soo my de ziel verlaet, en dit den Vyandt siet,
Hoe sal hy zijn verheugt, en stracks mijn rifvervoeren?
Helaes! miin spraek vergaet, mijn lijfkan sig niet roeren,
Vaer wel, ô Rijnlants Hooft! hou stand! ik reys nu voort.
Klaes Keth, Burgers, Dirck van Poel.
HIer leyt den Mavors van ons aller magt vermoort,
De stijl van Rijn1ant, en de schrik der wree Spanjaarden;
Dat bleek wel in 't Beleg, hoe trouw'lijk hy bewaerden
Dees droef benaude Stadt, ja tot den lesten dagh,
Hoewel den vyandt daer wel twintig weken lagh.
Wy stonden heel beklemt, omringt in ysre lieden,
Die wy met dapper slaen, sterk moestẽ weêrstant bieden,
Indien men vrye pas wou hebben door 't geweer;
Maer in den eersten storm viel desen Heldt ter neêr.
Men hielp hem weder op, maer door het dapper schieten
Is 't dat wy hem, en noch vier Burgers, daer verlieten.
Kom Burgers, neemt hem op, en draegt hem in de stad,
Eer men verraden wordt op dit onveyle padt.
| |
| |
Baldeus, Carion, Allonso, Sichem.
EN treet nu verder niet, wy staen nu regt voor Leyden,
Voltreckt u ronde kring, en laet geen tijdt verbeyden,
Voor Haerlem was ick 't moe; maer soo my dit geluckt,
Soo zijn de grendels van heel Nederlandt gerukt.
Het koste my veel volcks door stormen en door slagen,
Dus sal ick voor dees Stadt gewelt nog mannen wagen:
Maer graven my in 't rondt met Schanssen sonder tal,
Ick weet dat hongers-noodt de Stadt bevechten sal,
Het welck my heel verblijdt; en 'k sal mijn swaert soo wetten,
Dat ick daer meê de grondt der Ketters sal verpletten.
Soo raekt het Nederlant weêr aen des Konings Kroon,
Weer in sijn wapen-schilt en zetelt aen sijn Troon.
'k Heb de hertneckigheyt van soo veel Ste'en gebroken,
Dat Leydens moetwil al is door deschrik gedoken:
En nu in schijn van liefd' sal ick door veynsery
En valsch doorschreven schift, doen slaen in slaverny
Al wat'er adem heeft, de Stadt moet in mijn handen,
Ick dorst na Burgers bloet, en haek na Vrouwe schanden;
Het is Soldaets genot wanneer men 't Leger plant,
En naer gewoone vreught, naer lusten rooft en brant.
Ick groey in 't bloedigh spel, en lach in 't leet der Vrouwen,
Dit al-verwinnent swaert is noyt in toom te houwen,
Soo moet dees scherpe roe nu dempen 't Ketters-rot,
Dat met haer wettigh Vorst soo schendigh drijft de spot.
En ick, door Konings last, laet ook de bloet-vlag voeren,
En liet den Suygeling wel aen mijn lance snoeren:
Ja, ruckten 't van de Moer, en kneusden 't midden deur
Voor 's Moeders droevig oog, en lachten om 't getreur.
'k Heb ook in men'gen storm de swangerige wyven
Tot Arbeydts-noodt gelaên, in 't water laten dryven.
| |
| |
Laetst binnen Naerden noch, daer ik een swanger wijf,
In 't aensien van de man, de vrught sneê uyt het lijf,
En sleurdent by een been met mijn bebloede handen,
En worp het in een vyer, en liet het soo verbranden.
En na dees kloecke daedt de man terstont vermoort,
Die in sijn eygen bloet doen pijnlijk wierdt versmoort.
D'onteerde Maeghden wy als doen in 't water worpen,
Die tot haer levens eynd het selve moesten slorpen.
Wat brack'er menig kling en helm op 't Helden-hooft,
Die vaeck in fellen storm zijn midden door geklooft?
Wat dreef daar niet al bloedt en harssens by de straten,
Het geen de honden dan seer gieriglijoken vraten?
Mijn over-trouwe Volck heeft door mijn volle last,
Te vuur, en oock te swaert, het alles aengetast,
Tot dat sy moe en mat door 't moorden moesten rusten,
En tot een danckbaerheyt haer eygen wapens kusten,
Als oorsaek van haer vreugt, en voedsel van haer moet,
Als teeken van haer kracht, waer meê sy 't roode bloet
Nog toonden op haer swaert, en roemden op haer daden.
Ick heb dees scherpe Kling so mehigmael doen baden
In 't Ketters roode bloedt, die van my zijn vermoort.
Wat riep de Burgery tot Zutphen in de Poort?
Ick ben een Catholijck, ach! wilt mijn lijf verschoonen.
Ick sprack, dat's goet voor u, en gingh haer daed'lijck loonen
Met dit gewette stael, en vulde soo de Poort
Met door-gebloede liên: veel mannen met de koort
Heb ick aldaer gewurght, en veel geladen schuyten
Met lijcken vol gepropt, doen voeren dan na buyten:
En wagenen vervult met hoofden sonder tal,
Wie weet wat Leyden dan noch overkomen sal,
Dat naer een lang Beleg, door uytgeteerde magen,
Moet vallen in ons handt, en voorbereyde lagen.
Den Hertogh, en ghy Vorst, geeft last tot sulck verraet.
De Leydtsche Burgery hiervan niet vry en gaet.
| |
| |
'k Ontsie geen Man of Vrouw, wat om genâ komt smeeken,
Die fal ick met dit swaert vermorselen en breecken,
En moorden dapper aen, tot dat mijn wackerheyt
Vermoeyt van 't swayent swaert, sich tot de ruste leyt.
'k Meent 't Haerlem noch gedenckt, doen sy van mijn gevangen,
De Vrouwen by de borst so pijnlick sagen hangen,
De Mannen aen de strop, de voeten bloot gemaeckt
Heb ick door brandent pick het leven uytgebraeckt,
Of met een swaer gewicht liet ick haer toonen trecken,
Dat haer haer 's levens draên schier pieken lang deê recken.
De Moeder nam ik 't Kint seer wreed'lick uyt de hant,
En heb het doodt getrapt, en in een vuur verbrant.
Veel Maegden, hoop aen hoop, te samen vast gebonden,
Zijn van mijn volk tot proy my in mijn Tent gesonden,
Het welck het meeste was, daer ick mijn geyle lust
Met vreugt meê heb gepleegt, en dan mijn moet geblust
Manhafte strijdtb're Helden,
Gy zijt mijn onderstant, die uwe leven stelden
Voor mijn onsterflijckheyt, en hoogh befaemde naem,
Uw daden die zijn my ten vollen aengenaem.
Volvoert: uw herte wens in dese Oorlogs-saken,
Op dat de vreugde galm in Spanjens Hof mach raken;
Het baert onsterflijckheyt, en noyt vergete lof,
Dat u omhelsen sal tot in des Koninghs Hof.
Maer nu is 't raedtsaem hier om veynsery te plegen,
Licht sullen wy hier door haer tot gehoor bewegen,
En locken haer alsoo tot in ons loose net;
En dan soo volght vry weêr ons oude wijs en wet,
Ick sal ten vollen uyt haer goede saken looven,
En seggen goet noch bloedt van haer te sullen rooven:
Ja schryven brief op brief, met vriendelijck onthael:
En krijgt men dan de Stadt, soo loontse met het stael:
| |
| |
Maer nu voor 't eerst begin, soo moet men onse werken
Met gragten spietsen diep, en dijcken hoogh verstercken;
Voor eerst, aen Valckenburgh, de onvolmaekte Schans
Trencheen die tot den Rhijn, soo is'er geene kans
Voor 's vyandts vlugge Vloot; dus moet men pas en dijcken
Doorgraven om de Stadt, om dat haer snoô practijcken
Ons niet te licht verraên tot onser groote schant,
Dan lagh ons roem en eer bespottelijck in 't sant.
Boshuysen, Leyderdorp, ter Does en Soeterwoude,
Poelgeest en Kouderkerk, en 't Huys van Haserswoude,
Bewaert het alles wel, op dat geen eetb're waer
Te water of te landt tot Leyden binnen vaer.
U wille sal geschiên: aen ons sal niet ontbreken,
De Boeren staen gereedt om alles af te steken,
Tot stutting voor geweldt.
Wel vaert dan alle voort,
En klampt de Stadt met list en vleyery aen boort.
|
|
Auteursrechtvrij