De nieuwe ridderorde of De Temperantisten

[p. IX]

Voorberigt.
Dat vooral geen uitheemsche lezer moet overslaan.

Het woord Temperance of Matigheid dat zoo dikmaals in het volgend Tooneelstuk voorkomt, en waarmede ons Koloniaal Woordenboek sedert omtrent zes maanden verrykt geworden is, is een substantivum dat men noch mannelyk, noch vrouwelyk, noch onzydig kan noemen, dewyl het uitsluitend tot het Humbug geslacht^* toebehoort. Het heeft eene zeer beperkte beteekenis en bezit eene verbindende kracht. Het zegt u: Drink weinig Wyn - zoo gy dan wyn drinken moet -, doch onthoud u voor uwen overigen levenstyd van Brandewyn en alle Gedistilleerde dranken, uitgezonderd in cas van ziekte. - ‘Wat?’ - hoor ik u roepen; ‘Drukt by u het enkele woord Temperance dit alles uit?’ - Ja, mynheer; juist dit alles. Zoo dat gy daaraan kunt zien dat onze Kaapsche-taal zeer veele overeenkomst heeft met de Turksche die, volgens Molière, dit beaucoup en peu de paroles.

Nu, deze Temperance waarvan ik u de mening gezegd heb, zult gy ook meest altyd in myn Kluchtspel met het andere Substantivum Society of Genoot-

* De Lezer verstaat, hoop ik, engelsch; en weet wat dat voor een geslacht is.

[p. X]

schap vereenigd vinden; en zyt gy alweder in het duister met betrekking tot de beduidenis van het engelsche woord Society, dan kan ik (in de veronderstelling dat gy ten minste Fransch verstaat,) dunkt my, niet beter doen dan dit aardig paragraaf, uit een zeer geacht en geleerd Werk getrokken, hier tot uwe onderrichting te laten volgen.

‘Rien n'a jamais égalé chez aucun peuple la manie des Entreprises par Compagnies (dat wil zeggen: Societies). On en retrouve des listes chez les écrivains, &c. Sur plus de 180!!! j'en citerai quelques unes qui prouveront combien les Anglais sont susceptibles de s'abandonner aux conceptions les plus extravagantes, et le peu de fonds qu'on doit faire sur l'étalage de leurs entreprises par actions. - Il y avait une Compagnie (Society): - 1^o. Pour la pêche des Goujons. - 2^o. Pour celle des Eperlans. - 3^o. Pour l'engrais des Canards et des Oies de la province de Lancashire. - 4^o. Pour les améliorations de la Grande Bretagne. - 5^o. D'assurance contre les Enfonceurs de portes. - 6^o. Dito contre les Voleurs de grands chemins. 7^o. Pour la manufacture des Beurres. - 8^o. Pour l'engrais des Porcs. - 9^o. Pour la cure des Chevaux poussifs. - 10^o. Pour noircir les Empeignes. - 11^o. Pour nettoyer les Rues suivant une nouvelle méthode. 12^o. Ponr l'exportation des vieilles Hardes. - 13^o. Pour la transmutation du Vifargent en métal solide. 14^o. Pour la guérison des Maladies vénériennes. - 15^o. Pour une grande Apothicairerie. - 16^o. - D'assurance pour les Chevaux. - 17^o. Pour extraire de l'Argent d'une masse de plomb. - 18^o. Pour une Entreprise tres avantageuse, mais qui était un secret pour les Actionnaires. - 19^o. Pour les Fournitures nécessaires á toutes les funérailles de la Grande Bretagne. - 20^o. Pour chercher le Mouvement perpétuel. - 21^o. Pour faire sécher le Malt par la chaleur naturelle de l'air. 22^o. Pour répondre anx Maîtres des pertes que leurs

[p. XI]

Domestiques pourraient leur causer. - 23^o. De William Helmes, pour l'assurance de la Virginité des Filles, 24^o. Pour fondre la sciure et les copeaux de bois et les couler en Planches de belle longueur et sans noeuds. &c. &c. &c.’

Fonvielle, Situation de la France et de l'Angleterre à la fin du 18me Siècle. Tome II. Page 130 et suivante.

By deze &c's. waarmede de Fransche Schryver zyn Catalogue of Societies sluit, zouden wy hier aan de Kaap nog wel vier-en-twintig andere &c's kunnen voegen, zoo razend Sociable zyn wy; doch myn oogmerk is alleenlyk om het raadselachtige van het woord Society voor u optelossen en uwe aandacht speciaal op die Society te rigten, die aanleiding heeft gegeven tot het vervaardigen van een Kluchtspel dat, schoon ontbloot van Intrigue, nogtans de gelukkige eigenschap bezit van, gelyk eenen getrouwen spiegel, een klein getal Intrigans terug te kaatsen. In een woord, het is slechts de geraasmakende Temperance Society die myne slapende Muse heeft opgewekt; en dus zal ik u ook vertellen aan welk toeval deze Society in onze Volkplanting haar bestaan verschuldigd is.

Op den 6den December des jaar 1831, (gy ziet ik heb den datum goed onthouden!) ankerde in ons Tafelbaai het Noord-Amerikaansche Oorlogsfregat Potomac; aan boord van hetwelke zich een Reverend Kapelaan bevond - (jammer dat zyn naam my op het oogenblik niet wil byvallen!) die, tot ons aller geluk aan den wal komende, dadelyk met een half dozyn van onze

[p. XII]

eigene Doctors en Reverends^* in kennis raakte; en dewyl dezen, juist op dien tyd, brandend van verlangen waren om alle de omstandigheden te vernemen die het Matigheid-systeem in Noord-Amerika had doen verzinnen, zoo verwaardigde zich ook terstond gemelde hyperboreeische Reverentie hen alle de benoodigde instructien te geven wegens de natuur der ingredienten welken tot de toebereiding van dusdanig eene Salade à la Yankee vereischt worden; hetgeen zy (onze Reverends) als zulk een miraculeus voortbrengsel van het menschlyk vernuft beschouwden, dat zy op hunne beurt geen' tyd verloren om aan hunne mede-reverente, en mede-philantropische vrienden deze importante communicatie te openbaren, en door middel van den zeer geacht, veel gelezen en alomcirculeerende South African Commercial Advertiser. - (Gy verstaat my, Lezer! hoop ik, en van dit berugt Koloniaal Weekblad hebt gy zeker reeds gehoord!) eene ‘Public Meeting’ te beroepen. - Tydbepaling: den 28sten January 1832. - Plaatst der Byeenkomst: de Beurs. - En, ziedaar: l'affaire est bâclée.

Vreemdeling! hadt gy, gelyk ik, de gelegenheid gehad om deze potsige vertooning by te wonen,

* De qualificatie van Reverend, zoo wel als die van Doctor - (id-est: D.D. - of Doctor voor - de gezonden) is in Engeland veel gemakkelyker nog dan die van Esquire te verkrygen; daarvan komt het dat men zulk eene menigte lieden aantreft die met deze titels paradeeren. Ik heb Wevers, Timmermans en Schoenmakers gekend die zich het Rererendschap zeer goedkoop hadden weten toe te eigenen en het ook zyn blyven behouden. - Voor het overige indien men van het geluk eens lands kon oordeelen naar het getal der Reverends van allerlei sekten welke men aldaar aantref, ô, dan is gewis de Kaap de Goede Hoop een der gezegegendste Oorden der Wereld, want wy hebben hier van dat volk: - comme s'il en pleuvuit!

[p. XIII]

dan zou de bloot herinnering daarvan u welligt meer doen lachen dan myn Kluchtspel zelf. Iemand die slechts vyf minuten aan de buitenkant des Gebouw had staan luisteren zonder te weten wat er binnen plaats vond, had aan het razend stampen en kloppen van deze kampioenen der Matigheid, aan hun wild geschreeuw van Silence! - Chair! - Turn him out! - Kick him out! - &c. &c. &c. zich gewis verbeeld dat hy voor eene kroeg of een gekken huis stond; doch binnen tredende, had hy zich ten volle overtuigd dat al dat leven door eene loutere Arlequinade veroorzaakt was. - Hier, had hy een' Reverend Gentleman gelyk een' boerelummel zien declameeren en elk zyner laffe drogredenen met zulke geweldige vuistslagen horen bevestigen als of hy ze een voor een op de tafel wilde vastspykeren. Daar, zou zyn oog op een' anderen Reverend zyn gevallen, die zyn' tegenspreker wel voor een' man, maar no gentleman verklaarde, en zich daarby in eene postuur stelde eenen kweekeling van de Boxing School, geheel waardig, zonder zich (naar het scheen) aan het gevaar te storen die zyne eigene sacred ears mogelyk dreigde Een weinig te voren, zou myn veronderstelde Aanschouwer een twintigtal English Ladies aan de deur zyn tegengekomen, die gelyk een' door eenen havik gejaagde trop duiven, dit Temperance Collegie in aller haast verlieten omdat...Ja hoe groot zoude zyne verwondering niet geweest zyn, indien hy naar de rede hunner vlugt vernemende tot antwoord had bekomen dat het woord ‘Chastity’ door een' der Bystanders in eene begonne, doch niet geeindigde Speech gebezigd, de eenigste blykbare oorzaak van dit wegloopen was!

[p. XIV]

Hoe zou den man, hoe zou u, Vreemdeling, deze explicatie toch gesmaakt hebben? Dat kan ik ligt raden. Eerst zou het u, als het ware, gepetrifieerd hebben, en naderhand doen uitschateren van lachen. - Wel, lachen deed ik ook, doch niet luidkeels omdat er reeds leven genoeg in de zaal was, en dat bygevolg niemand het zou hebben opgemerkt.

Het was nogtans in het midden en in wêerwil van al dat spektakel dat de gewigtige operatien van het Matigheid Genootschap (zoo als dit Club zich thans noemt) werden voortgezet, en dat ook gedraaid en verguld werd de wonderbare pil die het Christendom (de Hottentotten er onder begrepen) van de noodlottige neiging tot de Dronkenschap radicaal moet genezen. Dit middel welk ik my vooraf als zeer geweldig voorstelde, - want ik verwachtte niets minder dan een Decreet waardoor alle Wynhuizen en Pakhuizen zouden worden gesloten, alle Wynvaten verbrand en alle Wyngaarden uitgeroeid, - dit middel, zeg ik, is zeer simpel. Het bestaat alleen daarin, dat een der Reverends voormeld, aangemoedigd door de belofte van medewerking aan hem door een paar aanzienlyke (civil or military) vrienden gegeven, voorwaards komt en in substantia zegt: - ‘That he (the Reverend) promises no more to get drunk even with wine, and in future to abstain entirely from brandy or other distilled liquors.’ Welke belofte hy dan ook schriftelyk geeft en onderteekent in gezelschap met Andrew Everdry en Piet Dronkelap, en dewyl zyne Reverentie zich zulk eenen Drinkregel voorschryft, zoo is er niet meer aan te twyfelen of alle de proffessional Drunkards

[p. XV]

dezer wereld zullen zich op diens voorbeeld terstond bekeeren!!! - O, verwaandheid! hoe stekeblind, (en, wat vry erger is) hoe belachelyk maakt gy ons! - Kortom, het was alleen de zucht van zich te vertoonen of te doen horen die deze in rang, denkwyze, ja zelfs godsdienstige principes zoo wyd van elkander verschillende personaadjes daar byeen bragt, en daarvan van kwam ook dat by geene vorige gelegenheid meer pedantismus aan den dag gelegd, noch in een ratelende verbiage meer ongerymdheden, meer laffe stories, meer onwaarheden verteld zyn geworden dan by deze.

De koelbloedige beschouwing van dit dwaze spel zou echter nog niet in staat geweest zyn om myne uitgedoofde schryflust te doen herleven; - (want in een land gelyk dit waar eene zekere klasse van menschen zich zoo veel op derzelver ingeboren vryheidsgenot laat voorstaan, dient men ze ook niet tegen te gaan wanneer het aankomt op the liberty to make fools of themselves doch deze woelzieke hervormers hebben de vrypostigheid gehad om aan hunne magere corporatie de algemeene benaming te geven van ‘Cape of Good Hope Temperance Society’ en men ziet nog dagelyks eenen J.F. ondersteund door eenen J.P. of den een' of anderen uit hetzelfde Wespennest, alle moeite aanwenden om de wereld diets te maken dat het bestaan van dusdanig eene Society aan de Kaap de Goede Hoop aller noodzakelykst, ja onontbeerlyk was; eene assertie die niet alleen valsch, maar allezins libelleus is voor

[p. XVI]

het generaal karakter der blanke Inboorlingen van Zuid-Afrika. Immers, elk onpartydige Reizigers die zich in dit land lang genoeg heeft opgehouden om met de zeden en den levensaard der Ingezetens bekend te worden, zal zonder vergrooting moeten getuigen dat er geen volk op aarde leeft dat matiger is (in den zin, namelyk, waarin het woord matigheid hier verstaan wordt) dan het Zuid Afrikaansche volk. Althans ik, for one, met myne vyf en twintig jarige plaatslyke kennis, wil hen vryelyk en ongevergd dit honorabele getuigenis geven; en die my personeel kent zal my gewis van vleyery niet verdacht houden.

Ik zou hier nog verscheidene andere redenen kunnen aanhalen tot verklaring van myne vyandelyke gezindheid omtrent de Temperance Society, doch ik ben voor als nog niet voornemens om juist alles te zeggen, en ik denk in alle gevallen den sluyer nu hoog genoeg te hebben opgeligt om den vreemden Lezer de woorden Temperance, Advertiser, &c. waarmede de zamenspraken in myn Kluchtspel gelardeerd zyn, verstaanbaar te maken. Verder kan ik hem tot myne, en veelligt ook tot zyne satisfactie melden dat ik geen Broodschryver ben, en dus dat een loutere caprice, doch geen eigen belang myne pen heeft bestierd. Ook behoor ik tot gene factie, en hoop derhalve niet dat ik als het werktuig van de eene of andere party zal worden beschouwd. Ik ben in de volle uitgestrektheid van den zin een vry-mensch, en denk, spreek, schryf, handel onbeschroomd als zoodanig. - Ik heb sedert lang gemerkt dat een aantal yverzuchtige leeg-

[p. XVII]

loopers onder den schitterenden dekmantel van Godsdienst en Philantropie, zich eene soort van heerschappy over de algemeene denkwyze zoekt te verschaffen, en wetende (want wie weet het niet?) dat van alle de jukken die men den mensch torschen doet, dat van Theocratia het knellendste en vernederendste is; zoo heb ik uit respect voor een land alwaar ik myne jongelingsjaren heb doorgebragt, waarin ik gehuwd ben, en waarin ik eenige waare menschenvrienden heb aaangetroffen die my met myn lot en het menschdom in het algemeen hebben verzoend; - zoo heb ik de oogen myner geädopteerde landslieden willen trachten te openen, en hen dus ridendo dat kind myner luimen opgedragen. - Zulks was myn dryfveer, en zulks ook myn doel.

Wat nu het Stuk op zich zelve betreft, heb ik alleen dit te zeggen, dat de disproportie van de twee eerste Bedryven met de twee laatsten alleen daaraan is toe te schryven dat de eerste Tooneelen reeds onder de pers waren eer ik zelf nog wist hoe het Kluchtspel eindigen, noch hoevele bedryven het hebben zou. - Voor het overige, het is - ik erhaal het, een gebrekkig kind dat ik in de groote wereld zend zonder my in het minste te bekommeren hoe het daar ontvangen zal worden. - Het moet, gelyk zyn vader, zyn fortuin zoeken.