Geschiedenis van de school in Nederland

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar Bibliotheek TU Eindhoven, signatuur: UQZ 87 BOE

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt een diplomatische weergave van Geschiedenis van de school in Nederland vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd van P.Th.F.M. Boekholt en E.P. de Booy uit 1987.

 

redactionele ingrepen

p. 90: noot 9 heeft geen nootverwijzing in de tekst en is daarom door de redactie geplaatst

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, XII, XVI, 86, 88, 146 en 230) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

Geschiedenis van de School in Nederland

 

[pagina III]

Geschiedenis van de SCHOOL in Nederland vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd

Dr. P.Th.F.M. Boekholt

Dr. E.P. de Booy

Van Gorcum, Assen/Maastricht 1987

 

[pagina IV]

© 1987 Van Gorcum & Comp. B.V., Postbus 43, 9400 AA Assen

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j^o het Besluit van 20 juni 1974, St. b. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, St. b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG

Boeholt, P.Th.F.M. Geschiedenis van de school in Nederland/door P.Th.F.M. Boekholt en E.P. de Booy. - Assen [etc.]: Van Gorcum. - Ill. SISO 451.1 UDC 371(492)(091) NUGI 722 Trefw.: onderwijs; Nederland; geschiedenis.

ISBN 90 232 2260 1

 

[pagina V]

Inhoud

Woord Vooraf XIII

Het onderwijs vóór 1795

E.P. de Booy

1.	De scholen tot de invoering van de reformatie	1
	1. Inleiding	1
	2. Het begin	1
	3. De eerste scholen	1
	4. Toename van het aantal scholen	7
	5. Ontwikkeling van de steden	9
	6. Scholen in de late middeleeuwen	9
	7. Bijscholen	11
	8. Het humanisme	13
	9. De broeders van het gemene leven	15
2.	De invoering van de reformatie	17
3.	De scholen in de zeventiende en achttiende eeuw	22
	1. Onderwijsregelingen	22
	• examens	22
	• aanstelling en ontslag	23
	• traktement, schoolgeld	24
	• schooltijden, vakanties	24
	• opleiding, leeftijd	25
	• schooltoezicht	25
	• ouders en overheid	26
	2. De Nederduitse scholen	27
	• discipline	30
	• beloningen, inspecties	32
	• het schooljaar	32
	• schoolgaande leeftijd	32
	• schoolvakken	33
	• godsdienst	34
	• zang	35
	• gedrag en moraal	36
	• lezen en schrijven	37
	• rekenen	41
	3. Onderwijs aan arme kinderen	42
	• onderzoek naar resultaten	45

 

 

[pagina VI]

	• fundaties van Renswoude	46
	• leer- en fabrieksscholen	46
	4. Verder onderwijs	49
	• Franse scholen	49
	• hoger beroepsonderwijs	50
	• rekenen	51
	• Frans	53
	• aardrijkskunde en geschiedenis	55
	• natuurkunde	57
	• muziek, tekenen, lichamelijke oefening	58
	• handwerken	59
	5. De Latijnse scholen	60
	• gang van zaken op de Latijnse scholen	62
4.	Schoolmeesters, leerlingen en hun ouders	67
	• schoolmeesters	67
	• schoolvrouwen	71
	• ondermeesters	73
	• ouders	73
	• kinderen	74
5.	Naar een nieuwe tijd	80

 

Eenheid en verscheidenheid in het onderwijs, 1795-1860

P.Th.F.M. Boekholt

6.	Het lager onderwijs	89
	1. De Nederlandse samenleving in de eerste helft van de 19e eeuw	89
	2. Een pedagogisch antwoord op vragen van de samenleving	91
	3. Nationale aanpak van het lager onderwijs	95
	4. De lager-onderwijswetten van 1801, 1803 en 1806	97
	5. Het lager onderwijs in de praktijk 1806-1860	101
	• de betekenis van de onderwijsinspectie	101
	• inhoud van het onderwijs	103
	• klassikaal onderwijs	106
	• standen in het lager onderwijs	107
	• de onderwijzer	109
	- de opleiding tot onderwijzer	109
	- naar een vakbekwaam onderwijzerscorps	112
	- de status van de onderwijzer	114
	• schoolbezoek in de periode tot 1860	115
7.	Het vervolgonderwijs	119
	1. Stand van zaken rond 1800	119
	2. Ontwikkelingen tot 1815	120
	• hoger onderwijs	120
	• middelbaar onderwijs	121
	• nationale aandacht voor het vervolgonderwijs	121
	3. Regeling voor de Latijnse scholen in 1815	123
	4. Voortgezet onderwijs in de periode 1815-1860	125

 

 

[pagina VII]

	• Latijnse scholen	125
	• Franse scholen	128
	• technisch- en handelsonderwijs	129
8.	De schoolstrijd	132
	1. Verzet tegen de ‘nieuwe’ lagere school 1795-1815	132
	2. De eerste fase van de schoolstrijd 1815-1860	136
	• protestants verzet tegen de openbare school	136
	• de katholieken	140
	• de Joden	141
	• het Koninklijk besluit van 1842 en de Grondwet van 1848	142

 

Naar een gedifferentieerd onderwijssysteem, 1860-1920

P.Th.F.M. Boekholt

9.	Het lager onderwijs	149
	1. Inleiding	149
	2. De wetgeving 1857-1920	150
	• de Schoolwet van 1857	150
	• de Schoolwet van 1878	152
	• de Schoolwet van 1889	153
	• de Leerplichtwet van 1900	153
	3. Het lager onderwijs in de praktijk	155
	• algemeen	155
	• leerstof	156
	• onderwijsgevenden	159
	- opleiding	160
	- materiële positie	162
	- sociale positie	163
	• het schoolgebouw	166
	4. Lager onderwijs voor iedereen	167
	5. Financiering van het onderwijs	173
	6. Onderwijsvormen vóór en na de lagere school	175
	• bewaarschoolonderwijs	175
	• Mulo en herhalingsscholen	177
10.	Het voortgezet onderwijs	179
	1. Geest en zaak: twee gescheiden werelden	179
	2. Het middelbaar onderwijs volgens de Wet van 1863	182
	3. De ontwikkeling van de middelbare scholen	184
	• de Polytechnische school te Delft	184
	• de Hogere Burgerschool (H.B.S.)	185
	• de Middelbare School voor Meisjes (M.M.S.)	192
	• burger dag- en avondscholen	193
	4. Het hoger onderwijs	195
	5. Beroepsonderwijs	199
	• nijverheidsonderwijs voor jongens	200
	• landbouwonderwijs	204
	• handelsonderwijs en andere vormen van beroepsonderwijs	207
	• beroepsgerichte opleiding voor meisjes	208

 

 

[pagina VIII]

	- industriescholen	208
	- huishoud- en kookscholen	210
11.	De schoolstrijd	212
	1. De periode 1858-1876	212
	2. De periode 1878-1920	218
	3. Bijzonder middelbaar onderwijs	223

 

Uitbouw en democratisering van het onderwijs, 1920-1980

P.Th.F.M. Boekholt

12.	Inleiding	231
	1. De sociaal-economische ontwikkeling	231
	2. De godsdienstige en politieke verzuiling	234
	3. Overheid en onderwijs	236
13	Het basisonderwijs. Ontwikkeling van het kleuter- en lager onderwijs	240
	1. Het kleuteronderwijs	240
	2. Het lager onderwijs	244
	• de financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs	244
	• kwantitatieve ontwikkeling van openbaar en bijzonder	244
	onderwijs	247
	• streven naar vernieuwing	249
	• buitengewoon onderwijs	254
14	Het voortgezet onderwijs	257
	1. Van elite- naar massaonderwijs	257
	2. Typen van algemeen vormend onderwijs	263
	• uitgebreid lager onderwijs (ULO)	265
	• hogere burgerschool (HBS)	266
	• handelsschool	268
	• middelbare school voor meisjes (MMS)	270
	• gymnasium	271
	• lyceum	272
	3. Beroepsonderwijs	274
	• technisch onderwijs	275
	• nautisch onderwijs	277
	• (landbouw-)huishoudonderwijs	279
	• land- en tuinbouwonderwijs	280
	4. Van categoraal naar geïntegreerd voortgezet onderwijs	281
15	Kort overzicht van de onderwijssituatie rond 1975	292
Epiloog	294
Noten	297
Literatuur	313
Index	322