Kortbondige spreuken wegens de ziektens

De ziektens van een zwakke en losse vesel.

24. DE zwakheid van een vesel (23) werd genoemd een vergadering van de minste deelen (21) met zo een weinig kragt tot t'zamenhegting, dat ze door die ligte beweging kan ontbonden worden, welke door 't gewrogt der gezondheid geschied, of niet veel meerder.

25 Deze gaan (24) vooraf: 1. Een belette gelykmaking van ingevoerde vogten tot 't wezen van de levendig, gezonde, vloeystoffen, welk in plaats komt van al te veel verlooren goede vogt, en traagheid van vaste kragten tot 't vloeybaare: of meest door voedzels, in zyn natuur meerder hard, als dat een deugd is van de veranderde kragten in 't Lichaam. 2. Al te zwakke toevoeging van 't eene deel (21) tot 't andere, welk zyn oorspronk neemt van al te zwakke beweging der vogten, en die 't meeste van 't gebrek van de beweging der spieren. 3. Al te sterke aftrekking van een vesel, scheurende van de naast gelegene.

26. Dog uit deze brengd die voort (24) een ligte uitstrekking, scheuring van 't zaamengehegte vaaten, ja een traagheid, die in zyn vloeybaare bevat is; waar van geswellen, die van uitspannende, verrottingen van

[p. 5]

stilstaande of buitenvaatvloeyende, als die, welke uit deze twee volgen, zyn oneindig.

27. Uit deze (24-26) word 't tegenwoordige, toekomende, en voorledene gekend: 't gevolg voorzien, ende vereyschte middelen van genezing doorsien.

28. Want die zal behouden worden: 1. door voedzel, in welk de stof (21) overvloedig is, en die nu byna zo bereid is, als ze in een gezond en sterk Lichaam geschied. Melk, eyeren, vleesnat, daar in gekookt wel gerezen brood, Rintsche wynen, zyn de eerste. 2. De beweeging vermeerdert van 't vaste en vloeybaare door vryvingen, ryden te Paerd, of op een Rytuig, Schip; wandelingen, loopingen, oeffeningen des ligchaams. 3. Door een zachte t'zamendrukking van vaeten, en weeromstuiting van 't vloeybaare 4 Door Geneesmiddelen, die door 't zuur wrang, of ook door geesten, die gistende zyn, voorzigtig en zacht gebruikt. 5. Dat men op allerley wyze de altegroote uitspanninge wegneemt.

29. De slappigheid van de vesel werd genaamd die t' zaamenhang van deelen (21) onder malkander, welk door een klyn geweld kan zo verandert worden, dat ze langer als zich zelve word; waar uit blykt deze soort (24) van zwakheid en rekkelykheid daar van af te hangen: en derhalven alle deze klaar uit 't gezegde (21-27) verstaan worden, als een verminderde wederom of uitzettende kragt. Want ook 't glas, 't brooste lichaam, door de kunst getrokken in draaden, dunder dan 't webbe van een Spinnekop, hangd 't zaamen, en is buigzaam overal door de minste kragt in alle kringen zonder scheuring. De buigzaamheid groeyd voor de fynheid. Ac. Reg. Soc. 1713. Hist. XI.

30. Waarom uit de zelve ook geantwoord werd op deze vraeg: Waarom wateragtige en vette voedzels geeven zwakke veesels? Waarom aan kouden, jongen, rustenden, en groeyenden zwakken? Waarom aardschen en wrangen, geven sterke veselen? Waarom warmen en arbeidzaamen sterken? Waarom de uitzettende of wederomstuitende kragt sterkte verseld?