Kortbondige spreuken wegens de ziektens

[p. 1]

Hermans Boerhavens kort-bondige spreuken, wegens de ziektenstekennen, en te geneezen.

Voor-reeden.

1. DE toestand van 't gantsche menschelyk lichaam, welk de levendige, natuurlyke, en dierelyke daden beleedigd, word ziekte genaamd.

2. Welk deel van de Genees-kundige wetenschap leert de ziekte in de zieke zelfs te ontdekken, en te geneesen, werd genoemd de oeffenende Geneeskunde, welk Gesondheid belooft aan de zieken. Cels. I.

3. Die derhalven van de levendigen, natuurlyken, en dierlyken werkingen te oeffenen haar noodwendigheden onbewust is, en aldus de oorsaaken van 't leven niet weet, nog van haar gesondheid, die kan 't gebrek derzelver, dat is de ziektens, niet weeten.

4. Verder de geneesing der ziekte is,

1. Tot gesondheid. 2. Die verandering steld derhalven dat dezelve is ook bekend. 3. Waarom de kennis ende genesing der siektens een wetenschap van leerstukken is, welke verklaaren, welke zy 't leven, ende gesondheid van de mensch, dat is, welk natuurredigen Geneeskundigen stellingen vereyschen.

5. Die verandering (4) maakt en schikt de beweging door 't gebruik van werktuigen, welk de konstenaar moet kennen en regeren: Tot dien einde verondersteld men, dat men grondig weet de stof, berei ding en gebruik van de manier van leven, geneesmiddelen, en Heelkunst.

6. 'T gebruik word gerigt, van die kennis heeft van

[p. 2]

de toekomende uytwerking: waar door geëyscht werd een algemeene wetenschap van wetten, na welk al de handelingen moeten gedaan werden; en derhalven de onderwysing der teekenen, en wyse van te geneesen noodsaakelyk is. En daarom die aan de practyk werd overgegeven, (2) syn eerst noodsaakelyk te weeten al de deelen van de geneeskundige stellingen: Hierom sullen wy stellen die teekenen, elders betoogd.

7. De ziekte, welke in 't lichaam hangd, zal zyn een lichaamentlyk gewrogt van een bysonder bepaalde oorzaak.

8. Welkers naukeurige wegneeming geneest.

9 'T byzonder quaad verbeterd, zo word 't weggenomen, of door een middel, dat alleen op 't selve werkt; of door hulp werkende in alles met een gelyke kragt. Dit sullen wy de algemeene eygene Geneeskunde noemen.

10. Door beyde (9) aanmerking, gelykenis, of redenering werd uit deze beide ontdekt.

11. De aanmerking werd genomen: 1. Uyt een naukeurig verhaal van de ziekte, meldende de oorzaaken, de natuur, en de gevolgen van 't quaad. 2 Uyt een nette optelling van zaaken, die nut of schadelyk zyn, als ze by geval, of door konst, aan de ziekte erlangd zyn. 3. Uyt 't gezigt van geopende lichamen, welkers ziektens eerst waren aangemerkt.

12 Uit vergelyking besluit hy, welk aangemerkt (11) en derhalven bekend, het tegenwoordig geval, tot nog toe onbekend, t'zamenvoegende, redeneert van de natuur en genezing van 't onbekende quaad.

13. Eyndelyk die alles, welk een sieke overkomen, door aanmerken bekend zynde, (12) overweegd naukeurig afzonderlyk de byzonderheden, vergelykt daar na onder malkander in 't gemeen alles, voegd die by zulke dingen, welke in degezondheid gebeuren, en hier na door de strengheid van de onderworpen reeden klimt eyndelyk tot 't verstand van de naaste oorzaak, en hulpmiddelen, bequaam om dat weg te nemen, die verdiend de waare naam van een geneeskundige.

[p. 3]

14. De beste order dan om een verhaal en geneezing van de ziektens zal zyn, dat hy

1.	Een ygelyks quaads kenteekenen ondeelbaar eygen, gemeen, naukeurig gekend, met een nette order, en gefundeerde trouwe, voorsteld.
2.	Alles, welke gebeurd zyn aan de zieken van die dingen, welke hy gedaan heeft, ingenomen, binnengehouden, uitgeworpen, of gebruikt heeft, terwyl de ziekte geweest is, verhaald.
3.	De hulpmiddelen van levenswys, hand, geneesmiddelen, en met een de regte manier om 't te gebruiken, na dat 't geval, of kunst zig opdoet, uitlegd.
4.	Die, welke uit dese drie, gelyk uit toegegevene, na de gesegde setregel door 't gewrogt der reden zo waaragtig konnen uitgetrokken werden, dat ze voor grondregelen van de practyk kunnen zeker genomen, door te besluiten uittrekt.

15. De veelheid der ziekten is moeyelyk om die wel na order te stellen.

16 Maar zy schryft voor dese order: 1. een klaarder kennis van de ziekte. 2. Een eenvoudiger denkbeeld van dezelve. 3. Een zeer gemakkelyke geneesing. 4. Derzelver vereyschte kennis om een ander te verstaan.

17. Uit welke grond (16) wy alle die in 't vervolg sullen verhandelen.

18. Derhalven de hoedanigheden van de aldereen-voudigste ziektens en geneezing moet voor de overigen vooraf gaan.

19. De eerste plaats eyschen hierom de ziektens van de vaste deelen te verklaaren en te geneesen.

20. Eyndelyk de ziektens van een eenvoudigste vaste veseltje zyn onder alle andere dan de (19) eerste, die verklaard en genezen zynde.