Arnold van Rummen

[p. π4]

[p. I]

Voorrede.

De hooge en edele zending van den volksschryver bestaet voornamelyk in het onverpoosde medewerken aen de beschaving en wetenschappelyke verlichting zyner landgenooten; in het verspreiden van nuttige kennissen en ware nationale denkbeelden onder alle standen der maetschappy.

[p. II]

Geen' magtiger hefboom kan hy, ter bereiking van dit grootsch doelwit, aenwenden, dan de getrouwe en dramatische voorstelling der manhafte deugden, der schoone en verhevene daden onzer roemryke voorouders; - onvergankelyke bloemen, waermede elk tydvak onzer vaderlandsche geschiedenis zoo ruimschoots doorzaeid is!

De verdienstelykste schryvers, de sieraden der luisterryk herboren letterkunde van Belgenland, begrepen sinds lange de waerheid dezer grondstelling. Zoowel het waelsche, als 't vlaemsche gedeelte onzes koningryks zagen mannen opstaen, die, gelyk voortyds de profeten Israëls, hunne krachtvolle stemmen verhieven, met het wapen des woords de afgoden verbryzelden, en moedig het verslindend wangedrocht der volksverbastering bevochten.... Mannen, die in treffende toonen en welluidende heldenzangen het hart hunner broederen doordrongen met het bewustzyn hunner eigenwaerde; met het heilige gevoel der vaderlandsliefde.

De middeneeuwsche historie van Vlaenderen, Braband en Henegouwe, de zoo langdurende als hardnekkige stryd ter vestiging der onafhankelyke steden en gemeenten, boden hiertoe vooral overvloedige bronnen aen, welke dan ook met

[p. III]

aendrift bezocht en, als 't ware, uitgeput werden. Hetzy verpersoonlykt op ons vaderlandsch tooneel, of wel meesterlyk afgeschetst in geschiedkundige romans, bleven er weinig vermaerde helden of kunstenaers onverheerlykt. Antwerpen en Luik volgden moedig deze groote nationale beweging van Vlaenderen en Braband. Standbeelden werden opgerigt aen het voorgeslacht, en eene menigte jeugdige zangers deden het roemlied der vaderen langs alle oorden liefelyk wedergalmen.

Een enkel gewest onzes vaderlands werd echter, onder dit opzigt, als een stiefkind verstooten en vergeten. Niemand trok zich zyn lot aen. Het is waer, dit gewest speelde eene minbeduidende rol in de latere gebeurtenissen des lands; 't is waer, dat de regten zyner bewooners in alle eeuwen miskend werden, en zyn steeds betwistte bodem zelfs nog onlangs ten speelbal diende voor staetkundige kuiperyen.... En nogtans is welligt geen enkel der overige gewesten van Belgie zoo belangryk voor deszelfs roemhistorie; zoo gewigtig in de geschiedenis der vermaerde volkeren, als die schoone en schilderachtige landstreek, gedeeltelyk langs den Maesstroom gelegen, en voortyds algemeen onder den naem van Hesbaeijen bekend.

Byzonder opmerkelyk blyft het tevens, dat, ter-

[p. IV]

wyl de overige gedeelten van vlaemsch Belgie, by verloop van tyd, meest allen den verbasterenden invloed ondergingen der vreemde heerschappyen, welke zich onophoudelyk in onze steeds zoo gretig begeerde provincien als verdrongen, men in die zoo merkwaerdige landstreek tusschen de Maes, Braband en Antwerpen, onze voorvaderlyke tael en zeden grootendeels nog in derzelver oorspronkelyke vormen terug vindt; dat het oude Dietsch in geheel Limburg door alle standen der samenleving by voorkeur blyft gesproken worden; dat, tot heden, niet veel fransche moden noch gebruiken aldaer wortel konden schieten, en dat de deugden van hun edel voorgeslacht, met het roemryke verhael van deszelfs langdurende worstelingen voor vryheid en volksgeluk, er van vader op zoon erfelyk worden voortgeplant.

Is het dan niet zeer bevreemdend, dat tot heden schier geen enkel nationael schryver de oude woonplaets der Nerviers en Tongeren ten onderwerp koze, 't zy voor ernstige geschiedverhalen, of wel ter schetsing van romantische tafereelen? Van waer die onverschilligheid voor dat door Caesar en Tacitus verheerlykte heldenland? 't Is zeker, dat de bouwstoffen hiertoe, hoe veelvuldig voor den diepzinnigen navorscher, toch geenszins ruimschoots by

[p. V]

de hand liggen voor hen, die slechts op hun gemak de bloemen onzer vaderlandsche historie wegplukken. Vlaenderen, Braband en Henegouwe leverden eene menigte kronyken, waerin tot de minste geschiedkundige byzonderheden zorgvuldig geboekstaefd werden; ook Luik had zyne middeneeuwsche schryvers. Doch het belangryke Hesbaeijen, na de verbrokkeling van het Austrasische ryk in leenroerige staten gesplitst, welke door magtiger en roofzuchtige naburen aenhoudend belaegd en betwist werden, onderging het lot van het even zoo miskende Noordbraband. Als wingewesten beschouwd en vernederd, zag men ze meestal in de schaduw geplaetst van heerschzuchtige overweldigers, en - wat het onregtvaerdigste en onvergeeflykste is - de geschiedenis hunner vermaerde zonen, de groote daden hunner volkshelden, het roemverhael hunner geleerden en kunstenaers; dit alles werd verminkt, verduisterd en vervalscht door vyandige of partydige schryvers: schier de eenigen, die zich meer bepaeld bezig hielden met de behandeling der gebeurtenissen van dien schynbaren uithoek des vaderlands.

Als een aengenamen, ja duerbaren pligt hebben wy het derhalve beschouwd, die belangryke

[p. VI]

landstreek, zoo dikwyls verguisd en ter prooije geleverd van staetkundige mishandelingen, eenigzins uit hare vergetelheid te trekken. Als dankbare zoon van den lande, bragten wy dit offer aen de geheiligde nagedachtenis onzer roemruchte voorouders, en als regtzinnig vaderlandsch schryver poogden wy, volgens ons zwak vermogen, de bittere beleedigingen te herstellen, gepleegd door trouwlooze kronykers, die, aengedreven door partydige eigenbelangzucht, de merkwaerdigste en meestvereerende gebeurtenissen der Maesoevers in een valsch daglicht stelden.

Wy kozen hiertoe vooreerst de geschiedenis van het graefschap Loon, voorzeker een der schoonste en voornaemste leenroerige staten, welke in de middeneeuwen in ons land bestonden, en die tevens een gedeelte van het tegenwoordige Braband besloeg. De treurige val van dat graefschap, na een glansryk aenzyn van byna zes eeuwen, benevens deszelfs onwettige inlyving aen het prinsdom Luik, namen wy tot onderwerp van dit oorspronkelyk romantisch tafereel, het eerste nog, dat, by ons weten, over deze zoo ryke als gewigtige stoffe werd uitgegeven.

De eerherstelling van den edelen, doch miskenden graeflyken volksheld Arnold van Rummen; de

[p. VII]

verheffing van dien moedigen verdediger der onafhankelykheid zyns vaderlands; de welverdiende hulde aen den braven vorst, die zyn goed en bloed ten pande stelde tot behoud der regten zyner hem lievende onderdanen, en die, na den hardnekkigsten stryd tegen de tienvoude overmagt der begeerige en getergde Luikenaers, bezweek als laetste graef van Loon, als martelaer voor de zaek des volks en der vryheid....

Zulks was ons hoofddoel by de samenstelling van dit geschiedkundig werk.

Geene ligte taek ondernamen wy; doch wy koesteren de zoete hoop, dat de vruchten van onzen arbeid geenszins met onverschilligheid zullen ontvangen worden by onze kunst- en vaderlandslievende medeburgers. Wy durven vertrouwen, de grondslagen gelegd te hebben voor het nationael gedenkteeken, welk ongetwyfeld Braband en Limburg eenmael zullen oprigten ter eere van een' der grootste mannen, waerop zy in hunne middeneeuwsche geschiedenis zich verhoovaerdigen mogen; aen hem, die, gelyk een andere Artevelde, door trouwlooze vyanden reeds te lang gelasterd en vernederd werd als een oproerig krygsman, en wiens gezaligde schim ook reeds sedert een vyftal eeuwen rondwaert, zonder dat het ondankbare nageslacht zyn beroemden

[p. VIII]

naem en zyne uitstekende verdiensten op eene hem waerdige wyze huldigde en vereeuwigde....

De heerschende smaek onzer eeuwe, by geschiedkundige lektuer, helt algemeen over naer den romantischen vorm. Wy volgden dezen dan ook by de dramatische ontwikkeling van den val des graefschaps Loon. Nogtans zal men in dit boek geene verdichte persoonen noch verzonnen hoofdgebeurtenissen aentreffen. Hoezeer onderscheidene meesters in dit genre, en vooral nog al veel beroemde fransche schryvers, zich de vryheid dier inlassching veroorlooven, ja zelfs de geschiedenis durven verdraeijen ten gevalle van het ideale romantische, gelooven wy het echter behoedzaem en zeer nuttig, hun voorbeeld hierin nooit te volgen; dewyl zulks, hoe bekoorlyk somwylen, schadelyk en gevaerlyk wordt voor den lezer, dien men op zulke wyze in eenen doolhof voert, waer hy het wezenlyke van het fabelachtige niet meer weet te onderscheiden.

Al de aengehaelde, voorname geschiedkundige daedzaken steunen op waerheid. Geene door ons brein geschapene helden spelen eene rol in de menigvuldige veldslagen, welke wy noodwendig moesten beschryven; en ook de tot heden onbekend gebleven en belangryke byzonderheden betrekkelyk onze vlaemsche heldin Elisabeth, hoezeer in

[p. IX]

een romantisch kleed gewikkeld, zyn niettemin juist en nauwkeurig. De door ons ingelaschte ‘Oorlogen der Awans en Waroux, (waervan insgelyks nog geen enkel verhael in het Nederduitsch verscheen) hoe zonderling en luimig, zyn toch volstrekt geen spel der verbeelding, maer eene getrouwe bewerking naer de aenteekeningen der meestgeachte kronyken van dat woelige tydvak.

Eindelyk, wy hebben getracht in ons werk het nuttige met het aengename te vereenigen; in de hoop, dat hetzelve iets zal mogen bydragen tot de meer bepaelde kennis onzer vaderlandsche historie in 't algemeen, en meer byzonder tot die van het oude graefschap Loon.

Mogte het tevens eenigzins strekken ter opwekking van ware vaderlandsche gevoelens, tot bevordering van volksbeschaving en vlaemsche nationaliteit; dan zouden wy onzen arbeid ruimschoots beloond achten.

Gent, den 1^en van Oogstmaend 1847.

De Schryver.